Ποιος κερδίζει τι από τη συμφωνία για τα πυρηνικά μεταξύ Ιράν και Δύσης
Του Γιώργου Τζαφέρη
Όταν, λίγους μόνο μήνες πριν, πήραν παράταση οι διαπραγματεύσεις της Λωζάννης μεταξύ της ομάδας P5+1 (οι πέντε πυρηνικές δυνάμεις: ΗΠΑ, Γαλλία, Βρετανία, Κίνα, Ρωσία, συν τη Γερμανία) και της κυβέρνησης του Ιράν σχετικά με το πυρηνικό του πρόγραμμα, λίγοι πίστευαν πως θα μπορούσε να υπάρξει η οποιαδήποτε συμφωνία. Κι όμως, την Πέμπτη 2 Απρίλη ανακοινώθηκε μια προκαταρκτική συμφωνία μεταξύ των εμπλεκομένων η οποία θα πρέπει να οριστικοποιηθεί με τεχνικούς όρους και να υπογραφεί με κάθε επισημότητα έως τις 30 Ιούνη. Εκ πρώτης όψεως κάτι απόλυτα φυσιολογικό, αν σκεφτεί κανείς ότι οι διαπραγματεύσεις αυτές κρατούν με πολλές διακυμάνσεις περισσότερο από μια δεκαετία. Η εκλογή του μετριοπαθούς προέδρου Χ. Ροχανί στο Ιράν είχε δώσει ένα διαφορετικό τόνο και είχε ανοίξει ένα παράθυρο, με την υπογραφή του Σχεδίου Κοινής Δράσης το Νοέμβριο του 2013, αλλά πολλά μεσολάβησαν από τότε στην πολύπαθη αυτή περιοχή του πλανήτη.
Ικανοποιημένα και τα δύο στρατόπεδα
Και οι δύο πλευρές φαίνονται κερδισμένες – στο εσωτερικό τους τουλάχιστον «κέρδισαν χρόνο, χρήμα και ασφάλεια» κατά τους αναλυτές διαφόρων think tank. Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Μοχάμαντ Ζαρίφ έτυχε αποθεωτικής υποδοχής στην Τεχεράνη, αφού το Ιράν είναι η μόνη χώρα της περιοχής (πλην του σιωνιστικού χωροφύλακα Ισραήλ) που επιβάλλει με διαπραγματεύσεις το δικαίωμά της στη χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Ταυτόχρονα, στο απέναντι στρατόπεδο ο πρόεδρος Ομπάμα, με το 65% των Αμερικανών να υποστηρίζει την πολιτική του στο θέμα αυτό, δείχνει έστω και καθυστερημένα ότι μπορεί να «επιβάλει» κάποια συμφωνία στον «αιώνιο εχθρό». Κοντεύει άλλωστε να τελειώσει η δεύτερη θητεία του και τίποτε δεν θυμίζει το κλίμα και τις υποσχέσεις του για «νέα, δημοκρατική, ευημερούσα Μέση Ανατολή, με σεβασμό της Δύσης στο Ισλάμ», όπως διακήρυττε στην περιβόητη ομιλία του στο πανεπιστήμιο του Καΐρου όταν είχε πρωτοεκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ.
Τι προβλέπει η συμφωνία
Είναι μια συμφωνία-πλαίσιο, σύμφωνα με την οποία το Ιράν:
1) θα μειώσει κατά 65% τις συσκευές φυγοκέντρησης, οι οποίες παράγουν πυρηνικό καύσιμο,
2) θα μειώσει τον εμπλουτισμό ουρανίου σε πολύ χαμηλά επίπεδα – αυτό σημαίνει, σύμφωνα με αναλυτές, ότι αντί για 3 μήνες θα χρειάζεται 12 σε περίπτωση που θα ήθελε να φτιάξει πυρηνική βόμβα,
3) θα παγώσει το πυρηνικό πρόγραμμα στις υπόγειες, άρα δύσκολο να χτυπηθούν, εγκαταστάσεις του Φορντό,
4) ο «ύποπτος» πυρηνικός αντιδραστήρας βαρέος ύδατος στο Άρακ δεν θα παράγει πλουτώνιο, και
5) οι επιθεωρητές της ΙΑΕΑ θα έχουν ελευθερία κινήσεων και πρόσβαση παντού για να ελέγχουν τη συμφωνία, η οποία θα έχει χρονικό βάθος 10-15 χρόνια.
Τα ανταλλάγματα:
1) Θα υπάρξει σταδιακή άρση των οικονομικών, πολιτικών και στρατιωτικών κυρώσεων από ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση, πιθανά από τον Ιούνιο,
2) το Ιράν δεν θα κλείσει καμιά πυρηνική του εγκατάσταση και θα διατηρήσει μια πολύ σημαντική υποδομή για παραγωγή πυρηνικής ενέργειας, με τη δυνατότητα να την αναπτύξει κι άλλο αν δεν υπάρξει εμπλοκή μετά την πάροδο της δεκαετίας.
Γιατί τώρα μια τέτοια συμφωνία
Το σίγουρο είναι ότι, αν οριστικοποιηθεί, η συμφωνία θα έχει μεγάλη επίδραση στην παγκόσμια γεωπολιτική ισορροπία, αλλά θα φέρει και ανατροπές σε υπάρχουσες συμμαχίες, προσανατολισμούς, σχέσεις κρατών και άλλων δυνάμεων στην περιοχή. Όλα θα ανασυνταχθούν με βάση τα νέα δεδομένα. Ο πιο σημαντικός λόγος που κατέστη δυνατή είναι το πλήρες αδιέξοδο και το γενικευμένο χάος που κυριαρχεί στη Μέση Ανατολή μετά από χρόνια επιθετικής πολιτικής που αποσκοπούσε να επιβάλει το αμερικανόπνευστο σχέδιο της «Νέας Μέσης Ανατολής». Το σχέδιο αυτό απέτυχε παταγωδώς, και το Ιράν, ο ένας από τους σατανάδες του «Άξονα του Κακού» κατά τις ΗΠΑ, δεν λύγισε (είναι χαρακτηριστικός ο χάρτης που παραθέτουμε και δείχνει την περικύκλωση του Ιράν από δεκάδες αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις σε όλες σχεδόν τις χώρες με τις οποίες συνορεύει).
Στο μεταξύ εμφανίστηκε μια νέα μορφή του τζιχάντ (μετά την Αλ Κάιντα και τους Ταλιμπάν) μέσα από το Ισλαμικό Κράτος, που επεκτάθηκε γρήγορα, ακόμη και στη Βόρεια Αφρική, με απρόβλεπτες πια συνέπειες και για τον δυτικό κόσμο. Αυτή η εξέλιξη απαιτεί πλέον τη συνδρομή και των Σιιτών (από Ιράν και Ιράκ) ώστε να αντιμετωπιστεί, και να υπάρξουν κάποια ελάχιστα σημεία και παράγοντες σταθερότητας στην περιοχή. Το Ιράν δεν συνθηκολόγησε και έβρισκε διεξόδους, παρ’ όλες τις τρομακτικές πιέσεις που δέχθηκε για χρόνια από τη «διεθνή κοινότητα». Τώρα εκτίμησε ότι μπορεί να οδηγηθεί σε έναν «αμοιβαία επωφελή συμβιβασμό» με τη Δύση, ώστε και την οικονομική του κρίση (που επιδεινώθηκε από τη μείωση των τιμών του πετρελαίου) να αντιμετωπίσει και τη γεωπολιτική του ισχύ να αναβαθμίσει.
Το κουβάρι θα μείνει μπλεγμένο για καιρό ακόμη
Γίνεται φανερό λοιπόν ότι αυτή η συμφωνία θα αλλάξει τις ισορροπίες και θα ανακατέψει την τράπουλα. Αλλά δεν θα καταφέρει να αντιμετωπίσει την κινούμενη άμμο της Μέσης Ανατολής. Σχεδόν ολόκληρη η περιοχή είναι ανατιναγμένη, με τη μία σύγκρουση να διαδέχεται την άλλη. Συνεχώς δημιουργούνται και διαλύονται αντιφατικές τριγωνικές συμμαχίες, διαφορετικές από χώρα σε χώρα και από σύγκρουση σε σύγκρουση, με όλους εναντίον όλων κάποιες φορές. Ο θρησκευτικός διχασμός συμπιέζει αφόρητα τις προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις της περιοχής, με αποτέλεσμα οι εξαθλιωμένες μάζες να μην μπορούν να ορθώσουν ανάστημα, ακόμη κι αν κάποιες μικρές δυνάμεις αντιστέκονται με ηρωισμό.
Σ’ αυτό το φόντο, μια τέτοια συμφωνία από μόνη της δεν μπορεί να απομακρύνει τον κίνδυνο του πολέμου, της εξαθλίωσης, της βαρβαρότητας και της νέας αποικιοκρατίας. Βρισκόμαστε ήδη μπροστά σε ένα χάος με τραγικές συνέπειες, το οποίο γέννησε η ιμπεριαλιστική πολιτική της Δύσης, που τώρα εξαναγκάζεται να συρθεί σε μια συμφωνία με το Ιράν για να περισώσει ό,τι μπορεί μέσα στην κινούμενη άμμο που δημιούργησε. Ο οικονομικός και γεωπολιτικός ανταγωνισμός θα οξυνθεί, έστω και με διαφορετικές συνθέσεις των «στρατοπέδων», σκοτεινιάζοντας κι άλλο το μέλλον των λαών της πολύπαθης αυτής γειτονιάς του κόσμου.
“Επεμβάσεις και κυρώσεις προς το Ιράν”
Πατήστε και δείτε τον πίνακα σε μεγαλύτερο μέγεθος:
Ποιοι δεν καλοβλέπουν τη συμφωνία…
Πάντως οι περισσότεροι «παίκτες» της γεωπολιτικής σύγκρουσης στην ευρύτερη περιοχή μάλλον δεν καλοβλέπουν την προκαταρκτική αυτή συμφωνία, και θα προσπαθήσουν να την τορπιλίσουν πριν την οριστικοποίησή της στις 30 Ιούνη. Οι λιγότερες αντιδράσεις φαίνεται να προέρχονται από τους σκληροπυρηνικούς της Τεχεράνης. Αυτές θα μείνουν προσχηματικές, εφόσον υπάρχει η υποστήριξη της συμφωνίας από τον ανώτατο κληρικό Αλί Χαμενεΐ και τους Φρουρούς της Επανάστασης.
Στην άλλη πλευρά, στις ΗΠΑ, οι αντιδράσεις είναι πιο οξείες: οι Ρεπουμπλικάνοι δηλώνουν ότι δεν θα περάσει μια τέτοια συμφωνία από τη Γερουσία, στην οποία έχουν την πλειοψηφία, και θα προσπαθήσουν να την εμπλέξουν στον προεκλογικό αγώνα του 2016. Αν το κάνουν βέβαια, θα πάρουν μεγάλο ρίσκο. Μια τέτοια στάση πιθανά και να τους αποδυναμώσει, δεδομένης της αποδοχής της συμφωνίας στο αμερικανικό κοινό πριν καν αρχίσει η «επικοινωνιακή» προβολή της από τον Ομπάμα.
Οι μεγαλύτερες ανησυχίες και αντιδράσεις προέρχονται όμως από τις άλλες περιφερειακές δυνάμεις της περιοχής. Πρώτο ρόλο έχει και πάλι το Ισραήλ, η μόνη πυρηνική δύναμη στη Μέση Ανατολή, που βλέπει να χάνει τώρα την άνευ όρων στήριξη που απολάμβανε από τις ΗΠΑ, προσφέροντάς τους ως αντάλλαγμα να λειτουργεί σαν χωροφύλακας απέναντι στο «κακό» Ιράν… Ακολουθούν η Σαουδική Αραβία (πρωτίστως) αλλά και η Τουρκία και η Αίγυπτος (δευτερευόντως) οι οποίες, παρά τον ανταγωνισμό μεταξύ τους για το ποιος θα έχει τον ηγετικό ρόλο στο σουνιτικό Ισλάμ, συνασπίζονται ενάντια στο σιιτικό Ιράν. Έτσι, δεν βλέπουν με καλό μάτι την αναβάθμισή του, και με τη βούλα των μεγάλων δυνάμεων, στη θέση περιφερειακής δύναμης της Μέσης Ανατολής – και μάλιστα μιας δύναμης που άντεξε στην πίεση χρόνων και θα έχει λόγο πια σε όλα τα ανοιχτά θέματα.
Ακόμη και η Ρωσία προβληματίζεται μήπως υποβαθμιστεί, κυρίως οικονομικά, με την αύξηση των ιρανικών εξαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου σε περίπτωση άρσης του εμπάργκο, κάτι που θα κάνει τα δικά της αποθέματα λιγότερο απαραίτητα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Ιράν είναι η τέταρτη χώρα σε αποθέματα πετρελαίου και η δεύτερη σε αποθέματα αερίου. Από την άλλη βέβαια, μπορεί να υπάρξουν μεταξύ αυτών των δύο χωρών αντισταθμίσεις στον τομέα των όπλων και της πυρηνικής ενέργειας.
