Η Καναδή δημοσιογράφος και συγγραφέας, Ναόμι Κλάιν, συγγραφέας του πασίγνωστου Δόγμα του Σοκ, που μελετά τη μέθοδο που ακολουθείται προκειμένου οι πληθυσμοί των χωρών που μπαίνουν στη μέγγενη του ΔΝΤ, να αποδεχθούν -η απλά να καμφθούν οι αντιστάσεις τους- τις πολιτικές που εφαρμόζονται, επισκέφθηκε πρόσφατα την Αθήνα.
Καλεσμένη του Φεστιβάλ B-FEST, στο οποίο πραγματικά έγινε το αδιαχώρητο κατά την ομιλία της, η Κλάιν είδε πολλές εκατοντάδες κόσμου να έχουν συρρεύσει για να την ακούσουν και να συζητήσουν μαζί της.
Σε συνέντευξη που παραχώρησε σε εναλλακτικά Mέσα E νημέρωσης στο χώρο του κοινωνικού κέντρου Νosotros, την περασμένη Κυριακή, κλήθηκε να απαντήσει σε πολλές και ποικίλες ερωτήσεις: από το ρόλο της Αριστεράς, τις εμπειρίες τις από την επαφή με τα εγχειρήματα αλληλεγγύης στην Ελλάδα, μέχρι τον τρόπο σκέψης που υπαγορεύει τη σύγχρονη «ανάπτυξη». Στα δυνατά σημεία της συνέντευξης, το γεγονός ότι η Κλάιν δεν προσπάθησε να δώσει… εύκολες απαντήσεις. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε, «για το Δόγμα του Σοκ δεν πρόκειται να μιλήσω, καθώς η Ελλάδα είναι ήδη σε σοκ. Πρέπει να προχωρήσουμε παρακάτω». Ας παρακολουθήσουμε τα κύρια σημεία αυτής της συνέντευξης.
Μιλήσατε για μια αυτόματη αύξηση της αλληλεγγύης λόγω της συντελούμενης οικονομικής καταστροφής. Ποιος ο ρόλος και η σημαντικότητα αυτής της αλληλεγγύης;
«Υπάρχει μια μεγάλη αναντιστοιχία αναγκών μεταξύ της κοινότητας και των επιχειρηματιών, κάτι που παρατήρησα για πρώτη φορά σε όλη την έκτασή του, στην Αργεντινή. Έκλειναν απολύτως λειτουργικά εργοστάσια, επειδή απλά δεν έβγαζαν όσα οι επιχειρηματίες χρειάζονταν. Από την άλλη, οι άνθρωποι χρειάζονταν δουλειές και αγαθά. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί εδώ το εργοστάσιο της ΒΙΟ.ΜΕ. Μόλις απομακρύνεις την ανάγκη για συνεχώς αυξανόμενα κέρδη, όλα είναι δυνατά. Αλλιώς, ακολουθώντας τα οικονομικά μοντέλα που εφαρμόζονται, ολόκληρες πόλεις καταλήγουν φαντάσματα, κάτι που βλέπουμε να συμβαίνει πολύ γρήγορα στην Ελλάδα. Έχετε μια τεράστια κρίση ανεργίας και σας λένε ότι πρέπει να καταστρέψετε τα εργατικά δικαιώματα προκειμένου να προσελκύσετε ξένες επενδύσεις.
Ειλικρινά δεν νομίζω ότι πραγματικά πιστεύει κανείς ότι αυτή η συνταγή θα δημιουργήσει αυτό που η Ελλάδα χρειάζεται. Το μόνο που θα δημιουργήσει είναι έναν τεράστιο αριθμό «παραπεταμένων» ανθρώπων, ανθρώπων που το οικονομικό σύστημα θα έχει πετάξει από το κατάστρωμα, μιας και δεν τους χρειάζεται πια».
Αναφέρατε χθες (σ. στο B-FEST) τα κοινωνικά ιατρεία και το παράδειγμα της ΒΙΟ.ΜΕ. Τα εναλλακτικά εγχειρήματα που είδατε, αποτελούν κατά τη γνώμη σας μια βιώσιμη πρόταση και λύση;
«Επισκέφθηκα το πρώτο κοινωνικό ιατρείο της Αθήνας, και -όπως με πληροφόρησαν- από ένα που υπήρχε αρχικά τώρα υπάρχουν επτά. Και το σημαντικό είναι πως κάθε μια από τις επόμενες κλινικές, ήρθε και επισκέφθηκε την πρώτη, ώστε να δουν με τα ίδια τους τα μάτια ότι «ναι, αυτό είναι εφικτό, μπορούμε και εμείς να το κάνουμε!» Το συνεργείο με το οποίο κινηματογραφούμε για το ντοκιμαντέρ μου ένιωσε μεγάλη κατάθλιψη όταν ήρθε στην Ελλάδα. Όμως, έπειτα από μια εβδομάδα επαφής και βλέποντας τα εγχειρήματα, ένιωσαν αισιοδοξία. Πρέπει σίγουρα να δικτυωθούν μεταξύ τους, να συνειδητοποιήσουν ότι μπορούν να δουλέψουν. Υπάρχει μια θετική εξάπλωση της αντίστασης».
Είπατε ότι δεν θα συζητήσουμε συγκεκριμένα για το δόγμα του σοκ, από τη στιγμή που η Ελλάδα βρίσκεται ήδη σε τέτοιο καθεστώς. Έχετε στο παρελθόν παρακινήσει να κάνουμε τους δρόμους σπίτια μας. Πώς ξεπερνάμε την τωρινή στασιμότητα και πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε τον κόσμο;
«Πρέπει να πω ότι οι Έλληνες αντιστέκονται με μεγάλη επιμονή και αυτοθυσία. Καταλαβαίνω ότι εκλαμβάνετε την παρούσα φάση ως «ύφεση», όμως βγήκατε στους δρόμους ξανά και ξανά, περάσατε εβδομάδες εκεί. Όμως και αυτοί που επιβάλλουν τις πολιτικές επιδεικνύουν τεράστια επιμονή. Πρόκειται για έναν εξαντλητικό πόλεμο. Κατά τη γνώμη μου, το σημαντικό πλέον δεν είναι να έχουμε άλλη μια διαμαρτυρία. Αυτό που υπάρχει είναι μια βαθιά κρίση της δημοκρατίας. Τεχνικές και εργαλεία που θα έπρεπε να έχουν φέρει αποτέλεσμα, δεν το έκαναν. Χρειάζονται νέες μέθοδοι, νέα επιχειρήματα, προκειμένου να εμπνεύσουν ανθρώπους που δεν είναι σίγουροι πώς και αν, εν τέλει, μπορούν να επηρεάσουν την εξουσία. Χρειάζονται νέες ιδέες που θα συντρίψουν τις παλαιές, τη λογική ότι «δεν υπάρχει εναλλακτική», λες και το φάντασμα της Μάργκαρετ Θάτσερ ζει σώο και αβλαβές στην Αθήνα. Κατανοώ ότι μια μερίδα της Αριστεράς εκτιμά μόνο πως αυτή είναι μια στιγμή να πεις «όχι». Δεν νομίζω πως αυτό είναι σωστό. Πρέπει να αρθρώσεις και τα «ναι», και να αποδείξεις ότι είναι εφικτά. Δεν θέλουμε να είμαστε ένα «ηθικό ρεύμα» εν μέσω της επιτελούμενης καταστροφής. Πρέπει να αντικαταστήσουμε το σύστημα, είναι ανθρωπιστικό και οικολογικό καθήκον».
Τι έχετε να πείτε για την άνοδο του νεοναζισμού στην Ελλάδα;
«Είναι σίγουρα το πιο ανησυχητικό γεγονός που συμβαίνει στη χώρα. Και προσωπικά το ότι η Γερμανία προωθεί και συμβάλλει στη δημιουργία παρόμοιων συνθηκών που οδήγησαν στην άνοδο του φασισμού, με έχει εντυπωσιάσει. Ο λόγος που η Γερμανία, μεταπολεμικά, δημιούργησε τέτοιο «δίχτυ» προστασίας της κοινωνίας είναι επειδή οι Γερμανοί φοβούνταν τους ίδιους τους τούς εαυτούς. Οικοδόμησαν το κοινωνικό κράτος προκειμένου να προστατευθούν από την επάνοδο του nαζισμού. Ερευνώντας για το βιβλίο μου, ανακάλυψα ότι συνεχώς οι νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι δημιουργούσαν συνθήκες που ευνοούσαν την άνοδο του ρατσισμού. Και δεν είναι ότι δεν το ξέρουν. Όλοι το ξέρουν. Ακόμη, τα κυρίαρχα ΜΜΕ, με τη συνεχή εκπομπή του μηνύματος «δεν υπάρχει εναλλακτική, δεν μπορείτε να αλλάξετε τα πράγματα», επίσης ενισχύουν το φαινόμενο. Οι άνθρωποι αισθάνονται ανίσχυροι, ότι δεν έχουν κανέναν έλεγχο πάνω στις ζωές τους. Εκτός από την κρίση δημοκρατίας, οι άνθρωποι νιώθουν ότι οι μόνοι που αποφασίζουν για τις ζωές τους είναι η ΕΚΤ, το ΔΝΤ και η Ε.Ε. Έτσι, μια μερίδα ανθρώπων «ανακτούν» τη χαμένη τους εξουσία, θυματοποιώντας τον αδύναμο. Τέλος, η αφήγηση για τον «τεμπέλη Έλληνα» είναι εξαιρετικά ισχυρή στο δημόσιο λόγο των βορειοευρωπαϊκών χωρών. Είναι εντελώς ρατσιστική, ψευδής και ταπεινωτική για τον ελληνικό λαό. Ως μη Ευρωπαία, έχω μείνει άναυδη με αυτήν τη ρητορική. Σας λένε ότι δεν είστε Ευρωπαίοι, μάλλον είστε προς την Αφρική… Πολλοί Έλληνες έτσι επανεισάγουν τη «λευκότητά» τους, βίαια, μέσω των επιθέσεων σε μετανάστες. Ένας διαρκής φαύλος κύκλος».
Για τον ΣΥΡΙΖΑ και τα «δύο άκρα»
Οι συζητήσεις για την Αριστερά, και ιδιαίτερα για τον ΣΥΡΙΖΑ φυσικά και δεν θα μπορούσαν να λείπουν. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά, «είμαι αρκετά αριστερή ώστε όταν αυξάνει τη δύναμή του ένα ριζοσπαστικό αριστερό κόμμα, να ενθουσιάζομαι. Αυτό που με απασχολεί είναι ότι υπάρχει μια εξαιρετικά επιθετική εκστρατεία ενάντια στον ΣΥΡΙΖΑ από τα ΜΜΕ. Η φιλολογία περί των δύο άκρων είναι κλασική τακτική εκφοβισμού που ο εταιρικός, κατεστημένος τύπος χρησιμοποιεί, και είναι ηθικά επιλήψιμη. ΣΥΡΙΖΑ και Χρυσή Αυγή δεν έχουν σχέση. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι η βιώσιμη εναλλακτική στον νεοφασισμό. Η λογική των δύο άκρων είναι μια καλά οργανωμένη εκστρατεία προκειμένου η εναλλακτική να πειθαρχήσει. Το σημαντικό είναι πως όταν γίνεται αυτό, ένα αριστερό κόμμα θα δαπανήσει πολύ χρόνο προσπαθώντας να αποδείξει πως δεν είναι ακραίο. Νομίζω πως αυτή είναι μια καταστροφική στρατηγική. Δεν νομίζω πως είναι μια στρατηγική που θα κερδίσει τις εκλογές, δεν νομίζω πως είναι αυτό που οι άνθρωποι χρειάζονται στην παρούσα στιγμή. Οι άνθρωποι χρειάζεται να πιστέψουν, να εμπνευσθούν από εμάς, να καταλάβουν πως είμαστε διαφορετικοί. Τα κανάλια, ο Τύπος, τα ΜΜΕ γενικά, δεν πρόκειται να αλλάξουν. Το ερώτημα είναι: τα ακούτε, τα λαμβάνετε υπ’ όψιν σας; Τα αφήνετε να χαράξουν την ατζέντα σας; Είναι τα κανάλια το κοινό σας; Ή το κοινό σας βρίσκεται πέρα από τα ΜΜΕ και προσπαθείτε να το αγγίξετε παρακάμπτοντάς τα; Αν σας καταλάβει η μανία να διαψεύσετε τη ρετσινιά τού «ένα από τα δύο άκρα», αυτό που πιστεύω ότι θα γίνει είναι η διολίσθηση προς το πολιτικό κέντρο, πεδίο που η Αριστερά ποτέ δεν αρίστευε». Επίσης, υποστήριξε πως η επιλογή της εξόδου από την Ευρωζώνη «πρέπει να υπάρχει στο τραπέζι. Πρέπει να είστε ικανοί να σχεδιάσετε τη ζωή σας και χωρίς το ευρώ, προκειμένου να διαπραγματευθείτε», ενώ τόνισε ιδιαίτερα την ανάγκη κοινού μετώπου των χωρών που βιώνουν την οικονομική κρίση που, όπως δήλωσε, «είναι πλέον περισσότερες από τις υγιείς».
Ηλίας Σταθάτος
