Με αφορμή το αφιέρωμά μας στον Μίκη Θεοδωράκη, που αποτελεί μια ιδέα του φίλου του Δρόμου Νίκου Μάλλιαρη, ζητήσαμε από τον Γιώργο Λογοθέτη ένα κείμενο για την εφημερίδα μας.
Ο Γιώργος Λογοθέτης γεννήθηκε στην Λευκάδα το 1944. Το 1964 μετανάστευσε στην Σουηδία για την ολοκλήρωση σπουδών στις Πολιτικές Επιστήμες, την Κοινωνιολογία και Δημοσιογραφία. Εργάστηκε 15 χρόνια στην Κρατική Τηλεόραση της Σουηδίας ως δημοσιογράφος, παραγωγός και παρουσιαστής τηλεοπτικών εκπομπών.
Το 1988 με πρόταση της Ελληνικής Τηλεόρασης (ΕΡΤ) επέστρεψε στην Ελλάδα για να βοηθήσει στη δημιουργία του Τρίτου Τηλεοπτικού Καναλιού ΕΤ 3 ως διευθυντής τηλεόρασης. Από το 1992 ως το 2004 δίδαξε στο Τμήμα Δημοσιογραφίας του Α.Π.Θ.
Μέλος της Ένωσης Σουηδών Δημοσιογράφων, της Παγκόσμιας Ένωσης Δημοσιογράφων, της ΕΣΗΕΜ-Θ και της Ένωσης Ανταποκριτών Ξένου Τύπου. Το 1990 τιμήθηκε με το βραβείο IPEKSI (Α΄ τηλεοπτικό ρεπορτάζ).
Έχει δημιουργήσει σειρά ντοκιμαντέρ και τηλεοπτικών εκπομπών για τη ζωή και το έργο του Μίκη Θεοδωράκη. Η βιογραφία του Μίκη Θεοδωράκη, που έχει γράψει, έχει κυκλοφορήσει και στην αγγλική, στη ρωσική και στην κινέζικη γλώσσα. Εκτός από τη βιογραφία του Μ. Θεοδωράκη έχει γράψει τη βιογραφία του Σουηδού πρωθυπουργού Olof Palme με τίτλο «Ουλοφ Παλμε, Η πολιτική είναι θέμα αρχών» και το βιβλίο «Ο “Σουηδός” Δήμαρχος» για την Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα και Σουηδία.
Σύμφωνα με τον Μίκη Θεοδωράκη, «ο Γιώργος Λογοθέτης έσκυψε όσο κανένας άλλος στην πολιτική και καλλιτεχνική μου δράση και στο έργο μου, δημιουργώντας μερικά από τα πιο σημαντικά τηλεοπτικά ντοκουμέντα που με αφορούν, με κορυφαίο “Το τραγούδι του Νεκρού Αδελφού” για την περίοδο της γερμανικής κατοχής, της Αντίστασης και του Εμφυλίου Πολέμου».
Επιθυμία του Μίκη είναι η καταγραφή του μεγάλου σε μέγεθος τηλεοπτικού υλικού με βάση «Το τραγούδι του Νεκρού Αδελφού» που έχει κάνει ο Γιώργος Λογοθέτης να αποτελέσει τη βάση για τη δημιουργία μιας σειράς ντοκιμαντέρ που θα προβληθούν στα 100 χρόνια από τη γέννησή του. Για να γίνει γνωστή εκείνη η Ελλάδα, όπως την έζησε ο Μίκης Θεοδωράκης.
Μίκης Θεοδωράκης: 98 χρόνια μετά…
του Γιώργου Λογοθέτη
Στις 29 Ιουλίου 1925 γεννήθηκε στη Χίο ο Μίκης Θεοδωράκης. Μια σημαντική ημερομηνία για την Ελλάδα και τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό.
Σήμερα, πολλοί ερευνητές του έργου του στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, τονίζουν ότι πρόκειται για ένα μοναδικό φαινόμενο. Μια σπάνια πολύπλευρη προσωπικότητα, «ένα δώρο Θεού» όπως έγραψε ο τ. υπουργός Πολιτισμού της Γαλλίας, Zak Lang.
Ποια ήταν όμως η πεμπτουσία του έργου του; Τι ήταν αυτό που ο ίδιος θεωρούσε ως το πλέον σημαντικό του Χρέος απέναντι στην Ελλάδα και τον ελληνικό λαό ;
«Ταφόπλακα στον Εμφύλιο…»
Έχοντας ζήσει από κοντά την πορεία του Μίκη Θεοδωράκη από το 1962, είχα την δυνατότητα να καταγράφω το μοναδικό μουσικό του έργο, και συγχρόνως να καταγράφω τον τρόπο που ο ίδιος συμμετείχε στα μεγάλα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Ελλάδα την περίοδο της Κατοχής, της Αντίστασης και του Εμφυλίου.
Όλα αυτά τα χρόνια συνειδητοποίησα ότι ο Μίκης Θεοδωράκης από τον Δεκέμβρη του 1944 είχε «σημαδευτεί» με τα τραγικά γεγονότα που έζησε ο ίδιος στα «Δεκεμβριανά» και σε όσα ακολούθησαν την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.
Ο Εμφύλιος ήταν η πληγή που σύμφωνα με τον Μίκη Θεοδωράκη ήταν η κύρια αιτία των δεινών που υπέστη η Ελλάδα. Χαρακτηριστική η θέση του αψηφώντας τις συνέπειες:
«Πρέπει να μπει ταφόπλακα στον εμφύλιο. Μόνο έτσι θα επουλωθούν οι πληγές που άνοιξε η χωρίς ουσιαστική αιτία εμφύλια διαμάχη που εξόντωσε τον ανθό της Ελλάδας.
Όσα συνέβησαν κατά την διάρκεια του εμφυλίου και τα χρόνια που ακολούθησαν, βασίστηκαν σε ένα μεγάλο ψέμα. Ένα μεγάλο ψέμα που υπήρξε ζωτική ανάγκη και για τις δύο παρατάξεις, γιατί μ’ αυτόν τον τρόπο δικαιολογούσαν το αδελφοκτόνο μίσος που καλλιέργησαν. Ένα μίσος που δεν ήταν απότοκο υπαρκτών κοινωνικών αντιθέσεων αλλά από την ανικανότητα τους να ελέγξουν τα γεγονότα και να αποφευχθεί η εμφύλια σύρραξη…»
Ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης από το 1970 με προέτρεψε να «ασχοληθώ σε βάθος» με τις αιτίες που οδήγησαν την Ελλάδα στον Εμφύλιο και στα «αποτελέσματα» τα οποία σύμφωνα με τον ίδιο «εξακολούθησαν να επηρεάζουν αρνητικά τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις…»
Η προτροπή του με οδήγησε να καταγράψω σε βίντεο ένα μεγάλο αρχειακό υλικό βασισμένο στις δικές του μαρτυρίες, αλλά και στις μαρτυρίες από άντρες και γυναίκες από διάφορες περιοχές της Ελλάδας που πήραν μέρος στην Εθνική Αντίσταση και στον Εμφύλιο. Σύμφωνα με τον Μίκη Θεοδωράκη, οι μαρτυρίες αυτές θα αποτελούσαν ένα σπάνιο ιστορικό υλικό που η προβολή τους θα έδινε την δυνατότητα στις επόμενες γενιές να ενημερωθούν «από πρώτο χέρι» και να βγάλουν τα αναγκαία συμπεράσματα ώστε να μην επαναληφθούν τα ίδια τραγικά λάθη στο μέλλον.
Από τη διαθήκη του Μίκη Θεοδωράκη: «Θα ήθελα όπως ο Γιώργος Λογοθέτης, να συνεχίσει με ό,τι έχει δημιουργήσει ή θα δημιουργήσει στο μέλλον για εμένα και το έργο μου…»
Ο Μίκης και «Το Τραγούδι του Νεκρού Αδελφού»
«Δυο γιους είχες, μανούλα μου, δυο δέντρα, δυο ποτάμια,
δυο κάστρα βενετσιάνικα, δυο δυόσμους, δυο λαχτάρες…
Ένας για την Ανατολή κι ο άλλος για τη Δύση
και συ στη μέση μοναχή μιλάς ρωτάς τον ήλιο…»
Ακολουθώντας τις προτροπές του Μίκη Θεοδωράκη, από την δεκαετία του 1970 άρχισα να καταγράφω ένα μεγάλο σε μέγεθος τηλεοπτικό υλικό με βάση «Το τραγούδι του Νεκρού Αδελφού». Όταν το 2002 ο Μίκης είδε τα πρώτα αποτελέσματα της δικής μου προσπάθειας να υλοποιήσω την επιθυμία του, έγραψε:
«Από το 1961 έως το 2002, διευθύνω τα έργα μου στην Ελλάδα και στον κόσμο. Κάποτε όμως θα έπρεπε να σταματήσω, διαλέγοντας για να διευθύνω ένα έργο που να έχει ιδιαίτερη σημασία για μένα. Έτσι επέλεξα το “Τραγούδι του νεκρού αδελφού”. Με αυτό έκανα συμβολικά τις τελευταίες συναυλίες της ζωής μου στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Κι αυτό γιατί με το “Τραγούδι του νεκρού αδελφού” ταυτίζομαι περισσότερο από ό,τι με οποιοδήποτε άλλο έργο μου, από κάθε άποψη: μουσική, ανθρώπινη, βιωματική, αγωνιστική και προπαντός “ελληνική”. Την πιο βαθιά, την πιο αληθινή και την πιο τραγική ελληνική, μιας και ο Εμφύλιος βύθισε την Ελλάδα στα δάκρυα, στο αίμα και στην δίχως όρια και τέλος δοκιμασία.
Και ενώ είχα απελπιστεί πως μαζί με τους άταφους νεκρούς του Εμφυλίου η λησμονιά θα σκέπαζε και το έργο μου, έρχεται ο πιστός και αγαπημένος μου φίλος, ο Γιώργος Λογοθέτης, να το αναστήσει και μαζί του να αναστήσει τις πληγωμένες μνήμες και τους θρήνους της μάνας με τους δύο γιους, που τώρα ενωμένοι στο θάνατο, μάνα και αδέρφια αληλλοσκοτωμένα, ταξιδεύουν πάνω από μια Ελλάδα που έχει τα μάτια σκεπασμένα για να μη βλέπει.
Ο Γιώργος Λογοθέτης δούλεψε με γνώση με σύστημα, φαντασία και προπαντός με αγάπη, καταγράφοντας συγχρόνως ένα ζωντανό τμήμα αυτής της αδυσώπητης πορείας με τα πάνω της και τα κάτω της, που όμως ήταν ειλικρινής και αληθινή, αφού διαμόρφωσε εμάς αλλά και τον κόσμο.
Αυτή είναι η Ελλάδα. Κι εμείς έτσι την ζήσαμε. Έναν καθρέπτη δημιουργεί ο Γιώργος Λογοθέτης για να δουν οι Έλληνες εκεί μέσα τα πρόσωπά τους. Τι άλλο να πω παρά ένα μεγάλο “ευχαριστώ” στον Γιώργο Λογοθέτη και να του ευχηθώ η προσπάθειά του αυτή να ανοίξει ένα παράθυρο στην Αλήθεια και τη Δικαιοσύνη.
Μίκης Θεοδωράκης»
***
Αυτή η Ελλάδα όπως την έζησε ο Μίκης Θεοδωράκης, η επιθυμία του ήταν να γίνει γνωστή μετά το ταξίδι του στην αιωνιότητα. Το υλικό αποτελείται από δεκάδες ώρες τηλεοπτικών συνεντεύξεων με τελικό στόχο την δημιουργία σειράς ντοκιμαντέρ που θα προβληθούν 100 χρόνια μετά την γέννησή του.
Γεια σου, Μίκη
Ποίημα της κ. Xu Kai για τον Μίκη Θεοδωράκη
Δεν σ’ έχω δει ποτέ,
όμως η μελωδία σου
τραντάζει την καρδιά μου.
Ρωτάω τον ουρανό：
Γιατί；
Μ’ απαντάει γιατί είσαι ο γιος του.
Η μελωδία σου πηγάζει από τον ουρανό.
Δεν σ’ έχω δει ποτέ,
όμως η δύναμή σου
μεταδίδεται στο αίμα μου.
Ρωτάω τη γη:
Γιατί;
Μ’ απαντάει γιατί είσαι ο γιος της.
Η δύναμή σου πηγάζει από τη γη.
Δεν σ’ έχω δει ποτέ,
όμως η ψυχή σου χτυπάει την ψυχή μου.
Ρωτάω τον λαό:
Γιατί;
Μ’ απαντάει γιατί είσαι ο γιος του.
Η ψυχή σου πηγάζει από τον λαό.
Ω! Μίκη!
Η Ελλάδα θα γίνει πιο νεότερη
λόγω των τραγουδιών σου.
Η ζωή θα γίνει πιο ωραιότερη
λόγω της μουσικής σου.
Η αγάπη θα γίνει πιο γλυκύτερη
λόγω της μελωδίας σου.
Ω! Μίκη!
Ήθελα να σε δω από κοντά!
Ήθελα να σε σ’ ακούσω από κοντά!
Ήθελα να σου πω από κοντά
μόνο μια λέξη,
«Γεια σου, Μίκη!»
你好，米基！
米基，虽然从来未见到过你，
你的旋律，却阵阵敲击着我的心。
我仰望苍天，缘何如此？
苍天说，你是他的儿子。
从他的天国里奔腾出你的旋律。
米基，虽然从来未见到过你，
你的旋律，却阵阵传递到我的血液。
我俯问大地，缘何如此？
大地答道，你是他的儿子。
从他的气息里激荡出你的豪情。
米基，虽然从来未见到过你，
你的心灵，却阵阵震撼着我的脉搏。
我去问百姓，缘何如此？
百姓回答，你是他们的儿子。
从他们的胸怀里滋生出你的心灵。
米基，希腊因为你的歌声而换发青春，
生活因为你的旋律而多彩绚丽，
爱情因为你的旋律而甜美如蜜！
米基，我多想走进你，
我多想走近你，聆听你的曲声，
我多想走进你，轻轻地对你说一声：你好，米基！
«Σημείο αναφοράς για νέες αναζητήσεις στη μουσική»
«Ο Μίκης Θεοδωράκης είναι ένα στερέωμα γεμάτο μουσική. Είναι ο άνθρωπος που έγραψε μέρος από τη σπουδαιότερη μουσική του 20ού αιώνα. Δεν είναι μόνο ένας μοναδικός συνθέτης αλλά και ένας αυθεντικός συγγραφέας και ποιητής μεγάλης ευαισθησίας και δημιουργικής δύναμης. Αναδεικνύεται έτσι σε μια από τις πλέον σημαντικές μορφές της σύγχρονης ιστορίας και η λάμψη του είναι οικουμενική.
Οι δημιουργίες του έδωσαν μια νέα διάσταση στη μουσική. Είμαι βέβαιος πως στο μέλλον η μουσική του Μίκη θα αποτελέσει σημείο αναφοράς για νέες αναζητήσεις στη μουσική. Είναι ο πραγματικός και αντάξιος διάδοχος του Franz Schubert.
Τα χρόνια 1947-48, περίοδο του εμφυλίου πολέμου της σκληρής παρανομίας, και μετά όταν τον βασάνιζαν φρικτά στην Μακρόνησο, την ίδια περίοδο ο Θεοδωράκης συνθέτει μουσικά έργα!».
Guy Wagner, καθηγητής και συγγραφέας από το Λουξεμβούργο. Το 1983 ίδρυσε το Διεθνές Ίδρυμα Μίκη Θεοδωράκη ΦΙΛΙΚΟΙ, με παραρτήματα στο Βέλγιο, στην Ολλανδία, στη Γαλλία και στη Γερμανία. Έγραψε το βιβλίο «Μίκης Θεοδωράκης: Μια ζωή για την Ελλάδα». Έχει ερευνήσει και προβάλει το έργο και τη ζωή του Μίκη Θεοδωράκη όσο κανείς άλλος
«Ψυχή, λαμπερή σαν τον ήλιο»
«Ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν και είναι πάντοτε η ελπίδα! Μας μαθαίνει ότι αξίζει να ζεις και να αγωνίζεσαι ελπίζοντας! Πιστός σε αυτό που ο ίδιος ονόμασε “χρέος” και “καθήκον”, ο Μίκης είναι πάντα έτοιμος να μας δώσει ένα πολύτιμο κομμάτι από τις δικές του περιπέτειες και τις δικές του γνώσεις. Η ψυχή του, λαμπερή σαν τον ήλιο, περίμενε με καρτερία την ώρα που το φως της θα λάμπρυνε τη ζωή των άλλων, ακόμη και όταν ήταν αγκαλιά με το θάνατο…»
Nino Sozashvili, διδάκτωρ Φιλολογικής Επιστήμης στην Ακαδημία Επιστημών Τιφλίδας (Γεωργία). Μετέφρασε το βιβλίο του Γ. Λογοθέτη στη ρωσική γλώσσα
«Ένας από τους μεγαλύτερους συνθέτες του 20ού αιώνα»
«…Ο Μίκης Θεοδωράκης είναι ένας από τους μεγαλύτερους συνθέτες του 20ού αιώνα. Οι μελωδίες του έχουν γίνει αθάνατο κομμάτι της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Με τις συνθέσεις του και με τη δράση του επηρέασε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο…»
Zülfü Livaneli
«Εκπέμπει κοσμική αρμονία»
«Ο Θεοδωράκης εκπέμπει κοσμική αρμονία. Η προσωπικότητά του και το έργο του εκπέμπουν κοσμική αρμονία! Αυτό μπορείς να το νιώσεις και να το ακούσεις στη μουσική του, όπως και στις φιλοσοφικές και πολιτικές του θέσεις».
Dejan Miladinovic, διευθυντής Όπερας Βελιγραδίου
