Μια άλλη Ψυχή Βαθιά

«…Η Γερμανία θα ματαγίνει κράτος και θα διαφεντεύει. Κι εσύ που πήγες και σκοτώθηκες με τ’ αδέρφια σου στ’ αντάρτικα, μην περιμένεις. Άλλοι θα γίνουν και συ θα χορτάσεις φτώχεια και κατατρεγμό…
Είχε δίκιο ή δεν είχε; Γιατί, όπως και να το κάμεις, όπως και αν το πεις, όπως και αν το φέρεις, εμείς είμαστε οι ηττημένοι. Κι ο σπόρος που ρίξαμε, δε φύτρωσε…».

Καθώς διαβάζω την Ψυχή Βαθιά του Γιώργη Χαλατσά, πέφτω σε κάποια από τις τελευταίες σελίδες σε αυτή τη φράση. Κλείνω το βιβλίο και σκέφτομαι… Η ιστορία του Δήμου Πολύχρονου, ενός από τους «λησταντάρτες» που βρέθηκαν από την πρώτη στιγμή στην Αντίσταση, δίπλα στον Άρη Βελουχιώτη, μαζί με τον περίφημο Καραλίβανο. Φόβος και τρόμος των κατακτητών στα βουνά της Ρούμελης.
Ο Γιώργης Χαλατσάς μας χαρίζει μια πρωτοπρόσωπη αφήγηση-ντοκουμέντο. Ξεχνάς ότι υπάρχει ο συγγραφέας και νιώθεις ότι έχεις δίπλα σου τον ίδιο τον αντάρτη που μιλάει. Πλούσια ντοπιολαλιά, στιγμές χαραγμένες στη συλλογική μνήμη της περιοχής…
Διαβάζω πίσω πως το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1999 σε 500 αντίτυπα. Σκέφτομαι τα διάφορα best seller που υπερήφανα μας λένε οι εκδοτικοί οίκοι πως ξεπέρασαν την τάδε χιλιάδα ή βρίσκονται στην 25η έκδοση ή δεν ξέρω ποια… Ανούσιες τυποποιημένες ογκώδεις ιστορίες, που σε κάνουν να ξεχνιέσαι. Και ποιος θέλει να θυμάται;
Τι παράξενο να κρατάω στα χέρια μου αυτό το, σχεδόν, χειροποίητο βιβλίο ενός συγγραφέα που αποτελεί μάλλον μια εξαιρετικά ιδιότυπη περίπτωση για τα ελληνικά γράμματα. Κυρίως διηγηματογράφος, αλλά και δοκιμιογράφος, με έργο αναγνωρισμένο, δεν θέλησε ποτέ να κάνει δημόσιες σχέσεις, δεν θέλησε να ρίξει τη δουλειά του στο εμπορικό κύκλωμα. Προτιμούσε να βγάζει τα βιβλία του μόνος του και να τα μοιράζεται με όσους εκτιμούσε. Αναγνωρίζω μια παλικαριά στη στάση. Μια μοναδική καθαρότητα που τόσο λείπει στους καιρούς μας.
Ίσως γι’ αυτό και να τον γοήτευσε η προσωπικότητα του Δήμου Πολύχρονου που δόθηκε στον αγώνα χωρίς υστεροβουλίες. Και μέσα από τα δικά του μάτια βλέπει κι αυτός τον Καπετάνιο Άρη:
«…Μ’ εντυπωσίασε το σπαθάτο βλέμμα του και τα λόγια του που ‘βγαιναν κοφτά, στρογγυλά και μετρημένα σαν χάντρες. Όσο ζύγωνες κοντύτερα, τόσο καταλάβαινες ότι τούτος ήταν γεμάτος ψυχή. Ψυχή βαθιά. Είχε πιστέψει και μιλούσε με θυσία…».
Ο Γιώργης Χαλατσάς έφυγε, έτσι, όρθιος από κοντά μας το καλοκαίρι που μας πέρασε, διδάσκοντας ένα άλλο ήθος. Διάλεξε τους ήρωές του κυρίως μέσα από τα πρόσωπα ενός κόσμου που φεύγει. Από το 1956 που κυκλοφόρησε τα Διηγήματά του πέρασαν 54 χρόνια αδιάλειπτης δημιουργίας. Έγραψε σχεδόν 20 βιβλία που περιμένουν να τα ανακαλύψουμε ξανά…
Ελπίζω -παρά τη δική του στάση- να βρεθούν εκείνοι που θα πάρουν την πρωτοβουλία να συστήσουν στο κοινό αυτά τα προϊόντα γνήσιου πνευματικού μόχθου…
«…Αυτή ήταν η αντίσταση που κάναμε και σου λέει ο άλλος κολοκύθια-τούμπανα. Αλλά θα στο ειπώ καθαρά: Σαν και μας δεν ξέρω αν θα ματαφανούν στα βουνά…».
Την ώρα που πρόθυμοι συγγραφείς ξαναγράφουν την ιστορία, δημιουργώντας ένα κοινό με μνήμη νεκρή ή στρεβλή, τέτοια κείμενα είναι πιο χρήσιμα από ποτέ. Το ζήτημα είναι πώς θα δώσεις χώρο και τόπο στις αληθινές φωνές να εκφραστούν και να ακουστούν.
Χρειάζεται σίγουρα «Ψυχή Βαθιά». Πόσοι από εμάς την έχουμε;

ΥΓ. Το βιβλίο, σε περίπτωση που αναρωτιέστε, δεν έχει καμία εμφανή σχέση με την ομώνυμη ταινία. Βεβαίως, η ερμηνεία που έδωσε η κάθε πλευρά είναι χαρακτηριστική. Το βιβλίο πάντως προηγήθηκε κατά μια δεκαετία της ταινίας. Ο ήρωας του βιβλίο, Δήμος Πολύχρονος, ζούσε μέχρι το 1994…

Σχόλια