του Στάθη Σταυρόπουλου
Όταν ο Κάτωνας έλεγε ότι η Καρχηδόνα πρέπει να καταστραφεί δεν είμαι βέβαιος ότι μπορούσε να φανταστεί ότι η Καρχηδόνα μπορεί και να αυτοκαταστραφεί. Αυτό που έχει συμβεί είναι η αυτοκαταστροφή της Καρχηδόνας, αν Καρχηδόνα είναι ο ΣΥΡΙΖΑ. Ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε ένα άχθος το οποίο έπρεπε να εξιλεωθεί για να μπορέσει οποιαδήποτε άλλη δύναμη, όχι μόνο της Αριστεράς, να προχωρήσει σε μία ζύμωση και σε μία κοινωνική δράση ενδεχομένως που θα είναι φιλολαϊκή.
ΘΕΛΩ να αναφερθώ σε δύο ταινίες. Η μία είναι το «Don’t Look Up». Η κυβέρνηση για να αντιμετωπίσει τον κομήτη που έρχεται χρησιμοποιεί τις εταιρείες οι οποίες όμως εταιρείες χρησιμοποιούν την κυβέρνηση – εταιρείες διαστημικής τεχνολογίας και τεχνητής νοημοσύνης. Εκεί φωτογραφίζεται η Microsoft, ο Elon Mask, όλο αυτό το μεταμοντερνικό εποικοδόμημα εξουσίας που υπάρχει όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά σε όλο τον δυτικό κόσμο. Οι εταιρίες μέσα στον ανταγωνισμό τους ποια θα ωφεληθεί από την αντιμετώπιση του Αρμαγεδώνα διαπιστώνει ότι ο κομήτης είναι γεμάτος πολύτιμα μέταλλα άρα μπορούμε να μην τον καταστρέψουμε αλλά να τον εκμεταλλευτούμε. Αρχίζει λοιπόν μία τέτοια διαδικασία η οποία αποτυγχάνει παταγωδώς και το μόνο που καταφέρνουν οι εταιρείες είναι να φτιάξουν μία κιβωτό μέσα στην οποία σώζονται κάποιοι άνθρωποι της εξουσίας για να βρουν τη λύτρωση και τη ζωή σε άλλον πλανήτη. Πράγματι φτάνουν εκεί και σώζονται αλλά μέσα σε 10 λεπτά τους τρώνε κάτι χαριτωμένοι δεινόσαυροι. Έτσι εξαφανίζεται το ανθρώπινο γένος διότι ο μόνος επιζών που είχε μείνει στη Γη ήταν ο γιος της προέδρου των ΗΠΑ αλλά έμεινε μόνος και δεν μπορούσε να αναπαραχθεί. Ο τρίτος μηχανισμός που αντιμετώπισε την επερχόμενη καταστροφή ήταν τα ΜΜΕ που το πρώτο που κατάφεραν και επιδίωξαν να κάνουν ήταν να διασύρουν τους επιστήμονες που προειδοποιούσαν για τον κίνδυνο, το δεύτερο να προσπαθήσουν να βγάλουν λεφτά από αυτή την υπόθεση διαχειριζόμενα την κοινή γνώμη. Ο τελευταίος παράγοντας είναι ο λαός που αντιμετωπίζει τον κίνδυνο χωρίς να τον καταλαβαίνει, αντιλαμβάνεται το επικοινωνιακό παιχνίδι και νιώθει τι τον περιμένει δύο-τρία εικοσιτετράωρα πριν την καταστροφή. Όσο διαρκεί αυτή η διαδικασία ο λαός είναι ο πιο αντιδραστικός παράγοντας αυτής της υπόθεσης, δεν έχει κανένα σκίρτημα ούτε αυτοσυντήρησης, ούτε σωτηρίας, ούτε διεξόδου. Δεν πιέζει την κυβέρνηση, δεν ελέγχει τίποτα – είναι το μελλοντικό μεγάλο θύμα αφού έχει αποβλακωθεί πρώτα. Νομίζω ότι οι αναλογίες είναι προφανής με όλη τη Δύση σήμερα αλλά και εδώ στην Ελλάδα.
Η δεύτερη ταινία που ήθελα να αναφερθώ είμαι μία ισπανική ταινία που λέγεται «Στα άκρα». Την έκανε η Πενέλοπε Κρουζ, παρότι είναι εκατομμυριούχος, και περιγράφει μία μέρα της ζωής των άθλιων στην Ισπανία ,δηλαδή των εργατών, των φτωχοποιημένων, των ξεπεσμένων και των μεταναστών. Πρόκειται για μία θυελλώδη ταινία όπου οι ζωές των ανθρώπων καταστρέφονται με δαιμονισμένο τρόπο και τίποτα δεν μπορούν να κάνουν για να το αντιμετωπίσουν. Όπου οι συλλογικότητες έχουν χρεοκοπήσει, όπου κάθε προσπάθεια σκοντάφτει σε πρόσωπα που έχουν στο μεταξύ καταστραφεί από ψευδείς προσδοκίες, από εξαπάτηση, από όλα αυτά που εν πολλοίς συμβαίνει σε όλους μας. Δηλαδή πλέον η δυνατότητα της αντίδρασης είναι δομικά ανέφικτη αφού δεν υπάρχει κόμμα, δεν υπάρχει σωματείο, δεν υπάρχει συλλογικότητα, δεν υπάρχει δημόσιος χώρος, δεν υπάρχει τίποτα που να σώσει τα πράγματα και να μπορεί να εναρμονιστεί με τον τρόπο που εμείς οι μαρξιστές αναλύαμε ως τώρα την κατάσταση – γιατί όλα αυτά που γίνονται, συμβαίνουν επί μακρών και πιθανώς να έχουμε χάσει το στοίχημα του χρόνου.
Αν ρίξουμε μια γρήγορη ματιά στο παρελθόν θα δούμε ότι η δημοκρατία έπαψε να έχει χρησιμότητα –άλλωστε δεν είχε και ποτέ αξία αλλά μόνο χρησιμότητα για την αστική τάξη, και μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης την έχασε και αυτή αφού δεν υπήρχε πια αντίπαλο δέος– και μετατρέπεται σε τυραννίδα κυρίως μέσα από ένα οξύμωρο σχήμα. Η υποχώρηση στο πλαίσιο της δημοκρατίας των ιδεών της Αριστεράς οδηγεί στην καταστροφή της αστικής δημοκρατίας. Και ήταν η ενσωματωμένη αριστερά που προμήθευσε στο νεοφιλελευθερισμό όλα τα ιδεολογικά εργαλεία που χρειαζότανε για να αποξενωθεί και να ορφανέψει ο λαός και κυρίως να καταστραφεί ο πολιτισμός του δηλαδή η ταυτότητα του, οι αναφορές του, η δυνατότητά του να αντισταθεί, η δυνατότητα να επικοινωνεί ο ένας πολίτης με τον άλλον μέσα σε ένα πλαίσιο. Η αποδόμηση αυτού του πλαισίου οδήγησε σε μία άκρατη ιδιώτευση η οποία εμφανιζόταν ακόμα και αναρχική ή ακόμα και ως αριστερή ή ακόμα και ότι θέλετε να το πείτε, εφόσον έπαψε να έχει ταξικό περιεχόμενο. Αυτό ήταν δουλειά του δικαιωματισμού που μιλάει για όλα τα άλλα δικαιώματα εκτός από τα εργατικά δικαιώματα. Αυτό είναι η αρχή της καταστροφής και με συνοπτικές διαδικασίες από μια μακρά παγκοσμιοποίηση έχουμε περάσει σε μια βραχεία, για την ώρα, μετα-παγκοσμιοποίηση, όπου όμως στο πλαίσιο της δημιουργείται μια κατάσταση νέας φεουδαρχίας, δηλαδή πλέον οι άνθρωποι αρχίζουν να ανήκουν σε αφεντικά, ανήκουν δηλαδή πάλι σε φέουδα, στην εταιρία, στο τρόπο ζωής που επιβάλει η εταιρία, στα δοσίματα που είναι ο μισθός τους δηλαδή πόσο δικαιούνται και πόσο δεν δικαιούνται.
Πού βασίζεται αυτή η νέα φεουδαρχία; Στο φόβο, διότι δεν υπάρχει διέξοδος. Εκεί πατάει η νέα κατάσταση η οποία είναι πολύ παλιά και νέα ταυτόχρονα, μιας νέας μεταδημοκρατίας σε συνθήκες μετα-παγκοσμιοποίησης με ένα κεράσακι που κάνει την τούρτα απόλυτα δηλητηριώδη, την τεχνητή νοημοσύνη
ΠΩΣ θα εξελιχθεί αυτό το πράγμα, πώς θα γίνει στη κοινωνία των ΜΚΟ και των ανεξάρτητων αρχών, χωρίς κανένα θεσμικό αποκούμπι; Με τη διάλυση της αστικής δημοκρατίας να είναι πλέον ολοκληρωτική επειδή ακριβώς όλοι οι θεσμοί έχουν καταστραφεί; Ποια είναι η συμμετοχή της Αριστεράς σε αυτή την καταστροφή; Τερατώδης, με την ενσωμάτωση της στο παιχνίδι αλλά και με την προμήθεια στο σύστημα των εργαλείων που χρειαζόταν για να τα καταφέρει. Πού βασίζεται αυτή η νέα φεουδαρχία; Στο φόβο, διότι δεν υπάρχει διέξοδος. Έχουμε να προτείνουμε κάτι άλλο από αυτό που συμβαίνει και αν αυτό που έχουμε να προτείνουμε μπορεί να οργανωθεί, ποιος θα το οργανώσει; Ποιος μηχανισμός; Σε αυτό το κενό λοιπόν πατάει η νέα κατάσταση η οποία είναι πολύ παλιά και νέα ταυτόχρονα, μιας νέας μεταδημοκρατίας σε συνθήκες μετα-παγκοσμιοποίησης με ένα κεράσακι που κάνει την τούρτα απόλυτα δηλητηριώδη, την τεχνητή νοημοσύνη.
Στην τεχνητή νοημοσύνη κανένας παράγοντας που να έχει σχέση με το λαό ή να είναι φιλολαϊκός δεν έχει πρόσβαση. Η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται μάλιστα άκρως επικίνδυνη διότι εξελίσσεται ταχύτατα – μία βδομάδα στη εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης αντιστοιχεί με έναν αιώνα στην εξέλιξη του τρένου και έχει αφεθεί η εξέλιξη της στον ανταγωνισμό των εταιριών.
Είναι κωμικό αλλά πριν από 4-5 μήνες ο Elon Mask και οι διάφοροι όμοιοι του ζήτησαν να επιβληθεί ένα moratorium στις εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη μέχρι να μπορέσουμε να καταλάβουμε τι μας γίνεται και να την ελέγξουμε. Αυτό θυμίζει την ταινία «Don’t Look Up» κατά την έννοια ότι είναι ένα moratorium που εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να επιβληθεί διότι ο ανταγωνισμός των εταιριών για την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης συνεχίζεται. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν αφορά μόνο την εργασία και την υποκατάσταση των δεξιοτήτων των ανθρώπων από τις μηχανές. Αφορά την αυτονόμηση των μηχανών και η εξέλιξή της είναι τόσο πυκνή, που πριν από ένα χρόνο στην Ιαπωνία βγάλανε από τις πρίζες μηχανές που μιλούσαν μεταξύ τους σε μία γλώσσα που δεν καταλάβαιναν οι χειριστές τους – έπεσε πανικός και τις αποσύνδεσαν. Μόλις προχθές, μια μηχανή τεχνητής νοημοσύνης που ελέγχει στρατιωτικές διαδικασίες μέσω όπλων, που λειτούργει με το δέλεαρ του μπόνους δηλαδή με κάθε επιτυχία παίρνει, λες και είναι video game, ένα μπόνους, ένα μπισκότο, οργίστηκε γιατί ο χειριστής την εμπόδισε να αποκτήσει το επόμενο μπισκότο το επόμενο και αφού δεν μπορούσε να σκοτώσει το χειριστή της, προσπάθησε και κατάφερε να τον απομονώσει από το χειρισμό της μηχανής . Λέω αυτό το παράδειγμα για να τονίσω, αν προλαβαίνουμε πια να τονίσουμε κάτι, ότι κάποια από τα φαινόμενα εξελίσσονται με μια δραματική ταχύτητα εν μέσω ενός εν δυνάμει κραχ και ενός εξελισσόμενου πολέμου.
ΑΡΑ, σήμερα, τα ερωτήματα είναι τεράστια. Θα προλάβουν οι κοινωνίες να τα καταλάβουν, να απαντήσουν και να βρουν μηχανισμούς; Ας δούμε αυτό που έγινε στη Γαλλία, στην αρχή με τα Κίτρινα Γιλέκα και στη συνέχεια με το ασφαλιστικό: Οργάνωσε πρόσωπα, οργάνωσε συλλογικότητες με τρόπο που να παραχθεί πολιτική για το επόμενο πρόβλημα ή αντιμετώπισε περιστασιακά τα γεγονότα και δεν υπήρχε καμία συνέχεια; Αυτό που αντιμετωπίζουμε και εμείς εδώ και μιλάμε για αυτό σήμερα σε αυτή την εκδήλωση, το αντιμετωπίζουν κάποιοι άλλοι άνθρωποι σε άλλους χώρους και δυστυχώς δεν τους γνωρίζουμε ενώ θα έπρεπε. Όμως εμείς έχουμε καιρό, έχουμε το χρόνο, έχουμε τα εργαλεία, έχουμε τις δυνατότητες;
Αν διαβάσει κανείς το βιβλίο του καθηγητή Κοντογιώργη υπάρχουν οι αναφορές ότι το μέλλον έχει τις ρίζες του σε ένα παρελθόν το οποίο πρέπει να κοιταχτεί, να αξιοποιηθεί και να μας δώσει νέα εργαλεία. Όμως με τόση φθορά που έχουμε υποστεί ως πρόσωπα και ως συλλογικότητες, θα έχουμε τη δυνατότητα να ξαναμπορέσουμε να μιλήσουμε και να βρούμε εργαλεία και λύσεις; Εγώ είμαι ιστορικά αισιόδοξος ότι θα μπορέσουμε αλλά φοβάμαι ότι αυτή η αισιοδοξία εκτός από ιστορική, δεν έχει ακόμα αποτυπώματα. Δηλαδή εάν ο εκδότης του Δρόμου, ο Ρούντι, καλούσε σήμερα σε συζήτηση όπως κάποτε κάλεσες και σε καλέσανε άλλες καταστάσεις της Αριστεράς, θα υπήρχανε να έρθουν και αν υπάρχουν θα έρχοντουσαν; Και αν λοιπόν έχουμε μείνει να λειτουργούμε κατά μόνας, ποια άλλη ελπίδα υπάρχει αφού έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα ,μπορούμε μεν να τα αναλύουμε, αλλά δεν δημιουργείται ένα δοχείο για να ενσαρκωθεί ο άγγελος – για να μιλήσω με όρους μεταφυσικής. Το κίνημα, οι πολιτικές οργανώσεις, οι λογοτέχνες μας, οι ποιητές μας, ο πολιτισμός μας υπάρχουν έτσι ώστε να μπορεί να τον ενσαρκώσουν ή ο πολιτισμός πουλήθηκε στο πρυτανείο που οργάνωσε η Ν.Δ., ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ επί 30 χρόνια και έμεινε ο λαός ορφανός. Στην ομιλία του ο Βασίλης Ασημακόπουλος μίλησε για τον Γιάννη Μαρκόπουλο που έφυγε. Ο Γιάννης Μαρκόπουλος πάταγε σε πανάρχαιες μελωδίες, σε βυζαντινές και σε σύγχρονες ηλεκτρικές γιατί είχε γνώση του πολιτισμού μας. Αν σήμερα μιλάγαμε με μερικά παιδιά 20 με 25 ετών για αυτές τις έννοιες, πόσο θα μπορούσαμε να συνεννοηθούμε μαζί τους; Influencer δεν είμαστε αν όμως τους μιλήσουμε για –δεν ξέρω για τι απ’ όλα–, π.χ. όπως τι λέει μια εικόνα που την έχει στολίσει ένας αγιογράφος της Μακεδονικής Σχόλης, τι συζήτηση θα γίνει. Θα μου πείτε ψιλά γράμματα, σύμφωνοι, αλλά θα μπορέσουμε να μιλήσουμε, θα μπορέσουμε να συνεννοηθούμε;
Τελειώνοντας νομίζω ότι η όποια αναγέννηση, εάν υπάρχει πιθανότητα να συμβεί, θα πρέπει να είναι καταρχάς πολιτισμική, δηλαδή ταυτότητας και από εκεί και πέρα οτιδήποτε άλλο.
* Ομιλία στην εκδήλωση που διοργάνωσε ο Δρόμος της Αριστεράς με θέμα Εκλογές 2023: Το νέο πολιτικό τοπίο και ο βαθύτερες ανάγκες
