Η προστασία του δάσους και το ιστορικό ενός οθωμανικού τσιφλικιού στη Σφηκιά Ημαθίας
Του Αθανάσιου Χειμώνα*
Στις βορειοδυτικές πλαγιές της οροσειράς των Πιερίων του Ν. Ημαθίας και πάνω από τον ποταμό Αλιάκμονα εκτείνεται το δασόκτημα της Σφηκιάς. Επί Τουρκοκρατίας το δασόκτημα ήταν μέρος ευρύτερου αγροδασοκτήματος-τσιφλικιού, γνωστού υπό το όνομα Βόσσοβα. Το τσιφλίκι είχε έκταση 23.268 στρέμματα.
Μετά την απελευθέρωση το δασόκτημα αναγνωρίστηκε ως ιδιωτικό με την υπ’ αριθμ. 48/23-8-1935 απόφαση του Διοικητικού Δικαστηρίου του Υπουργείου Γεωργίας, ακολούθησαν απαλλοτριώσεις με βάση τις υπ’ αριθμ. 172.592/1952 & 36.426/1952 αποφάσεις του υπουργού Γεωργίας για την αποκατάσταση των ακτημόνων κατοίκων του χωριού. Είχε, όμως, προηγουμένως χαρακτηριστεί μη ανταλλάξιμο, σύμφωνα με τη Συνθήκη της Σμύρνης.
Σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 85/1957 απόφαση της Β’ Επιτροπής Απαλλοτριώσεων Βέροιας εξαιρέθηκαν της απαλλοτριώσεως του όλου τσιφλικιού, 3.027 στρέμματα δάσος το οποίο δεν υπόκειται, σύμφωνα τον ν. 2185/52, σε απαλλοτρίωση. Επίσης εξαιρέθηκαν της απαλλοτρίωσης 500 στρέμματα δασοβοσκότοπου για τον καθέναν από τους 3 ιδιοκτήτες (κληρονόμους του αρχικού μπέη), δηλαδή 1.500 στρέμματα, και 250 στρέμματα καλλιεργήσιμων αγρών για τον καθένα από τους 3 ιδιοκτήτες, δηλαδή 750 στρέμματα.
Τα επόμενα χρόνια η τοπική κοινότητα προχώρησε σε αξιοποίηση όλων των φυσικών πόρων του δάσους με αποκλειστικό σκοπό την κάλυψη των αναγκών των κατοίκων της (ύδρευση, άρδευση, συλλογή ξερών καυσόξυλων, βοσκή ποιμνίων, δεδομένου ότι η αποκλειστική απασχόληση των κάτοικων ήταν και είναι η κτηνοτροφία και η γεωργία).
Το 1973 έχουμε αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος, αφού ως ιδιοκτήτρια εμφανίζεται η Τρακάκη Ευφροσύνη, πρώην σύζυγος του θανόντος τ. βουλευτού Θεσσαλονίκης και υφυπουργού Γεωργίας της Νέας Δημοκρατίας, Γεωργίου Τζιτζικώστα, και μητέρα του σημερινού περιφερειάρχη Απόστολου Τζιτζικώστα, που αγόρασε κάποιο μερίδιο από το όλο Τσιφλίκι Βόσσοβας ή Σφηκιάς Βεροίας με 3 συμβόλαια που έγιναν στη Γενεύη της Ελβετίας και στο Μιλάνο Ιταλίας τα οποία συντάχθηκαν μεταξύ της ίδιας και κάποιων Τούρκων υπηκόων, «κληρονόμων» σύμφωνα με τις τουρκικές Αρχές των αρχικών ιδιοκτητών κατοίκων Κωνσταντινούπολης και Σμύρνης.
Χωρίς λόγο η Αυτοδιοίκηση
Η διαδικασία ξεκίνησε πριν από το 1973, μέσα στην περίοδο της Επταετίας, έτσι μπόρεσε και πήρε αρνητική πρόθεση από την Πολιτεία για την αγορά του δάσους από την ίδια, αφού σύμφωνα με τη νομοθεσία πρώτα ερωτάται η Πολιτεία και σε περίπτωση μη ενδιαφέροντος μπορεί να πωληθεί σε τρίτους, αλλά με το τίμημα να μην μπορεί να είναι μικρότερο από αυτό που είχε ζητήσει από το Δημόσιο.
Το παράδοξο εδώ είναι ότι δεν προβλέπεται να έχει λόγο και η Αυτοδιοίκηση ακόμα και μέχρι σήμερα και η αρχή της εγγύτητας δεν υπάρχει, γιατί μάλλον η Πολιτεία θεωρεί ότι η Αυτοδιοίκηση δεν πρέπει να έχει γνώμη και λόγο για τα δάση που ανήκουν στη Διοικητική Περιφέρειά της.
Το «στυμμένο», κατά την άποψη των κατοίκων του χωριού, αυτό παιχνίδι είχε αποτέλεσμα να αγοραστεί τον εν λόγω τσιφλίκι με λίγες χιλιάδες δολάρια Αμερικής, όπως προκύπτει από τα συμβόλαια και θα μπορούσε η ίδια ή η Τοπική Κοινότητα να αγοράσει.
Για το δάσος, και μόνο για αυτό, από το 1973 που έγινε η «αγοροπωλησία» και η κ. Τρακάκη είναι «ιδιοκτήτρια» μέχρι και σήμερα, έγιναν οι παρακάτω ενέργειες:
1) Το 1980 κατατέθηκε η μελέτη ξύλευσης του δάσους αλλά μετά τις κινητοποιήσεις των κατοίκων ανεστάλη η υλοτομία. Η προσδοκία όμως των κατοίκων που είχε καλλιεργηθεί από την τότε νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το 1981, για τη διευθέτηση των ιδιωτικών και εκκλησιαστικών τσιφλικιών δεν ευοδώθηκε κι έτσι το θέμα έμεινε να εκκρεμεί.
2) Το 1997 η «ιδιοκτήτρια» επανήλθε με νέα μελέτη υλοτόμησης η οποία και πάλι εγκρίθηκε αρχικά από τις δασικές Αρχές, έγινε η εγκατάσταση για την ξύλευση, όμως και πάλι οι κινητοποιήσεις των κατοίκων ανέστειλαν την υλοτόμηση.
Πέρα από την αναστολή της ξύλευσης, αυτήν την περίοδο είναι η πρώτη φορά που η Πολιτεία, διά των υπηρεσιών της και μετά από παρέμβαση τοπικών παραγόντων, βουλευτών, νομάρχη αλλά και του τότε γενικού γραμματέα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας ασχολείται και με το νομικό καθεστώς της ιδιοκτησίας, πάγιο αίτημα των κατοίκων από το 1973 αλλά εντονότερα από το 1981.
– Διαπιστώνεται ότι δεν υπήρχαν οριστικά συμβόλαια για όλα τα ποσοστά που η ίδια η ιδιοκτήτρια ισχυρίζεται ότι έχει, αλλά ένα μεγάλο ποσοστό είναι με προσύμφωνο το οποίο κάνει οριστικό συμβόλαιο το 1998 στη Θεσσαλονίκη.
– Κηρύχτηκε προστατευτικό το Δάσος Σφηκιάς Ημαθίας με την υπ’ αριθμ. 9323/26-11-1998 Απόφαση του γενικού γραμματέα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.
– Έγινε αναγκαστική απαλλοτρίωση του δάσους με την υπ’ αριθμ. 102235 1/2417/0010/12-4-2000 (ΦΕΚ 240/Τεύχος Δ/12-4-2000) Κοινή Υπουργική Απόφαση.
Στο επόμενο διάστημα, μετά δηλαδή από το 1999, έχουμε τη Διοικητική Μεταρρύθμιση του «Καποδίστρια» και η Κοινότητα Σφηκιάς εντάσσεται στον τότε Δήμο Μακεδονίδος.
Η αμεσότητα της υπόθεσης, από ό,τι διαπιστώθηκε τώρα, χάθηκε και οποιαδήποτε ενέργεια γινόταν από την πλευρά της «ιδιοκτήτριας» ενώ γίνεται γνωστό στη δημοτική Αρχή (όπως φάνηκε από τα έγγραφα που υπάρχουν στο σχετικό φάκελο του δήμου), δεν γίνεται γνωστό στους κατοίκους της Σφηκιάς – π.χ. δικαστικές αποφάσεις για καθορισμό της τιμής της αποζημίωσης κ.λπ.
Αποκορύφωμα αυτών ήταν να μη γίνει γνωστή στους κατοίκους η άρση της απαλλοτρίωσης που έγινε με την υπ’ αριθμ. 1116521/7854/Δ0010/22-12-2008 Κοινή Υπουργική Απόφαση ΦΕΚ 578/Τεύχος Απαλλ. και Πολεοδομικών Θεμάτων /22-12-2008 και που αυτό έγινε γνωστό τον Απρίλιο του 2014, κατόπιν ερωτήματος που έγινε στην κτηματική υπηρεσία του Δημοσίου και στο Δασαρχείο Βέροιας μετά από διάφορες φήμες που κυκλοφορούσαν για επικείμενη ξύλευση του δάσους.
3) Το 2013 η ιδιοκτήτρια καταθέτει νέα μελέτη για υλοτόμηση του δάσους η οποία σύμφωνα με την ενημέρωση από το Δασαρχείο (και αυτό το 2014) επιστράφηκε για να προσαρμοστεί σύμφωνα με τον χαρακτηρισμό του Δάσους ως προστατευτικό. Αντί να γίνει προσαρμογή της Διαχειριστικής Μελέτης έχουμε Ανάκληση του χαρακτηρισμού ως προστατευτικού με απόφαση του γενικού γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας Θράκης, με αριθμό απόφασης 73751/21-11-2014.
Έτσι, έχουμε την έγκριση της Διαχειριστικής Μελέτης (Μελέτη Ξύλευσης) και την εγκατάσταση του ξυλέμπορου στον οποίο έχει παραχωρήσει τα δικαιώματα η ιδιοκτήτρια στα μέσα Μαΐου.
Το Δημοτικό Συμβούλιο Βέροιας, με απόφασή του, τονίζει ότι είναι στο πλευρό των κατοίκων σε όλο τον αγώνα τους μέχρι την τελική δικαίωση και έχει καταθέσει και ασφαλιστικά μέτρα.
Με την εγκατάσταση του ξυλεμπόρου έχουμε την καθολική αντίδραση των κατοίκων, κινητοποιήσεις που αποφασίστηκαν μετά από Λαϊκή Συνέλευση του χωριού με καθολικό αίτημα το σταμάτημα των εργασιών ξύλευσης του δάσους και την εξαγορά του δάσους από το Δημόσιο αφού πρώτα ελεγχθούν με σχολαστικότητα οι τίτλοι ιδιοκτησίας.
* Ο Αθανάσιος Χειμώνας είναι δημότης Σφηκιάς Ημαθίας και Περιφερειακός Σύμβουλος και γραμματέας Περιφερειακού Συμβουλίου Κεντρικής Μακεδονίας
