της Αφροδίτης Κατσαδούρη*
Μία από τις καίριες λειτουργίες που επιτυγχάνει η γλώσσα είναι εκείνη του πυροδότη αποκωδικοποίησης του θυμικού –ή πιο απλά– της λεκτικής αποσυμπίεσης των, σκέψεων και της προσπάθειας για συνεννόηση και επικοινωνία. Η γλώσσα ελεύθερη και αρραγής, δεν γνωρίζει το καλό και το κακό, πνέει ανεμπόδιστα, και χωρίς πρόσημα και ηθικισμούς, διεκπεραιωτικά πραγματώνει τον σκοπό της χωρίς να τη νοιάζει να διαλέξει στρατόπεδο. Η γλώσσα εκφράζει το καλό και το κακό, το ηθικό και το ανήθικο, άνευρα και άψυχα, σχεδόν ρομποτικά, διενεργεί την επιτελεστική της λειτουργία. Στη συνέχεια οι άνθρωποι, ακριβώς τη στιγμή της εγχάραξης των προσωπικών πληροφοριών, νοημάτων, ενίοτε και σκοπών, εκμεταλλευόμαστε αφειδώς το επικοινωνιακό της μεγαλείο και τη χρησιμοποιούμε τοιουτοτρόπως διά την (εκ)πλήρωση των επιθυμιών μας.
Ποιος λοιπόν είναι εκείνος που θα επιχειρήσει να της αποδώσει συναισθηματικότητα, ηθική και χαρακτήρα; Ποιος είναι εκείνος που θα καταφέρει να κατακρίνει τη γλώσσα και τα νοήματά της για έλλειψη ανθρωπισμού και ύστερα θα τη βαρύνει με τα παμπόνηρα κρίματά που αφήνει στο πέρασμά της;
Η απάντησε είναι «κανείς». Η ηθική δεν μπορεί να περιγραφεί με λόγια, έγραψε κάποτε ο Λούντβιχ Βιντγκενστάιν και έδωσε τέλος στις εννοιολογικές κατηγορίες που τη βάραιναν. Λίγο μετά, αρκετοί γλωσσολόγοι και μελετητές, εύστοχα θα παρατηρήσουν ότι, τελικά, υπάρχουν πράγματα και καταστάσεις που δεν μπορούν να περιγράφουν με λέξεις και όρους και ότι η δύναμη της οπτικής επικοινωνίας έναντι της λεκτικής δεν είναι διόλου διαπίστωση αμελητέα. Η απεικονιστική θεωρία του νοήματος της γλώσσας, η δυναμική δηλαδή μιας εικόνας, πολλές φορές λειτουργεί επεξηγηματικότερα από τις ίδιες τα λέξεις. Πρόκειται για περιπτώσεις που οι λέξεις ωχριούν, καταβάλλονται από αδυναμία, και η λογική χρειάζεται και κάτι άλλο προκειμένου να διαυγάσει με επιτυχία το νόημα.
Κανείς δεν θα καταφέρει να κατηγορήσει τη γλώσσα για όλα όσα σκάνε σαν ανήθικες χειροβομβίδες στα αυτιά μας, διότι η γλώσσα ποτέ δεν ευθυνόταν. Εκείνοι που αναλαμβάνουν το βάρος της οποίας ευθύνης είναι οι φυσικοί ομιλητές του λόγου, δηλαδή εμείς οι άνθρωποι. Εμείς κρινόμαστε για τις αποφάσεις μας, τις λέξεις μας, τον τρόπο με τον οποίο καλούμαστε κάθε φορά να επικοινωνήσουμε και συνδιαλεχθούμε, να διαφθαρούμε, να παραβιάσουμε, να συγκαλύψουμε, να καλύψουμε τα πάθη μας, ή να τα αφήσουμε να φανούν. Εμείς οι ίδιοι φέρουμε όλη την ευθύνη όταν σε μία προσπάθεια συνάντησης και διαλόγου με τον άλλο, παραβιάζουμε την ηθική της επικοινωνίας.
ΕΝΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ανήθικης επικοινωνίας λ.χ. αποτελεί η απαράδεκτη δήλωση του κ. Πέτσα, ο οποίος σε μία προσπάθεια να δικαιολογήσει για άλλη μια φορά την ανευθυνότητα του πρωθυπουργού, τον χαρακτήρισε «ανθρώπινο». Χωρίς κανένα τακτ αυτογνωσίας και ενσυνείδησης, χωρίς καμιά διάθεση σεμνής προβολής ή και εξωτερικευμένης αυτοκριτικής για τη διαχείριση της πανδημίας, δε δίστασε να χαρακτηρίσει ανοιχτά «ανθρώπινο» και «προσιτό» έναν πρωθυπουργό που από τη πρώτη μέρα ανάληψης των καθηκόντων του έχει φανερώσει αφειδώς τις παραθεριστικές του διαθέσεις. Τη στιγμή που ο αριθμός των νεκρών από την πανδημία ανεβαίνει καθημερινά και η κατάσταση στο δημόσιο σύστημα υγείας της χώρας καταρρέει, ο πρωθυπουργός της χώρας τραμπαλίζεται προκλητικά πάνω σε σέλες μηχανής και ποδηλάτου, απολαμβάνοντας τη θέα εθνικών δρυμών – μη τηρώντας μάλιστα κανένα μέτρο προστασίας. Και τότε, ύστερα από τη θύελλα αντιδράσεων για αυτή την –ιδίοις όμμασι– σταρχιδίστική του στάση, η υπερασπιστική γραμμή της κυβέρνησης υπερβαίνει απροκάλυπτα τα όρια και κάθε λελογισμένο εσκαμμένο, χαρακτηρίζοντάς τον «ανθρώπινο».
Στη χώρα που γίνεται διαλογή ασθενών και νεκρών, γιατί το ΕΣΥ ξεπέρασε τα πραγματικά όρια της αντοχής του και της ανθρωπιάς του, ο πρωθυπουργός ψωνίζει ένα νόστιμο τσουρέκι και επιτονίζει τη φτιασιδωμένη του αμεσότητα, την προσιτή του στάση και, τι άλλο, την «ανθρωπιά» του
Στη χώρα που οι φτωχοί τιμωρούνται διά παραδειγματισμό από τον υπερβάλλοντα ζήλο της κανονικότητας, εκπορευόμενο πάντα από την ακραιφνή εξουσία, και απομακρύνονται σαν τη σιχαμερή τρίχα από το φουσκωτό ζυμάρι, τίποτα δεν μπορεί να διαρρήξει τους κυβερνητικούς ανθούς της βιοπολιτείας και να ξεπεράσει τη βαθιά «ανθρωπιά» του πρωθυπουργού. Στη χώρα που γίνεται διαλογή ασθενών και νεκρών, γιατί το ΕΣΥ ξεπέρασε τα πραγματικά όρια της αντοχής του και της ανθρωπιάς του, ο πρωθυπουργός ψωνίζει ένα νόστιμο τσουρέκι και επιτονίζει τη φτιασιδωμένη του αμεσότητα, την προσιτή του στάση και, τι άλλο, την «ανθρωπιά» του. Στη χώρα που ο παππούς μου και ο παππούς σου βγάζουν τη μύτη έξω από τη μάσκα γιατί θολώνουν τα γυαλιά τους και υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να πέσουν, το κυβερνητικό καθεστώς τούς επιπλήττει με 300 ευρώ, τονίζοντας για άλλη μια φορά την ανυπόφορη ανοιχτοχεριά του γαλαντόμου και βαθιά «ανθρώπινου» πρωθυπουργού μας. Στη χώρα που η άνεργη μητέρα και ο άνεργος πατέρας δεν μπορούν να διαχειριστούν την απόγνωσή τους σε αυτή τη τραγική συνθήκη, μην έχοντας από πουθενά κάποια οικονομική βοήθεια, αφού έλαβαν τον Μάρτιο το επίδομα των 400 ευρώ και άρα τώρα μπορούν να ζήσουν, στη χώρα αυτή, που το κράτος τους έχεις γραμμένους στα καλογυαλισμένα του παπούτσια, ο πρωθυπουργός θεωρείται για άλλη μια φορά «ανθρώπινος» αλλά και πανδαμάτωρ. Στη χώρα που οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες ζουν κάτω από το ξεχειλωμένο όριο της φτώχειας χωρίς την παραμικρή βοήθεια και μόνες κουβαλούν τον Γολγοθά τους, ο κ. λαμπερός κόσμος του κ. Μητσοτάκη λογίζεται «ανθρώπινος». Στη χώρα που ολόκληρο το μιντιακό κατεστημένο δεν ανοίγει ρουθούνι γιατί έχει εξαγοραστεί με κάθε αδρή μεγαλοπρέπεια πουθενά δε θα δεις να αναπαράγεται η καλοπέραση του πρωθυπουργικού ζεύγους. Όπως και στη μυκηναϊκή εποχή, ο αοιδός με τη φόρμιγγά του συνεπαίρνει το παλάτι και δράματα των «αναξιοπαθούντων» δεν θα καταφέρουν ποτέ να φτάσουν ως το κατώφλι.
ΑΡΤΙΑ Η ΔΟΥΛΕΙΑ του επικοινωνιακού team του κ. Μητσοτάκη, απίστευτα τα όρια και οι διαθέσεις της γλώσσας, ευφάνταστος ο χαρακτηρισμός, αλλά όχι, ΔΕΝ μπορείς να χρησιμοποιείς τα παράγωγα του «ανθρώπου» για να αποδώσεις προσδιορισμό σε κάποιον ο οποίος αυταπόδεικτα την έχει απολέσει. Μπορεί η γλώσσα να αδυνατεί να εκφράσει την ηθική μας αλλά η ηθική της επικοινωνίας βοά και ξεγυμνώνει δίχως άλλο τους ανέντιμους.
* Η Αφροδιτη Κατσαδούρη είναι φιλόλογος και πρόσφατα εξέδωσε την πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο «ΑΝΘΡΩΠίΝΑ».
