Η πανδημία δεν επέτρεψε να γιορταστεί όπως θα έπρεπε το «έτος Σαμαράκη» που διανύουμε. Ωστόσο μας επεφύλαξε ένα μεγάλο δώρο: Την έκδοση των «Απάντων» του σε δυο τόμους από τις εκδόσεις Ψυχογιός και την επικείμενη κυκλοφορία ενός ανέκδοτου έργου του.
Ομολογώ πως όταν έπιασα στα χέρια μου τα βιβλία ένιωσα μια ιδιαίτερη συγκίνηση. Για μένα ο Αντώνης Σαμαράκης δεν ήταν απλώς ένας από τους συγγραφείς που σημάδεψαν τα εφηβικά μου χρόνια, αλλά θα έλεγα πως έπαιξε μεγάλο ρόλο για το πώς βλέπω τα πράγματα και μου έδειξε τον δρόμο που πολλά χρόνια αργότερα θα ήθελα να ακολουθήσω κι εγώ στη σχέση μου με τα παιδιά.
Είναι αδύνατον να ξεχάσω εκείνη τη μακρινή μέρα της δεκαετίας του ’70 που χτύπησε το τηλέφωνο στο σπίτι κι ήταν ο ίδιος ο Αντώνης Σαμαράκης. Πήρε για να με ευχαριστήσει για ένα μικρό κείμενο που είχα γράψει στην εφημερίδα του σχολείου.
Συζήτησε μαζί μου, μου μίλησε όλο τρυφερότητα και αγάπη… Ακόμη συγκινούμαι, ενώ γράφω αυτές τις γραμμές.
Θέλοντας να τιμήσω κι εγώ τη μεγάλη αυτή προσωπικότητα των γραμμάτων μας (μεγάλη από κάθε πλευρά και όχι μόνο τη λογοτεχνική) απευθύνθηκα στους ανθρώπους που βρίσκονται πίσω από την έκδοση των «Απάντων», αλλά και των μεμονωμένων έργων, σε εξαιρετικά καλαίσθητες νέες εκδόσεις.
Τη σύζυγο του αγαπημένου συγγραφέα Ελένη Σαμαράκη, τον εκδότη Νίκο Ψυχογιό αλλά και τον Θάνο Κακολύρη, Art Director των Εκδόσεων Ψυχογιός.
Πώς αποφασίσατε να προχωρήσετε στην έκδοση των «Απάντων» του Αντώνη Σαμαράκη;
Νίκος Ψυχογιός: Η αφορμή για την έκδοση των δύο τόμων με «Τα Άπαντα» του Αντώνη Σαμαράκη ήταν η επέτειος των 100 χρόνων από τη γέννησή του σε συνδυασμό με το Έτος Σαμαράκη, που ανακηρύχθηκε το 2020 από το Υπουργείο Πολιτισμού για να τιμήσει τον σημαντικό Έλληνα λογοτέχνη. Τα έργα του Αντώνη Σαμαράκη συνεχίζουν να είναι επίκαιρα στις μέρες μας, και αποτελούν λογοτεχνικό θησαυρό. Στις Εκδόσεις Ψυχογιός είμαστε περήφανοι που φιλοξενούμε το σύνολο του έργου του και θελήσαμε με την έκδοση των Απάντων να προσφέρουμε δύο καλαίσθητους τόμους στο αναγνωστικό κοινό, που η εικαστική τους προσέγγιση να πλησιάζει σε αρτιότητα τα κείμενα του «αιώνιου έφηβου».
Τι περιλαμβάνουν;
Νίκος Ψυχογιός: Ο πρώτος τόμος με Τα Άπαντα του Αντώνη Σαμαράκη περιλαμβάνει τα έργα: «Ζητείται ελπίς», «Σήμα κινδύνου», «Αρνούμαι» και «Το λάθος». Ενώ στον δεύτερο τόμο έχουν συμπεριληφθεί «Το διαβατήριο», «Η κόντρα, 1919-», «Εν ονόματι» και τα «Ποιήματά» του.
Ποιες ήταν οι δυσκολίες του εγχειρήματος;
Θάνος Κακολύρης: Κάθε φορά που σχεδιάζω ένα εξώφυλλο, επιδιώκω να βγαίνω από τον εαυτό μου και να μπαίνω στη θέση του συγγραφέα. Αυτό φυσικά προϋποθέτει την ανάγνωση των βιβλίων. Η δυσκολία εν προκειμένω ήταν να καταφέρω να μπω στη θέση του μεγάλου Αντώνη Σαμαράκη, του συγγραφέα που έχει επηρεάσει και εξακολουθεί να επηρεάζει γενιές και γενιές. Η πρόκληση και η δυσκολία ήταν λοιπόν ο ίδιος ο Αντώνης Σαμαράκης και το να μπορέσω να μπω στην ψυχοσύνθεση του έργου του. Να καταφέρω ν’ αποτυπώσω την ουσία του έργου του συμβολικά μέσω της εικόνας, χωρίς να προσθέσω ή να αφαιρέσω. Φυσικά όλο αυτό έπρεπε να οπτικοποιηθεί με σχεδιασμό του σήμερα. Η αλήθεια του έργου του παραμένει ίδια. Την αλήθεια αυτή «έντυσα» με ένα πιο σύγχρονο και νεανικό ένδυμα. Αυτή άλλωστε είναι και η πραγματική πρόκληση για όσους σχεδιάζουμε εξώφυλλα βιβλίων κλασικών συγγραφέων.
Ελένη Σαμαράκη: «Θα πρέπει να πω ότι τα βιβλία του Αντώνη –δυστυχώς– διαβάζονται ακόμη, και το δυστυχώς αναφέρεται στο ότι τα προβλήματα στα οποία αναφέρεται ο Αντώνης: ανεργία, φτώχεια, ανασφάλεια, καταπίεση, μοναξιά, μας ταλανίζουν ακόμη»
Ποια είναι η ανταπόκριση μέχρι τώρα; Θεωρείτε πως θα αγγίξει τις νεότερες γενιές όπως εμάς τους μεγαλύτερους;
Νίκος Ψυχογιός: Το έργο του Αντώνη Σαμαράκη δεν έχει σταματήσει να αγγίζει το αναγνωστικό κοινό. Έχει οπτικοποιηθεί, ενώ συνεχίζει να υπάρχει ενδιαφέρον για την κινηματογραφική μεταφορά του από σύγχρονους παραγωγούς. Έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Διδάσκεται στα σχολεία. Η ανταπόκριση του κόσμου στην έκδοση των Απάντων έχει υπάρξει ενθουσιώδης και αυτό μας χαροποιεί ιδιαίτερα, γιατί είναι ένα έργο που δημιουργήσαμε με πολύ μεράκι και ευχόμαστε να κοσμήσει όλες τις βιβλιοθήκες. Η αίσθηση που έχουμε είναι ότι η λογοτεχνική παρακαταθήκη που μας άφησε ο Αντώνης Σαμαράκης θα συνεχίσει να είναι επίκαιρη για πολλές δεκαετίες και να αγγίζει τους νέους των επόμενων γενεών.
Τι θα σκεφτόταν άραγε ο ίδιος βλέποντας τα βιβλία του να διαβάζονται ξανά και ξανά;
Ελένη Σαμαράκη: Φυσικά και θα ένιωθε μεγάλη χαρά για τα Άπαντα, αυτή τη μοναδική έκδοση. Για την Αντώνη θα σήμαινε όχι μόνο μια ακόμη επιτυχία στην πορεία του, αλλά κυρίως ένας ακόμη δρόμος προς τους αναγνώστες του, ένας ακόμη τρόπος να επικοινωνήσει με τους ανθρώπους, κάτι το οποίο πραγματικά τον ενδιέφερε, τον έκαιγε. Σε όλη του τη ζωή προσπάθησε να έρθει κοντά στα προβλήματα της καθημερινότητας, που αντιμετωπίζουν οι καθημερινοί άνθρωποι, και ο ίδιος άλλωστε ήτανε ένας από όλους εμάς. Χωρίς ποτέ, βέβαια, να παρεκκλίνει από τα μεγάλα ιδανικά του: ειρήνη, ελευθερία, κοινωνική δικαιοσύνη.
Θα πρέπει να πω ότι τα βιβλία του Αντώνη –δυστυχώς– διαβάζονται ακόμη και το δυστυχώς αναφέρεται στο ότι τα προβλήματα στα οποία αναφέρεται ο Αντώνης: ανεργία, φτώχεια, ανασφάλεια, καταπίεση, μοναξιά, μας ταλανίζουν ακόμη. Και βεβαίως, θα χαιρόταν αφάνταστα, να είναι κοντά στους αναγνώστες του, όμως θα τον έθλιβε το πανόραμα του κόσμου μας σήμερα, μια ανθρωπότητα απάνθρωπη όπως έλεγε ο ίδιος.
Μαθαίνουμε πως θα κυκλοφορήσει κι ένα ανέκδοτο βιβλίο του. Τι περιλαμβάνει;
Ελένη Σαμαράκη: Το καινούργιο βιβλίο που θα κυκλοφορήσει αυτές τις ημέρες, και με πολλή φροντίδα ετοίμασαν οι εκδόσεις Ψυχογιός, με επιμέλεια του Θανάση Νιάρχου, είναι μια έκπληξη. Ψάχνοντας τα χαρτιά του Αντώνη με αφορμή το έτος Σαμαράκη που έχει κηρυχθεί το 2020, σε τρεις μικρούς φακέλους που είχα φυλάξει με παλιά ανέκδοτα χειρόγραφά του, συνειδητοποίησα ότι υπήρχαν δυο ολοκληρωμένα, ένα θεατρικό μονόπρακτο και ένα κείμενο 100 σελίδων χειρόγραφο, με τίτλο «Γιατί είμαι χριστιανός» και ημερομηνία 3/11/47. Είναι πολύ βασανισμένες σκέψεις του για τη ζωή και κυρίως για τη διδασκαλία αγάπης του Χριστού, που σε όλη του τη ζωή ο ίδιος πίστεψε και ας μου επιτρέψετε να πω, ότι το έκανε και πράξη. Αγαπούσε τον Χριστό και είχε πάντα μαζί του μια φωτογραφία του από εκείνες τις γλυκές και κλασικές. Αυτό το κείμενο, νομίζω, είναι ο πυρήνας του έργου του και η θεώρηση που είχε για τη ζωή και πώς θα έπρεπε και θα ήθελε να τη ζει. Αλλά καλύτερα θα το διαβάσετε στον πρόλογο του βιβλίου που έγραψε ο μητροπολίτης Μεσογαίας Νικόλαος, αυτή η μεγάλη μορφή του Χριστιανισμού και της εποχής μας. Αυτός ο μοναδικός άνθρωπος τέλεσε για τον Αντώνη ό,τι χρειαζόταν, όταν ο Αντώνης έφυγε ως δωρητής σώματος.
INFO
Στο πλαίσιο του «Έτους Σαμαράκη» και προκειμένου να τιμήσουμε και να γνωρίσουμε τον Αντώνη Σαμαράκη, μαζί με την ενδυματολόγο-σκηνογράφο Πολυτίμη Μαχαίρα και σε συνεργασία με το Αετοπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Χαλανδρίου πραγματοποιούμε εργαστήριο δημιουργικής γραφής, σκηνογραφίας και θεατρικού παιχνιδιού για παιδιά από 12 ετών, με τίτλο «Το δέντρο του Αντώνη».
Στον πυρήνα της ιδέας είναι το περίφημο Δέντρο του Σαμαράκη που βρίσκεται στο Χαλάνδρι. Πηγή έμπνευσης τα βιβλία αλλά και η ίδια η ζωή του, το παράδειγμα που έδωσε καθώς αγωνίστηκε για τη Δημοκρατία, την Ελευθερία και βρέθηκε πάντοτε κοντά στα παιδιά.
Η συμμετοχή θα είναι δωρεάν. Τα μαθήματα ξεκινούν τον Δεκέμβριο.
Για πληροφορίες: [email protected], Κώστας Στοφόρος
