Τα συνθήματα πάντα, όλων των ειδών τα συνθήματα, δεν είναι ούτε επιστημονικές περιγραφές, ούτε πολιτικές αποφάσεις. Στηρίζονται σε έναν συναισθηματικό λόγο που προβάλλει μία θέση με τρόπο εύληπτο και τέτοιο που -όταν αυτά είναι επιτυχημένα- προκαλεί συναισθήματα και κινητοποιεί πολλούς ανθρώπους.
Επομένως, προφανώς, ένα σύνθημα που λέει «η Μακεδονία είναι ελληνική», αν το δει κανείς διπλωματικά ή σαν ιστορικός επιστήμονας, από μόνο του δεν λέει τίποτα. Επίσης, τα συνθήματα μπορεί να αλλάζουν ή και να σηματοδοτούν εντελώς διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικές εποχές αλλά και ανάλογα με το ποιος τα χρησιμοποιεί και σε ποιο ευρύτερο πλαίσιο τα εντάσσει.
Σαφώς στη γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας βρέθηκαν στους νεότερους αιώνες μια σειρά εθνότητες, έτσι που το επίθετο «μακεδονικός» έγινε στη διεθνή ορολογία συνώνυμο των σύνθετων και ανάμεικτων καταστάσεων.
Ιστορικά η προέλευση των όρων «Μακεδονία», «Μακεδόνες» κ.λπ. είναι ελληνική, αυτοί γεννιούνται στον ευρύτερο ελληνικό χώρο, όπως ορίζεται από την αρχαιότητα. Στη συνέχεια και στην πορεία των αιώνων, αυτονόητο είναι ότι μεταφέρονται και σε άλλες γλώσσες και πληθυσμούς.
Υπάρχουν τεκμήρια, που δείχνουν ότι ήδη από τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου του 1913, η γεωγραφική αυτή περιοχή χωρίζεται με το μεγαλύτερο ποσοστό της στην Ελλάδα (πάνω από 50%), ένα αρκετά μικρότερο στη Σερβία κι ένα ακόμα μικρότερο στη Βουλγαρία (περίπου 10%).
Αυτό από μόνο του δείχνει τον «παραλογισμό» (βεβαίως δεν πρόκειται για παραλογισμό, αλλά για σκοπιμότητες άλλου είδους) που εμπεριέχει η ίδρυση μιας κρατικής οντότητας που όλοι να αναγνωρίζουν ως «Μακεδονία» έξω από τα ελληνικά σύνορα.
Ιστορία και αφηγήσεις
Στην περιοχή των Βαλκανίων είναι γνωστό ότι υπάρχουν ιδιαίτερες διαδικασίες εθνογένεσης και διαμορφώνονται μια σειρά έθνη σε συνάρτηση με τη διάλυση των ισχυρών αυτοκρατοριών στην περιοχή. Οι διαμορφώσεις αυτές έχουν συγκεκριμένα συστατικά στοιχεία και -για παράδειγμα- εθνική ποίηση, λεξικά, θρησκευτικές παραδόσεις, μύθοι, ηρωικές φυσιογνωμίες και δάσκαλοι έχουν τον δικό τους ρόλο.
Αυτά είναι χαρακτηριστικά σε περιπτώσεις όπως των Σέρβων και των Βούλγαρων, ενώ υπάρχει και η περίπτωση της Αλβανίας όπου ζει ένας πιο «απομονωμένος» λαός, αφού δεν είναι Σλάβοι, έχουν μια εντελώς διακριτή γλώσσα κ.λπ. Η ιστορία της Ελλάδας είναι πιο γνωστή, με την «αφύπνιση» που συντελείται μετά από 400 χρόνια Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την επανασύνδεση που τους νεότερους αιώνες έγινε με την αρχαία ιστορία της κ.λπ.
Βεβαίως, οι βαλκανικές περιπτώσεις είναι διαφορετικές από τις διαδικασίες «γέννησης» των μεγάλων ευρωπαϊκών εθνών (Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία κ.λπ.) οι οποίες εξελίσσονται μετά τον μεσαίωνα και επιταχύνονται με την εξάπλωση της εμπορευματικής παραγωγής. Ο ίδιος ο καπιταλισμός είναι ιδιόμορφος στις βαλκανικές περιοχές, ολοκληρώνεται πολύ-πολύ αργότερα και συνυπάρχει για αιώνες, μέχρι πρόσφατα, με τα φεουδαρχικά στοιχεία με ό,τι σημαίνει αυτό.
Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο θα υπάρξει η «Δημοκρατία της Μακεδονίας» στα πλαίσια της Γιουγκοσλαβίας, ο Τίτο δεν θα εγκαταλείψει καθόλου μεγαλοκρατικές κι επεκτατικές βλέψεις που τον φέρνουν σε σύγκρουση με όλους τους γείτονες (Αλβανία, Βουλγαρία κ.λπ.), αλλά η Ελλάδα συμμαχεί μαζί του, αφού η Δύση τον καλοβλέπει και στη συνέχεια τον «υιοθετεί» μετά την «ανταρσία» του απέναντι στον Στάλιν
Η σλαβομακεδονική περίπτωση είναι πολύ διαφορετική. Δεν συγκρίνεται βέβαια με εκείνες των μεγάλων ευρωπαϊκών εθνών, αλλά ούτε πλησιάζει ως διαδικασία εκείνες των άλλων βαλκανικών εθνογενέσεων (Σερβία κ.λπ.). Εδώ βεβαίως δεν «βαθμολογούμε» έθνη και ιστορίες, αλλά και ούτε χρειάζεται να υιοθετούμε οποιαδήποτε άλλη εθνική ή εθνικιστική αφήγηση. Κάθε περίπτωση και η εξέλιξή της εξηγεί σημερινά φαινόμενα και βοηθά στην ερμηνεία τους.
Ιστορικά, είναι γνωστά τα γεγονότα με την εξέγερση του Ίλιντεν (1903) και όσα ακολούθησαν. Βεβαίως, αυτά συμβαίνουν αρκετά αργά, μόλις 100 χρόνια και κάτι πριν, και γρήγορα οι εξελίξεις εμπλέκονται με τις κρατικές πολιτικές τόσο των ήδη διαμορφωμένων κρατών της περιοχής, όσο και των μεγάλων δυνάμεων.
Έτσι, το Μακεδονικό θα χρησιμοποιηθεί ποικιλοτρόπως. Βουλγαρία και Σερβία θα θελήσουν κατά καιρούς να το υποδαυλίσουν, ενώ αργότερα έχουμε την ιδιομορφία να εμπλακεί με την πολιτική των κομμουνιστικών κομμάτων της περιοχής, ένα ακόμα ολόκληρο κεφάλαιο με αρκετά «παράδοξα» και επεισόδια.
Μεταπολεμικά μπερδέματα
Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο θα υπάρξει η «Δημοκρατία της Μακεδονίας» στα πλαίσια της Γιουγκοσλαβίας, ο Τίτο δεν θα εγκαταλείψει καθόλου μεγαλοκρατικές κι επεκτατικές βλέψεις που τον φέρνουν σε σύγκρουση με όλους τους γείτονες (Αλβανία, Βουλγαρία κ.λπ.), αλλά η Ελλάδα συμμαχεί μαζί του, αφού η Δύση τον καλοβλέπει και στη συνέχεια τον «υιοθετεί» μετά την «ανταρσία» του απέναντι στον Στάλιν.
Έτσι, πολλά περνάνε στο «ντούκου» για να έρθει η «δεύτερη βαλκανοποίηση» στη δεκαετία του 90 να ανοίξει ξανά τους ασκούς του Αιόλου. Η ελληνική άρχουσα τάξη προσπαθεί τότε να πλασαριστεί στα Βαλκάνια, σαν μεταπράτης των μεγάλων δυνάμεων. Δεν σημειώνεται βέβαια μια ελληνική επίθεση αξιώσεων γύρω από τη «Μακεδονία», αλλά πυροδοτείται μια αντιπαράθεση που συσκοτίζει τότε όσα συμβαίνουν και αθωώνει εν τέλει τις ξένες παρεμβάσεις επικεντρώνοντας στους «Σκοπιανούς».
Σήμερα, σε τελείως διαφορετικές συνθήκες και μπροστά σε έναν τρίτο βαλκανικό γύρο, με την Τουρκία να αποκτά ισχυρά ερείσματα στην περιοχή και την Ελλάδα στο καναβάτσο των μνημονίων, οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται ότι ονόματα και ιστορίες κρύβουν από πίσω τους άλλου είδους παιχνίδια. Ειδικά με μια κυβέρνηση στην Αθήνα, έτοιμη για όλα.
Σήμερα, τα συνθήματα για την ελληνικότητα της Μακεδονίας δεν έχουν έναν επιθετικό χαρακτήρα, δεν αποσκοπούν -για παράδειγμα- στην εδαφική επέκταση της Ελλάδας, θα ήταν αστείο να το ισχυριστεί κανείς. Έχουν χαρακτήρα αμυντικό απέναντι σε υπαρκτές επιβουλές και επιδιώξεις.
Το 80% περίπου των πολιτών που απορρίπτει τις σχεδιαζόμενες λύσεις και υιοθετεί «ντεμοντέ» συνθήματα, δεν μοιάζει να έπαθε ξαφνικά εθνικιστικό ντελίριο μέσα ειδικά σε ένα τέτοιο περιβάλλον. Διαφορετικά, θα πρέπει πολλοί, από πολλές ειδικότητες, να σκίσουν τα πτυχία τους…
