Καμία «μονοκαλλιέργεια», καμία λύση ευκολίας, καμία φαεινή δεν μπορούν να βγάλουν τη χώρα από τη δίνη στην οποία βρίσκεται. Δεν υπάρχει διέξοδος από τη δύσκολη –εξαιρετικά δύσκολη– κατάσταση χωρίς μια πιο συνολική αντιμετώπιση, και άρα μια συνολική ματιά και εκτίμηση όλων των δεδομένων και προβλημάτων-αντιθέσεων προς επίλυση. Για παράδειγμα, δεν έχουμε να αντιμετωπίσουμε μόνο τον κορωνοϊό. Έχουμε και την τουρκική απειλή. Έχουμε και τα οικονομικά δεσμά που μας έχουν βάλει τα μνημόνια, έχουμε την αποικιοποίηση και σπαγγετοποίηση της χώρας. Έχουμε και μια αστική τάξη που ζει από τις διαδικασίες αυτές, και δεν μπορεί (δεν θέλει) να αντιμετωπίσει όλα αυτά τα θέματα. Έχουμε έναν λαϊκό παράγοντα αδυνατισμένο, κουρασμένο, συγχυσμένο, δύσπιστο και χωρίς ελπίδα.
Τέλος, έχουμε κι ένα πολιτικό σύστημα σάπιο και θρεμμένο από σκάνδαλα, μίζες, διαπλοκές και αθρόες εξυπηρετήσεις του «συμμαχικού» παράγοντα. Βουτηγμένο στην υποτέλεια, χωρίς υπερβολή. Έχουμε όμως και το κενό αντιπολίτευσης και τη μη έκφραση ενός μεγάλου τμήματος της κοινωνίας από τα υπάρχοντα κόμματα και τις πολιτικάντικες πιρουέτες τους. Έχουμε και μια σημαντική υποχώρηση του ριζοσπαστισμού, παρόλο που ο λαϊκός παράγοντας εκδήλωσε διαθέσεις, αντιδράσεις και αιτήματα, άλλαξε συμπεριφορές, έδωσε αγώνες, έγινε επίκεντρο ενδιαφέροντος σε ολόκληρο τον κόσμο.
Λοιπόν το «όλα» σημαίνει ότι δεν διαλέγουμε πεδίο ή κουρτίνα 1 ή 2, κατά την προτίμησή μας. Ούτε έχουμε καμιά βοήθεια από κάποιον παρουσιαστή, ούτε μπόνους. Πρέπει να τα αντιμετωπίσουμε «όλα», δηλαδή να καταλάβουμε πως δεν ξεμπλέκουμε αν κλείσουμε τα μάτια σε ένα, δύο, τρία από τα πολλά προβλήματα που έχουν πέσει στο κεφάλι μας.
Κοινωνικό και εθνικό ζήτημα, μαζί
Οι εξελίξεις στη χώρα μας –καλώς ή κακώς– δεν εξαρτώνται μόνο από εσωτερικές αντιθέσεις και σχέσεις. Βαραίνει, και μάλλον αποφασιστικά, το τι συμβαίνει π.χ. στον «συμμαχικό κόσμο» (ΗΠΑ και ΕΕ), πώς διαμορφώνεται η γεωπολιτική στην περιοχή μας και τι ρεύματα δημιουργεί.
Η βασική ιδιομορφία της χώρας είναι η αδιαχώριστη σχέση ανάμεσα στο κοινωνικό ζήτημα (δηλαδή τις εσωτερικές αντιθέσεις και σχέσεις) και το εθνικό ζήτημα (δηλαδή την παρεμβολή και επίδραση δυνάμεων ιμπεριαλιστικών ή επεκτατικών, και του ρόλου που έχουν σε όλα τα πεδία της οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής και αμυντικής ζωής της χώρας). Η διαπλοκή κοινωνικού και εθνικού έχει οδηγήσει σε μια στέρεα συμμαχία και σχέση ανάμεσα στην άρχουσα τάξη και τα διεθνή κέντρα, τέτοια που να μην στέκει ένα απλουστευτικό σχήμα ότι ο εχθρός έρχεται μόνο από έξω (σχηματικά μιλώντας). Η επίλυση αυτών των αντιθέσεων, που συνιστούν ένα πλέγμα στενό και ιδιόμορφο, δεν γίνεται με την αγνόηση ενός από τα δύο (εθνικού – κοινωνικού). Ούτε με την έλλειψη κατανόησης του τι δημιουργεί η σύμπλεξή τους, τόσο και εσωτερικά όσο και στο σύστημα των γεωπολιτικών επιλογών στην περιοχή.
Τέλος, η πολιτική είναι υπεραναγκαία ως διαμεσολάβηση όλων αυτών των πυκνών σχέσεων και ως στοιχείο αποκάλυψης και δέσμευσης διαφόρων δυνάμεων γύρω από κρίσιμα θέματα. Για παράδειγμα, δεν φταίει μόνο η Ε.Ε., τα μνημόνια και οι ΗΠΑ για τη διπλή κρίση υπόστασης της χώρας. Έχει μερτικό και η άρχουσα τάξη, που πάντα βρίσκει τρόπους να προσφέρει υπηρεσίας και συγχρόνως να πλουτίζει. Μια χώρα στο μεταίχμιο Ανατολής και Δύσης, ενδιάμεση από όλες τις απόψεις, όχι τριτοκοσμική αλλά ούτε και χώρα του μητροπολιτικού κέντρου, εξαρτημένη αλλά όχι ακριβώς όπως οι παλιές αποικίες, αρκετά αναπτυγμένη αλλά και εξαιρετικά αδύνατη να σταθεί στα πόδια της ή να έχει μια δική της στρατηγική, παραδέρνει σήμερα στα κύματα των γεωπολιτικών και υγειονομικών θυελλών.
Όλα, αλλά… Τι αλλά;
Απαιτείται λοιπόν μια συνολική οπτική και αντίληψη, αλλά και κάτι άλλο, εξίσου σημαντικό. Η ιεράρχηση των προβλημάτων και η σκέψη για το πώς αντιμετωπίζεται το καθένα – όχι μόνο του, αλλά από μια πολιτική που μπορεί να συνθέσει και να ανοίξει κάποιους δρόμους, να προστατεύσει εδώ και τώρα τη ζωή και την κυριαρχία, χωρίς περιστροφές και πετάγματα της μπάλας στην κερκίδα. Έμμεσα δηλαδή κάνουμε και μία ιεράρχηση: Η επιβίωση και η αντιμετώπιση του κορωνοϊού είναι μεγάλης σημασίας, που δεν εξαντλείται στη μάσκα και τις απαγορεύσεις. Ιδίως όταν αυτά γίνονται με τον γνωστό «ελληνικό τρόπο» (δηλαδή ανάθεση σε κολλητούς για τις μάσκες και ακολουθητισμός στα πρωτόκολλα άλλων χωρών). Ιδίως όταν ο ιός συμπλέκεται με το κέρδος και την εμπέδωση μιας βιοπολιτικής λογικής και ενίσχυσης αναδιαρθρώσεων στην εργασία, που κολλάνε στις ανάγκες όχι της υγείας αλλά της κερδοφορίας. Με την τηλεργασία και τηλεκπαίδευση προετοιμάζεται το έδαφος για το «άδειασμα» των υπηρεσιών από τους άμεσους εργαζόμενους με μισθωτή σχέση και δικαιώματα.
Το «όλα» σημαίνει ότι δεν διαλέγουμε πεδίο ή κουρτίνα 1 ή 2, κατά την προτίμησή μας. Το «αλλά» αφορά την ανάγκη ιεράρχησης των προβλημάτων και σκέψης για το πώς αντιμετωπίζεται το καθένα – όχι μόνο του, αλλά από μια συνθετική πολιτική
Η ενίσχυση των θεωριών συνωμοσίας σχετίζεται με την πλήρη έλλειψη εμπιστοσύνης στον κυρίαρχο κρατικό-κυβερνητικό και επιστημονικό λόγο, που τρέφεται από αλλοπρόσαλλες αποφάσεις και μέτρα, και από την υποψία ότι κάτι μαγειρεύεται σε βάρος των πολιτών. Δεν είναι απλά εκδήλωση ανορθολογισμού. Η μη τήρηση μέτρων και η άγνοια κινδύνου παρά τις εκατόμβες από τον ιό σημαδεύει μια μηδενιστική τάση, που την πληρώνει η σημερινή νεολαία διαπιστώνοντας ότι ο ιός έχει συνέπειες στη ζωή και την επιβίωσή της. Η γενιά των 15-18 χρόνων κινδυνεύει να έχει συνολικά μια ανώμαλη και άκρως αντικοινωνική εμπειρία μέσω των μέτρων που πλήττουν την εκπαίδευση, τις παρέες, τα ταξίδια, τα φεστιβάλ κ.λπ.
Εθελοδουλεία και αναθέματα
Όμως η υγεία και η ζωή (που προσφέρονται σε μισή δόση από αυτό το σύστημα κοινωνικών σχέσεων) δεν είναι το μόνο κορυφαίο πρόβλημα. Υπάρχει και αυτό της απειλούμενης κυριαρχίας της χώρας, σε ένα περιβάλλον που πολλοί εποφθαλμιούν να πάρουν γερή μερίδα με τον τσαμπουκά και με τη χρεομηχανή, τα μνημόνια, τις βάσεις και τα αεροδρόμια. Το ζήτημα αυτό ένας ολόκληρος χώρος, που ξεκινά από τη δεξιά πλευρά του πολιτικού φάσματος και φτάνει έως την αναρχία, δεν θέλει να το δει ή να το εκτιμήσει ως σοβαρό. Άλλοι από υποτέλεια, άλλοι από αφέλεια και άλλοι από ανακλαστική εναντίωση στο σύστημα και εν γένει τις εξουσίες (η μόνη που αναγνωρίζουν είναι η εξουσία της αφεντιάς τους, και από τα δικαιώματα αυτό του αυτοπροσδιορισμού).
Ο αστικός κόσμος σκέφτεται να πέσει στα μαλακά βαρώντας προσοχές σε Αμερικάνους και Γερμανούς. Μια μερίδα του θέλει και έχει συμφωνήσει να κάτσει στο τραπέζι των «διαπραγματεύσεων» για μια συμφωνία που τάχα θα λύσει το πρόβλημα, και μια άλλη πτέρυγα διακηρύσσει ανοιχτά πως η φινλανδοποίηση από την Τουρκία είναι ό,τι καλύτερο έχουμε σαν επιλογή. Η αριστερά έχει μπερδέψει τα πόδια της, δεν ξέρει τι να πει, και έτσι ακολουθεί μια εύκολη γραμμή: ανάθεμα στους καπιταλιστές που τσακώνονται, κάτω τα σύνορα, μετανάστες αδέλφια μας, Έλληνες, Κούρδοι και Τούρκοι εργάτες united (ενάντια σε ποιον;). Ίσως θεωρεί πως όλες οι αριστερές δυνάμεις είναι μια οικογένεια, η οποία όμως αντιμετωπίζει πρόβλημα με έναν καθυστερημένο και εθνικιστή λαό. Ίσως η αλλαγή λαού να ήταν μια κάποια λύση.
Δεν είναι λυμένο το αίνιγμα
Οι κλασικοί του μαρξισμού υποστήριζαν ότι ο κομμουνισμός είναι το λυμένο αίνιγμα της κοινωνίας, δηλαδή η λύση για όλα τα δεινά. Σήμερα, στο φόντο ενός ταραγμένου κόσμου, υπάρχει ένα σοβαρό ζήτημα μετάβασης σε μια άλλη Ελλάδα, αλλά το αίνιγμα δεν είναι διόλου λυμένο. Από όλες τις πλευρές. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να καλυφθούν τεράστια κενά και να επιχειρηθεί, έστω, να κατακτηθούν κορυφές απάτητες μέχρι τώρα. Χρειάζεται αντίληψη και μελέτη των βημάτων που γίνονται (όπως γίνονται), αλλά και αυτών που έγιναν «χτες», για να θεμελιωθεί, ίσως, μια προσπάθεια διάνοιξης δρόμου ή δρόμων μετάβασης. Η αισιοδοξία μας έγκειται στη διαπίστωση ότι ο χρόνος θα προσφέρει πολλές νίκες και ήττες μέχρι την απελευθέρωση και τη χειραφέτηση. Επομένως η μεριά από την οποία στέκεσαι, και η ανοικτότητα ως προς τη μετάβαση, είναι στοιχεία απαραίτητα όσο ποτέ. Αυτή η οπτική είναι τμήμα της νέας συνείδησης που χρειαζόμαστε.
