Σκηνικό αποσύνθεσης επικρατεί στις πολιτικές ηγεσίες της Ευρωζώνης, ενάμιση μήνα μετά τη συμφωνία της 21ης Ιουλίου που χαρακτηρίστηκε ως «ιστορική» για να αποδειχθεί τις επόμενες μέρες και εβδομάδες πουκάμισο αδειανό. Παρ’ ότι οι πολιτικές παρενέργειες του αιφνίδιου(;) ναυαγίου στις συνομιλίες ελληνικής κυβέρνησης και τρόικας για την 6η δόση του δανείου σε όλο το φάσμα της Ευρωζώνης δεν είναι ακόμη σαφείς, έχει γίνει προ πολλού προφανές ότι και χωρίς αυτή την εμπλοκή η συμφωνία για τον νέο δανεισμό της Ελλάδας καρκινοβατούσε. Και μαζί μ’ αυτή καρκινοβατεί το όλο εγχείρημα απεμπλοκής της Ευρωζώνης από την κρίση χρέους.
Πολύ χαρακτηριστικά, ο Ισπανός επίτροπος Χοακίμ Αλμούνια, παλαιότερος «επιτηρητής» και της ελληνικής οικονομίας, αναρωτήθηκε αυτή την εβδομάδα πώς είναι δυνατό η Ευρωζώνη να αποφύγει την πολιτική διάλυση αν δεν αποφασίσει γρήγορα τον αυστηρό συντονισμό της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής των χωρών μελών της.
«Διεθνιστικός» εθνικισμός
Αυτός ο συντονισμός, εκφρασμένος στις περίφημες γαλλογερμανικές προτάσεις για την οικονομική διακυβέρνηση της Ευρωζώνης που συνεπάγονται μια «γενναία» εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, αποτελεί πλέον την πιο σχιζοφρενική αντίφαση για τους φανατικότερους εμπνευστές του. Και δη τη Γερμανία. Η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ ομνύει στην ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης της Ευρωζώνης, αλλά την ίδια ώρα δηλώνει ότι της είναι αδιανόητο να λαμβάνονται αποφάσεις για το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, το EFSF, χωρίς τη συμμετοχή του γερμανικού Κοινοβουλίου.
Ενδεχομένως η αντίφαση αυτή να υπονοεί ότι η εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας είναι επιθυμητή μόνο για κάποιες προβληματικές χώρες της Ευρωζώνης, κι όχι για την ίδια τη Γερμανία ως αδιαμφισβήτητο οικονομικό ηγεμόνα της Ένωσης. Ωστόσο, αυτή η διγλωσσία της Γερμανίδας Καγκελαρίου εκφράζει και ένα πολύ πιο άμεσο πολιτικό της πρόβλημα. Την ερχόμενη Τετάρτη το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας αποφαίνεται για τη νομιμότητα της γερμανικής συμμετοχής στην ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και σε προγράμματα στήριξης άλλων χωρών της Ευρωζώνης, όπως η Ελλάδα και οι λοιπές «μνημονιακές» χώρες, ενώ στις 23 του μηνός αναμένεται απόφαση για το ίδιο θέμα από το γερμανικό Κοινοβούλιο, με τουλάχιστον 30 βουλευτές από το κόμμα της Μέρκελ και τους εταίρους της να είναι έτοιμοι να το καταψηφίσουν.
Οι φινλανδικές εγγυήσεις
Και η περίπτωση της Γερμανίας δεν είναι η μόνη που καταδεικνύει ότι ο «διεθνισμός» των ευρωπαϊκών ηγεσιών που επιζητούν περισσότερη ενοποίηση βρίσκεται σε διαρκή σύγκρουση με τον οικονομικό τους «εθνικισμό» που γνωρίζει μια νέα άνθιση με φόντο την κρίση χρέους και τη μόλυνση του πυρήνα της Ευρωζώνης. Εξίσου χαρακτηριστική είναι η επιμονή της Φινλανδίας στην παροχή εγγυήσεων για τη συμμετοχή της στη βοήθεια προς την Ελλάδα. Ως γνωστόν, η συμφωνία που έκλεισε ο γαλαντόμος υπουργός Οικονομίας με τους Φινλανδούς δεν ευτύχησε παρά για λίγα 24ωρα, ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων από τους λοιπούς «αλληλέγγυους» της… ευρωπαθούσας Ελλάδας, οι οποίοι θέλουν «ίσες εγγυήσεις για όλους».
Το παράδοξο είναι ότι οι εγγυήσεις που εξετάζονται ως εναλλακτική λύση από την Κομισιόν και τους τεχνοκράτες του ταμείου EFSF, σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής πληροφορίες, αφορούν σε μετοχές ελληνικών τραπεζών που θα διασφαλίζουν το επόμενο πακέτο βοήθειας ύψους 109 δισ. με ένα ποσό περίπου 20 δισ. που προορίζεται ακριβώς για τις ελληνικές τράπεζες. Η δέσμευση αντίστοιχου ποσού τραπεζικών μετοχών θα σήμαινε, ωστόσο, και τη μερική κρατικοποίησή τους. Αυτό, δηλαδή, που προσπαθούν πάση θυσία ν’ αποφύγουν με τον πανικό των συγχωνεύσεων που άνοιξε το deal Alpha Eurobank. Πιασ’ τ’ αβγό και κούρευτο, δηλαδή…
Η τραπεζική αυτορρύθμιση
Αλλά αυτό το ζήτημα είναι παρωνυχίδα μπροστά στο μεγάλο ζήτημα που έχει να επιλύσει η ευρωπαϊκή ελίτ για να δώσει μια στοιχειώδη αξιοπιστία στις αποφάσεις που παίρνει μήνα παρά μήνα για τη «διάσωση» της Ελλάδας και των λοιπών υπερχρεωμένων χωρών. Έχοντας βάλει σχεδόν όλες τις χώρες της Ευρωζώνης στον μονόδρομο της εξουθενωτικής λιτότητας (η Πορτογαλία, η Ιταλία και η Γαλλία είναι οι χώρες που ανακοίνωσαν τις τελευταίες μέρες πρόσθετα μέτρα) στο όνομα της δημοσιονομικής εξυγίανσης, οι ευρωπαϊκές ηγεσίες έχουν εκχωρήσει στις τράπεζες το δικαίωμα της αυτορρύθμισης και στο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους.
Η διαπραγμάτευση για το περίφημο roll over των ελληνικών ομολόγων που κατέχουν τράπεζες και άλλοι ιδιωτικοί οργανισμοί σε όλο τον κόσμο τραβάει σε μάκρος και ο στόχος για συμμετοχή του 90% των ιδιωτών πιστωτών στην ανταλλαγή ομολόγων φαίνεται προς το παρόν άπιαστος. Και, ως γνωστόν, η επίτευξη του στόχου αυτού αποτελεί συστατικό στοιχείο του νέου πακέτου βοήθειας προς την Ελλάδα και όρο ενεργοποίησής του. Οι τράπεζες που κατέχουν ελληνικά ομόλογα έχουν ήδη προχωρήσει σε διαγραφή του «σάπιου» ελληνικού χρέους από τα λογιστικά τους βιβλία, αλλά σε ποσοστά που ορίζουν κατά βούληση, υπό τα στραβά μάτια των ευρωπαϊκών αρχών. Σφήνα σ’ αυτή τη διεργασία μπήκε η μελέτη του ΔΝΤ που, σε πείσμα των πρόσφατων… ανθηρών stress tests των ευρωπαϊκών τραπεζών, υποστηρίζει ότι χρειάζονται ενίσχυση τουλάχιστον 200 δισ. ευρώ για να αντισταθμίσουν τις ζημιές από την έκθεσή τους σε ελληνικά, αλλά και πορτογαλικά, ιρλανδικά, ιταλικά και βελγικά ομόλογα. Αυτή η επισήμανση, που προκάλεσε την μήνη των ευρωπαϊκών αρχών, αμφισβητεί ευθέως και τους όρους ανακύκλωσης των ελληνικών ομολόγων που πραγματοποιείται με ευθύνη της Διεθνούς των τραπεζών, της IIF.
Σενάρια διχοτόμησης
Σε κάθε περίπτωση, το project της νέας ελληνικής «σωτηρίας» βρίσκεται εξ ολοκλήρου στον αέρα. Πέρα από τα νέα δεδομένα που δημιουργεί η διακοπή της διαπραγμάτευσης με την τρόικα και η παραπομπή της 6ης δόσης σε απόφαση σε επίπεδο υπουργών Οικονομίας ή και ηγετών των χωρών της Ευρωζώνης, η υλοποίηση της απόφασης για τον νέο δανεισμό προς την Ελλάδα περνά από πολλές πολιτικές διελκυστίνδες επικύρωσης σε κάθε χώρα, αλλά και αποσαφηνίσεων στα όργανα της Ευρωζώνης.
Το μετριοπαθέστερο σενάριο μεταθέτει τις τελικές αποφάσεις προς το Δεκέμβριο, με παρεμβολή δύο τακτικών και άγνωστου αριθμού εκτάκτων Συνόδων Κορυφής. Ένα ενδιάμεσο, πονηρό σενάριο συνδέει την εκκρεμότητα και την «αντίσταση» της κυβέρνησης στην απαίτηση για νέα μέτρα ύψους 1 δισ. με μια σκηνοθεσία εκλογικής υφής. Το χειρότερο –και μάλλον ρεαλιστικότερο- σενάριο φέρνει την Ελλάδα πιο κοντά από ποτέ στη χρεοκοπία, αλλά και την Ευρωζώνη σ’ ένα πιο προχωρημένο στάδιο αποσύνθεσης.
Ίσως γι’ αυτό πληθαίνουν οι φωνές εκπροσώπων της ευρωπαϊκής και ιδιαίτερα της γερμανικής επιχειρηματικής και πολιτικής ελίτ, όπως ο πρώην πρόεδρος των Γερμανών βιομηχάνων Χανς Όλαφ Χένκελ που τάσσονται υπέρ της διχοτόμησης της Ευρωζώνης, με τη Γερμανία και 3-4 «υγιείς» εταίρους να υιοθετούν το δικό τους σκληρό νόμισμα. Κι ίσως για τον ίδιο λόγο γίνονται, δημόσια πια, δεύτερες σκέψεις ως προς τις επιπτώσεις μιας αποπομπής της Ελλάδας και άλλων προβληματικών χωρών από το ευρώ.
Δεν είναι και προς θάνατον (της Ευρωζώνης) κάτι τέτοιο, λένε οι πιο «θαρραλέοι» που αντιλαμβάνονται ότι το να καταστεί διαχειρίσιμο το χρέος της Ελλάδας με τη συνταγή της λιτότητας, της φορολογικής εξουθένωσης και του εργασιακού μεσαίωνα αποτελεί όνειρο θερινής νυκτός. Κι είναι ήδη φθινόπωρο.
Οι κόκκινες γραμμές της τρόικας και οι… ροζ της κυβέρνησης
Ποια είναι, άραγε, η πραγματική απόσταση που χώριζε τον υπουργό Οικονομίας Ευάγγελο Βενιζέλο από την τρόικα, στην άκαρπη νυχτερινή συνάντηση της Πέμπτης; Ήταν μόνο τα πρόσθετα μέτρα 1-2 δισ. που απαιτούσε η τρόικα για να αντισταθμιστεί η υπέρβαση του στόχου για το έλλειμμα (που θα κλείσει κοντά στο 9% του ΑΕΠ έναντι στόχου 7,6%); Έτσι κι αλλιώς δεν κοστίζει και τόσα πολλά η εξαγγελία νέων επιβαρυντικών μέτρων όταν είναι δεδομένο ότι η θηριώδης ύφεση και η θηριωδέστερη ανεργία εξουδετερώνει γρήγορα το όποιο δημοσιονομικό όφελος. Σ’ αυτό το 1 δισ. ευρώ ανακάλυψε η κυβέρνηση την έσχατη «κόκκινη γραμμή», όταν έχει τσαλαπατήσει τόσες άλλες; Η απάντηση, πιθανότατα, βρίσκεται σε κάποιον ανομολόγητο πολιτικό σχεδιασμό από την πλευρά της κυβέρνησης που θέλει να αντισταθμίσει με μια δειλή ανάταση δεκάδες άλλες επικύψεις στους πιστωτές. Ίσως ανάμεσα στα παπανδρεϊκά «όχι» σε πρόωρες εκλογές – συγκυβέρνηση και στα βενιζελικά «ναι μεν, αλλά…» βρέθηκε μια μέση οδός.
Ωστόσο, από την πλευρά της τρόικας, τα πράγματα έχουν μια ταξική σαφήνεια. Έχει αποδείξει πολλές φορές την μετριοπάθειά της απέναντι στις δημοσιονομικές αστοχίες που συμπληρώνουν απολύτως τις δικές τις ψευδείς και παραπλανητικές προβλέψεις για όλους τους μνημονιακούς δείκτες. Αλλά έχει αποδείξει και την ταξική της ακαμψία για τα μέτρα υποτίμησης της εργατικής δύναμης. Οι καινούργιες εισηγήσεις της για κατάργηση των κλαδικών συμβάσεων και δημιουργία ειδικών «μισθολογικών ζωνών» σε περιοχές ή κλάδους της χώρας με τους εργαζόμενους να αμείβονται κάτω από την Εθνική Συλλογική Σύμβαση και χωρίς δίχτυα ασφαλείας, για απολύσεις (εφεδρείες) ακόμη και στον στενό δημόσιο τομέα ή επέκταση του προκρούστειου ενιαίου μισθολογίου και στις ΔΕΚΟ δεν συνάντησαν ιδιαίτερη αντίσταση από την «αντιστασιακή» κυβέρνηση και μάλλον παίρνουν τον δρόμο της υλοποίησης, όπως έγινε προφανές από τις δηλώσεις Βενιζέλου.
Τι δημοσιονομικό όφελος επιφέρει κάθε μέτρο υποτίμησης της εργασίας και μετατροπής της Ελλάδας σε ζώνη δουλοπαροικίας δεν μπαίνει κανείς, ούτε η τρόικα ούτε η κυβέρνηση, στη διαδικασία να το αποδείξει.
Γ.Κ.
