του Βαγγέλη Σπαθά
Η ανακοίνωση της επένδυσης της Microsoft για δημιουργία data center στην Ελλάδα έχει προβληθεί σαν μια από τις σημαντικότερες επενδύσεις από την ελληνική κυβέρνηση και άλλους φορείς στη χώρα μας. Μέσα στο γενικό φόντο της παραγωγικής διάλυσης της Ελλάδας, διατυπώνεται η άποψη πως οτιδήποτε σπάει τη μονοκαλλιέργεια του τουρισμού στο ΑΕΠ της χώρας πρέπει να υποστηριχθεί. Ιδιαίτερα επενδύσεις στο χώρο της τεχνολογίας που θα μπορούσαν να συγκρατήσουν μυαλά και να εμποδίσουν το brain drain.
Την ίδια στιγμή που είναι προφανές το αδιέξοδο της «τουριστικοποίησης», απαιτείται περισσότερη συζήτηση και περισσότερα κριτήρια γύρω από το πως θα μπορούσε να εξελιχθεί και να αναγεννηθεί η ελληνική παραγωγή στα πλαίσια της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Ιδιαίτερα στη φάση που είμαστε που έστω και στα λόγια τμήματα της εγχώριας οικονομικής και πολιτικής ελίτ αναγνωρίζουν το αδιέξοδο του τουρισμού, να αναμένουμε νέα μεγαλεπήβολα σχέδια στο έδαφος νέων εξορμήσεων του εγχώριου και διεθνούς αεριτζίδικου καπιταλισμού. Υπάρχει έτσι και αλλιώς προϊστορία με το πλιάτσικο δεκαετιών στα κονδύλια πάνω σε προηγούμενα προγράμματα ψηφιοποίησης του ελληνικού κράτους.
Όσον αφορά τη συγκεκριμένη επένδυση, το βασικό επιχείρημα που ακούγεται από τον υπουργό Ψηφιακής Πολιτικής Κ. Πιερρακάκη είναι πως έχει έμμεσο πολλαπλασιαστικό όφελος η επένδυση. Διατυπώνεται η άποψη πως όπως τα λιμάνια και οι σιδηρόδρομοι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο σε προηγούμενες βιομηχανικές επαναστάσεις οι υποδομές data center έχουν παρόμοια σημασία στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση.
Συρρίκνωσης της αυτονομίας
Η εικόνα με τα τεράστια data centers όπου συγκεντρώνονται μεγάλα δεδομένα είναι μια από τις αιχμές της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Η συγκέντρωση μεγάλων δεδομένων μαζί με αλγόριθμους μηχανικής μάθησης που θα τρέχουν και θα εξάγουν γνώση από τα δεδομένα είναι στα βασικά πεδία που κατευθύνονται οι χρηματοδοτήσεις των πολυεθνικών. Πιο ειδικά για την επένδυση της Microsoft αυτό που προβάλλεται είναι πως θα μπορεί να υποστηριχθεί η αποθήκευση δεδομένων και η χρήση υπολογιστική ισχύς που αφορούν μεγάλους οργανισμούς όπως Δημόσιες επιχειρήσεις (ΔΕΗ, τράπεζες κ.λπ.) στο cloud αντί σε συμβατικές υποδομές που υπάρχουν μέχρι σήμερα. Και προβάλλουν σαν «εγγύηση» ασφάλειας των δεδομένων το ότι τα data centers θα βρίσκονται στην Ελλάδα. Επίσης θα μπορούν να «υποβοηθηθούν» περισσότερο και με καλύτερες ταχύτητες νεοφυείς επιχειρήσεις (startups) που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα που έτσι και αλλιώς ως επί το πλείστον χρησιμοποιούν cloud υπηρεσίες με data centers σε άλλες χώρες.
Ως γνωστόν, στην cloud βιομηχανια συνωστίζεται μια μικρή ομάδα πολυεθνικών κολοσσών. Microsoft (Azure), Amazon (AWS), Alibaba cloud, Google Cloud κ.ά.).Κυρίως είναι αμερικάνικες εταιρείες αλλά και κάποιες κινέζικες. Κράτη και εταιρείες στην Ε.Ε. συνολικά υστερούν. Φυσικά οι μεγάλες εταιρείες αντιλαμβάνονται τους κινδύνους, για αυτό και αναπτύσσονται πρωτοβουλίες για εταιρικές υποδομές cloud όπως π.χ. η φετινή ανακοίνωση της Schwarz Group, μητρική της γερμανικής Lidl, για έναρξη δικής της υπηρεσία cloud (και υποδομής αποθήκευσης δεδομένων και υπολογιστικής ισχύς) για το λιανικό εμπόριο.
Στο ερώτημα που τίθεται λοιπόν για το αν πρέπει να υποδεχτούμε πανηγυρικά τη μεταφορά των υπηρεσιών του ελληνικού κράτους στις υποδομές cloud των πολυεθνικών η απάντηση δόθηκε ως ένα βαθμό από τον εκπρόσωπο της Lidl όταν ρωτήθηκε για πιο λόγο η Lidl προχωράει στη δημιουργία δικών της υποδομών και δεν χρησιμοποιεί έτοιμες: «Στόχος μας είναι να οικοδομήσουμε μια αξιόπιστη, ανταγωνιστική και επεκτάσιμη υποδομή cloud που να είναι ανεξάρτητη από τους μεγάλους παγκόσμιους παρόχους και να λειτουργεί σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα προστασίας δεδομένων.»
Οι μεγάλες εταιρείες στην Ε.Ε. αντιλαμβάνονται το κίνδυνο συρρίκνωσης της αυτονομίας τους από την cloud βιομηχανια. Τα κράτη όμως, ειδικότερα τα λιγότερα ισχυρά κράτη όπως η Ελλάδα, αναπαράγουν μονότονα ότι περίπου είναι μονόδρομος να παραδώσουν δεδομένα και υποδομές στις υπηρεσίες cloud των πολυεθνικών
Στην Ε.Ε. αντιλαμβάνονται ότι έχουν μείνει πίσω, τα μεγάλα κράτη και οι μεγάλες εταιρείες, στο θέμα του cloud. Ιδιαίτερα στη νέα εποχή όπου τα δεδομένα αποκτούν όλο και περισσότερη αξία και που η ανάγκη για κλιμακούμενη υπολογιστική ισχύ είναι προϋπόθεση για πολλούς τομείς να παραμείνουν ανταγωνιστικοί. Έτσι φέτος ανακοίνωσε η Ε.Ε. το πρόγραμμα Gaia-X. Μια συντονισμένη προσπάθεια για να προστατεύσουν οι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές εταιρείες τα δικά τους συμφέροντα, δημιουργώντας υποδομές cloud στον ευρωπαϊκό χώρο ανεξάρτητες από τους μεγάλους παγκόσμιους παίκτες.
Αναδεικνύεται λοιπόν μια σημαντική αντίφαση. Οι μεγάλες εταιρείες στην Ε.Ε. αντιλαμβάνονται το κίνδυνο συρρίκνωσης της αυτονομίας τους. Τα κράτη όμως, ειδικότερα τα λιγότερα ισχυρά κράτη όπως η Ελλάδα, αναπαράγουν μονότονα ότι περίπου είναι μονόδρομος να παραδώσουν δεδομένα και υποδομές στις υπηρεσίες cloud των πολυεθνικών.
Το ύψος της επένδυσης της Microsoft –στο μισό δισ. αρχικά και ένα δισ. μακροπρόθεσμα με δημιουργία 100 θέσεων εργασίας για εξειδικευμένο προσωπικό αρχικά και λίγων ακόμη στη συνέχεια– αναδεικνύει και μια ακόμη αντίφαση της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Ας σκεφτούμε ότι σε μια επένδυση μισού δισ. σε άλλους τομείς της οικονομίας, η αναλογία επένδυσης και θέσεων εργασίας θα ήταν πολύ πιο υψηλή. Το παράδειγμα που αναφέρεται από τον Kl. Schwab (επικεφαλής του Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός) στο βιβλίο του για την 4η Βιομηχανική Επανάσταση είναι ενδεικτικό: «Να συγκρίνουμε το Ντιτρόιτ του 1990 που ήταν το μεγαλύτερο βιομηχανικό κέντρο παραδοσιακών βιομηχανιών (αυτοκίνητο κ.ά.) με τη Σίλικον Βάλεϊ του 2014. Το 1990 οι τρεις μεγαλύτερες εταιρείες στο Ντιτρόιτ είχαν έσοδα 250 δισ. και 1,3 εκατομμύρια υπάλληλους ενώ το 2014 οι τρεις μεγαλύτερες εταιρείες στη Σίλικον Βάλεϊ είχαν αντίστοιχα κέρδη ύψους 247 δισ. και δέκα φορές λιγότερους εργαζομένους, περίπου 137.000).»
Με ποια στάση μπροστά στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση;
Επιστρέφοντας στην ελλαδική κατάσταση, μια χώρα χαμηλή στις λίστες ψηφιακής κατάταξης (27η μεταξύ των χωρών της Ε.Ε.), με δυνατότητες σε επιστημονικό δυναμικό στις νέες τεχνολογίες. Χαρακτηριστική η θέση που κατατάσσεται η Ελλάδα ως η 20ή χώρα στον κόσμο σε κορυφαίους επιστήμονες από τον ακαδημαϊκό χώρο των δημόσιων πανεπιστημίων στο τομέα της Επιστήμης των Υπολογιστών και της Ηλεκτρονικής (έκθεση της Guide2Research) – πάνω από αρκετές χώρες με σημαντική βιομηχανική ανάπτυξη. Και με αρκετούς Έλληνες μηχανικούς πληροφορικής και ηλεκτρονικών να εργάζονται σε τεχνολογίες αιχμής στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Χώρες λοιπόν σαν την Ελλάδα βρίσκονται μπροστά στο εξής δίλημμα: Θα προσέλθουν στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση παραχωρώντας όλο το πλαίσιο των υποδομών και υπηρεσιών στις πολυεθνικές, απλά «καταναλώνοντας» τεχνολογικές λύσεις που θα παράγονται κατά βάση αλλού και είναι κομμένες και ραμμένες στις επιδιώξεις των πολυεθνικών για περισσότερο έλεγχο και επιτήρηση ή θα αναπτυχθούν τεχνολογικές υποδομές, συνεργασίες και κοινότητες στην Ελλάδα σε μια κατεύθυνση οικοδόμησης τεχνολογικής ανεξαρτησίας; Κατεύθυνση που θα κινητοποιούσε υπαρκτές παραγωγικές δυνάμεις (επιστημονικό δυναμικό, εργαζόμενους στο χώρο των νέων τεχνολογιών, νεοφυείς επιχειρήσεις), θα αξιοποιούσε υπαρκτές υποδομές και θα οδηγούσε στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και στη συγκέντρωση τεχνογνωσίας στο τόπο μας ακριβώς γιατί θα είχε σκοπό να «χτίσει» και όχι απλά να «καταναλώσει».
Κόντρα σε ένα μοντέλο χώρας-μεταπράτη που το μόνο που ξέρει είναι να παίρνει δάνεια και επιδοτήσεις για να «καταναλώνει» τεχνολογία από τις πολυεθνικές, μέσα από διαφορετικές επιλογές θα μπορούσαν να ανοίξουν και άλλοι δρόμοι.
