Για τη μαρξιστική σκέψη εντός της ακαδημαϊκής θεσμικότητας
Εξ αφορμής της ακραία απαξιωτικής, καταδικαστικής αντιμετώπισης (καταψήφισης) των μαρξιστικών ιδεών, του ερευνητικού προγράμματος και του θεωρητικού έργου του συντρόφου μας Δημήτρη Πατέλη, σε πρόσφατη συνέλευση εκλεκτορικού σώματος στο Γενικό Τμήμα του Πολυτεχνείου Κρήτης και, δεδομένου ότι ορισμένοι από τους επικριτές του είτε είχαν είτε έχουν (όπως δηλώνουν) σχέση με την Aριστερά, θα θέλαμε να επισημάνουμε τα εξής: Η μαρξιστική σκέψη είναι οργανικά συνδεδεμένη με την αγωνιστική στάση ζωής και την αφοσίωση στην υπόθεση της κομμουνιστικής χειραφέτησης. Γενικότερα, η οποιαδήποτε απόπειρα δημιουργίας μιας δήθεν ουδέτερης, αποϊδεολογικοποιημένης κοινωνικής επιστήμης και φιλοσοφίας σε μια κοινωνία που σπαράσσεται από ταξικές αντιθέσεις είναι ουτοπική και υποκριτική. Ο μαρξισμός συνάπτεται με το επιστημονικό εγχείρημα της καθολικής θεώρησης της κοινωνίας. Ειδοποιό γνώρισμά του είναι η εξέταση των επιμέρους πτυχών του κοινωνικού εντός των συναφειών της ολότητας. Συνακόλουθα, η μαρξιστική σκέψη είναι εγγενώς αντίθετη προς τον κατακερματισμό των πεδίων της κοινωνικής θεωρίας, προς την άτεγκτη, στενή εξειδίκευση και τον υποδουλωτικό καταμερισμό της επιστημονικής εργασίας, που καθιστά αδύνατη την κατανόηση των υπό διερεύνηση ξεχωριστών προβλημάτων και φαινομένων.
Για τους ανθρώπους που εργάζονται ειλικρινώς στο χώρο της μαρξιστικής σκέψης δεν μπορούν να αποτελούν γνώμονα θεωρητικής αναζήτησης και κανόνα εγκυρότητας οι δημοσιεύσεις σε περιοδικά του mainstream, των θεσμοθετημένων ranking lists και του υψηλού impact factor. Οι αυτοματοποιημένες, αποπροσωποποιημένες διαδικασίες αποτίμησης του ερευνητικού έργου στο σύγχρονο αστικό πανεπιστήμιο είναι δηλωτικές της βαθύτατης αποξένωσης και του γενικευμένου ανταγωνισμού μεταξύ των μελών του, της παντελούς αδιαφορίας προς το περιεχόμενο της σκέψης ενός εκάστου εξ αυτών.
Η αποδοχή τεχνοκρατικών κριτηρίων αξιολόγησης του ερευνητικού έργου οδηγεί στην ενίσχυση των φαινομένων κρίσης και παρακμής των κοινωνικών επιστημών. Ο μαρξισμός, στη διάρκεια του 20ου αιώνα, συνδέθηκε με τα πλέον συγκλονιστικά επαναστατικά εγχειρήματα που γνώρισε η ανθρωπότητα. Σε συνάρτηση με τις πρώτες απόπειρες οικοδόμησης του σοσιαλισμού, η μαρξιστική σκέψη αναπτύχθηκε στο πλαίσιο ποικίλων και τολμηρών ερευνητικών προγραμμάτων, που επιχείρησαν διά της θεωρίας να φωτίσουν τα βήματα της νέας κοινωνίας. Στη Σοβιετική Ένωση, καθώς και σε άλλες σοσιαλιστικές χώρες, και σε επιστημονικά πεδία, όπως η ψυχολογία, η παιδαγωγική, η πολιτική οικονομία, οι ιστορικές σπουδές, η κοινωνική θεωρία, η γνωσιολογία, η θεωρία της τέχνης και η φιλοσοφία, η μαρξιστική σκέψη σημείωσε αξιόλογη έως εξαιρετική πρόοδο. Απορρίπτοντας το δογματισμό και τις ιδεολογικές απλουστεύσεις, θεωρούμε ότι οι δημιουργικές μαρξιστικές παραδόσεις των πρώτων σοσιαλιστικών εγχειρημάτων αφορούν άμεσα τις δυνάμεις της Αριστεράς, που με συνέπεια αγωνίζονται για τη σοσιαλιστική προοπτική. Είναι δική τους κληρονομιά. Η περιφρονητική αντιμετώπιση αυτών των παραδόσεων, η συλλήβδην απόρριψή τους σε πνεύμα άκρατης εμπάθειας είναι απαράδεκτη για ανθρώπους που δηλώνουν στράτευση στην υπόθεση της κοινωνικής απελευθέρωσης. Η διατήρηση και ανάπτυξη των μαρξιστικών σπουδών στους χώρους επιστημονικής έρευνας και εκπαίδευσης αποτελεί κρίσιμο ζήτημα για την Αριστερά, οργανικά συνδεδεμένο με την αναγκαιότητα της επαναστατικής θεωρίας και της κριτικής συνειδητοποίησης, προκειμένου οι κοινωνικοί αγώνες να είναι εύστοχοι και νικηφόροι. Η θεωρητική ανίχνευση χειραφετικών δυνατοτήτων στο πλαίσιο των πλέον γόνιμων παραδόσεων της μαρξιστικής σκέψης είναι οργανικό μέρος του αγωνιστικού πράττειν που αποσκοπεί στην αλλαγή της κοινωνίας. Στις προοπτικές που ανοίγουν για ένα τέτοιο πράττειν δοκιμάζονται και κρίνονται οι ιδέες, το θεωρητικό έργο, οι προσωπικές συμπεριφορές και το ηθικό ανάστημα του κάθε αριστερού διανοούμενου.
Εκ μέρους του ελληνικού τμήματος της διεθνούς ερευνητικής ομάδας
«Λογική της Ιστορίας».
Μανόλης Δαφέρμος, Τριαντάφυλλος Μεϊμάρης, Περικλής Παυλίδης
