Για το βιβλίο του Γιώργου Βοϊκλή, Σάμος: Σελίδες Ιστορίας – Από τα προϊστορικά χρόνια ώς τις μέρες μας – Εκδόσεις υπερόριος, 2012. Παρουσίαση: Ντούνια Κουσίδου
Το βιβλίο Σάμος: Σελίδες Ιστορίας του Γιώργου Βοϊκλή, αποτελεί μια σημαντική συμβολή στην καταγραφή της ιστορίας της ιδιαίτερης πατρίδας του, αλλά και στην ελληνική Iστορία γενικότερα, καθώς αυτή συντίθεται από τις τοπικές ιστορίες των επιμέρους περιοχών της.
Προαπαιτούμενο της κάθε έρευνας είναι πρωτίστως η αναζήτηση νέων τεκμηρίων. Ο συγγραφέας στηρίχτηκε σε όλες τις διαθέσιμες πηγές. Στη μέχρι σήμερα ιστοριογραφία της Σάμου και σε ευρύτερη βιβλιογραφική αναφορά στην ιστορία της, καθώς και σε πλήθος δημοσιευμένων και αδημοσίευτων μαρτυριών και ντοκουμέντων, ιδιαίτερα για τα νεότερα χρόνια.
Σημειώνουμε ότι για τη μετά την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος περίοδο, δηλαδή μετά την Επανάσταση του 1912, δεν υπήρχε μέχρι σήμερα συστηματική καταγραφή της ιστορίας τη Σάμου.
Δύο ακόμη ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Σάμος, Σελίδες Ιστορίας του Γιώργου Βοϊκλή είναι:
• Η συνοπτική αναφορά σε αυτή τη μακρόχρονη ιστορική πορεία, που καλύπτει μόλις 200 σελίδες και
• Η απλή καταγραφή, σε γλώσσα ρέουσα, χωρίς παραπομπές και σημειώσεις, ώστε να διαβάζεται άνετα και ευχάριστα από τον απλό αναγνώστη.
Το βιβλίο αναπτύσσεται σε τέσσερα κεφάλαια: Η Σάμος της αρχαιότητας (σ. 17-40), Η Σάμος του Μεσαίωνα (σ. 41- 48), Τουρκοκρατία (σ. 49-54) και Η νεώτερη Ιστορία (σ. 59-197).
Σε κάθε μία από τις περιόδους αυτές καταγράφονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της σαμιακής Ιστορίας, όπως η αιματηρή κατάληψή της από τους Αθηναίους την περίοδο της Κλασικής αρχαιότητας και η «χρυσή εποχή» του «τυχερού τυράννου» Πολυκράτη, η ερήμωση και ο επανεποικισμός της από όλες τις περιοχές του Ελληνισμού τον 14ο-15ο αι., ο ταξικός εμφύλιος ανάμεσα στους Καρμανιόλους και τους Καλικάντζαρους πριν απ’ την Επανάσταση του 1821, η συμμετοχή στην Επανάσταση του 1821 και η μέχρι το 1834 ανεξάρτητη πολιτεία της, το ημιαυτόνομο καθεστώς της Ηγεμονίας που της επιβλήθηκε τα επόμενα 80 χρόνια, μέχρι την απελευθέρωσή της με την Επανάσταση του 1912.
Και στη μετά το 1912 περίοδο στην ιστορία της Σάμου καταγράφονται ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως τα αυτονομιστικά κινήματα των αδερφών Γιαγά, που ξεκίνησαν το 1914 και επανέρχονταν επί μια δεκαετία, η ανάπτυξη του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος και του συνεταιριστικού κινήματος των αγροτών, καθώς και η εμφάνιση του κομμουνιστικού κινήματος.
Για την ηρωική και τραγική 10ετία του 1940 ο Γ.Β. καταγράφει: Τη συμμετοχή των Σαμιωτών στο έπος του ’40-’41, μέσα απ’ τις γραμμές της 8ης Μεραρχίας (του Αρχιπελάγους), που πολέμησε στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Την ανάπτυξη ενός πανίσχυρου ένοπλου ΕΑΜικού αντιστασιακού κινήματος την περίοδο 1941-44. Την τρίμηνη απελευθέρωση της Σάμου το φθινόπωρο του 1943 -μετά την ανακωχή της Ιταλίας και μέχρι την επανακατάληψή της από τους Γερμανούς- διάστημα στο οποίο οι Άγγλοι έβαλαν σε εφαρμογή ένα «πείραμα» για το πώς θα αντιμετωπίσουν μετά τον πόλεμο τις πανίσχυρες δυνάμεις της Εθνικής Αντίστασης. Τη συμμετοχή χιλιάδων Σαμιωτών στις μάχες των συμμαχικών δυνάμεων εναντίον των δυνάμεων του Άξονα στη Βόρειο Αφρική. Τη συμμετοχή τους στο κίνημα του ελληνικού στρατού και του ναυτικού στο κίνημα της Μέσης Ανατολής με αίτημα την Εθνική Ενότητα και τον εγκλεισμό τους «στα σύρματα». Την απελευθέρωση και τα Δεκεμβριανά της Σάμου. Τέλος, τον αιματηρό εμφύλιο, όπου η Σάμος ήταν η μόνη στο νησιωτικό χώρο που πήρε τη μορφή στρατιωτικής αντιπαράθεσης.
Τέλος, για τη μετά το τέλος του Εμφυλίου περίοδο, επισημαίνει την εκλογή, το 1958, ως βουλευτή Σάμου με το ψηφοδέλτιο της ΕΔΑ, του ηγέτη της Εθνικής Αντίστασης Ιπποκράτη Ζαΐμη.
Δύο ακόμη στοιχεία που δίνουν ξεχωριστή αξία σ’ αυτό το «εγχειρίδιο τοπικής Ιστορίας» του Γιώργου Βοϊκλή είναι το ότι, ακολουθώντας τη Μαρξιστική μέθοδο, συμπληρώνει τα πολιτικά γεγονότα κάθε περιόδου με τις αντίστοιχες οικονομικές – κοινωνικές εξελίξεις. Παρεμβάλλει επίσης συνοπτικές βιογραφίες όχι μόνο των πολιτικών ηγετών αλλά και των πνευματικών δημιουργών και των καλλιτεχνών, δίνοντας στην ιστορία και την πολιτιστική της διάσταση.
Εν κατακλείδι θα λέγαμε ότι, το Σάμος: Σελίδες Ιστορίας του Γιώργου Βοϊκλή είναι ένα βιβλίο πατριδογνωσίας χρήσιμο σε κάθε Σαμιώτη που θέλει να έχει μια ολοκληρωμένη εικόνα της ιστορικής διαδρομής της ιδιαίτερης πατρίδας του, και περισσότερο, βέβαια, στους νέους. Αποτελεί, επίσης, χαρακτηριστικό δείγμα τοπικής Ιστορίας που έχει ενδιαφέρον για κάθε αναγνώστη, ανεξάρτητα από τον τόπο καταγωγής του.
Το εξώφυλλο του βιβλίου κοσμεί πίνακας του Γιάννη Ψυχαπαίδι.
* Η Ντούνια Κουσίδου είναι ιστορική ερευνήτρια και επιμελήτρια εκδόσεων
