του Βαγγέλη Σπαθά*
Πριν από λίγες μέρες, το facebook ανακοίνωσε τη δημιουργία ενός νέου ψηφιακού νομίσματος, του Libra, που θα τεθεί σε λειτουργία εντός του 2020. Στο δρόμο της κινέζικης Tencent που εδώ και κάποια χρόνια υποστηρίζει τις ηλεκτρονικές συναλλαγές μέσω του αντίστοιχου κινέζικου κοινωνικού δικτύου (WeChat) με δικό της ψηφιακό νόμισμα, το fb λανσάρει το μοντέλο της συναλλαγής χρημάτων με την ίδια ευκολία που ανταλλάσουμε φωτογραφίες και άρθρα. Χωρίς δηλαδή να υπάρχουν τραπεζικοί μεσάζοντες ή άλλα εμπόδια που θέτουν οι κανονισμοί των χωρών. Χρησιμοποιούν τον όρο «διαδίκτυο των χρημάτων» γι’ αυτό που θέλουν να δημιουργήσουν.
Ας φανταστούμε να μπορεί ένας χρήστης του fb στο μέλλον να ανταλλάξει τις μονάδες Libra που θα έχει συγκεντρώσει με την ενοικίαση κάποιου δωματίου στο Booking ή την αγορά ενός βιβλίου στην Amazon και στο Ebay, χωρίς καν να χρησιμοποιήσει τα παραδοσιακά νομίσματα και χωρίς να ενημερώσει κάποια τραπεζική αρχή για τη συναλλαγή. Εν μέρει αυτό μπορεί να γίνει και σήμερα μέσω του Bitcoin ή των άλλων ψηφιακών νομισμάτων. Αυτό που υπόσχεται το fb είναι πως πλέον θα μπορεί αυτή η υπηρεσία να είναι διαθέσιμη σε δισεκατομμύρια χρήστες, ξεπερνώντας κατά πολύ τα όρια των υπαρχόντων ψηφιακών νομισμάτων και υποδομών που δεν είναι ευσταθή και υποστηρίζουν περιορισμένους χρήστες.
Σήμερα υπάρχει 1,7 δισ. φτωχών πολιτών παγκοσμίως που δεν έχουν πρόσβαση στο τραπεζικό σύστημα αλλά εν δυνάμει έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο. Με τις σημερινές συνθήκες εξαναγκάζονται να πληρώνουν πολύ υψηλά κόστη συναλλαγών σε διάφορες εταιρείες συναλλαγμάτων. Η χρήση του Libra απαιτεί ελάχιστο κόστος καθιστώντας έτσι προσβάσιμη την οικονομία αγοράς μέσω του διαδικτύου σε μεγαλύτερο κομμάτι παγκόσμιου πληθυσμού. Η κάλυψη αυτής της ανάγκης είναι το κεντρικό επιχείρημα που προβάλλεται για την προώθηση του Libra καθώς και των υπόλοιπων ψηφιακών νομισμάτων από το facebook.
Το Libra Αssociation με έδρα την Γενεύη είναι το ίδρυμα που δημιουργήθηκε για να υποστηρίξει το νόμισμα Libra. Σε πρώτη φάση, εκτός του fb, συμμετέχουν 20 από τις πιο γνωστές εταιρείες διαδικτύου και νέων τεχνολογιών (Spotify, Uber, Visa κ.ά.) με στόχο να γίνουν 100 όταν ανακοινωθεί και επίσημα η διαθεσιμότητα του Libra. Οι εταιρείες-συμμετέχοντες θα είναι και αυτοί που θα εγκρίνουν και θα επαληθεύουν τις συναλλαγές μέσα από ένα σχετικά αποκεντρωμένο σύστημα στα πρότυπα των blockchain συστημάτων που είναι πίσω από τα υπόλοιπα ψηφιακά νομίσματα.
Ουσιαστικά ,η πολυεθνική πίσω από το πιο δημοφιλές κοινωνικό δίκτυο του πλανήτη κάνει ένα ακόμη βήμα στην μέχρι τώρα πορεία της. Επιχειρεί να «πάρει» χώρο από το παραδοσιακό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Επαναδιατυπώνει, διαστρεβλώνοντας το, το όραμα του Satoshi Nakamoto (φανταστικού προσώπου ο οποίος αντιπροσωπεύει τους δημιουργούς του bitcoin που παραμένουν άγνωστοι μέχρι και σήμερα) για παράκαμψη του τραπεζικού συστήματος σαν μεσάζοντα πιστοποίησης και έγκρισης των οικονομικών συναλλαγών. Αυτή τη φορά όμως η πρόταση για παράκαμψη δεν αφορά την αντικατάσταση με ένα αποκεντρωμένο σύστημα πληρωμών που θα πιστοποιούνται απευθείας από τα συναλλασσόμενα μέρη χωρίς ενδιάμεσους όπως πρότεινε ο Nakamoto. Απεναντίας, αντί των τραπεζών, οι υπηρεσίες διαδικτύου φιλοδοξούν να γίνουν τα ενδιάμεσα μέρη.
Οι εταιρείες τεχνολογίας έχοντας ήδη αναδειχθεί πρώτες σε όλες τις σχετικές λίστες με τις πιο πλούσιες εταιρείες και ξεπερνώντας κατά πολύ άλλους κλάδους της οικονομίας, επιχειρούν, εκμεταλλευόμενες την τεχνολογική καινοτομία, να συγκεντρώσουν όλο και περισσότερες κομβικές δραστηριότητες των σύγχρονων κοινωνιών. Φυσικά η επιτυχία του Libra δεν είναι δεδομένη. Σκάνδαλα σαν αυτό του Cambridge Analytica έχουν επιφέρει την καχυποψία πολύ κόσμου σε σχέση με την υπερσυγκέντρωση εξουσιών και δραστηριοτήτων. Αυτή η υπαρκτή καχυποψία αποτελεί και μια μορφή άμυνας απέναντι στην υπερσυγκέντρωση των εξουσιών μέσω της τεχνολογίας. Ανάσα, που όμως πρέπει εκ των πραγμάτων να εξελιχθεί έξω από το δίπολο «τεχνολογικής αποθέωσης και τεχνοφοβίας», σε ανταγωνιστική πρόταση μέσα και από την ίδια την τεχνολογία.
* Ο Βαγγέλης Σπαθάς είναι μηχανικός λογισμικού
