Οι εντάσεις για το «Μακεδονικό», οι κόντρες με την Τουρκία στο Αιγαίο, οι φθαρμένες σχέσεις με την Αλβανία και οι φαινομενικά αδιάφορες με τη Βουλγαρία, ασφαλώς και δεν συνθέτουν ένα περιβάλλον σταθερότητας, φιλίας και συνεργασίας με τους γείτονες. Και γι’ αυτό δεν φταίνε μόνο τα γεωπολιτικά συμφέροντα των μητροπόλεων που βασική τους συνιστώσα είναι η καλλιέργεια της διχόνοιας ανάμεσα στα κράτη και τους λαούς για ευκολότερη άσκηση της κηδεμονίας, της εξάρτησης και της λεηλασίας. Η εμπειρία των τελευταίων δεκαετιών επιβεβαιώνει ότι μία μικρή χώρα μόνη της δεν μπορεί να ορίσει τα του οίκου της εάν εκτελεί δουλικά τις εντολές των κηδεμόνων, γιατί τα συμφέροντα των επικυρίαρχων από τη φύση τους δεν μπορούν να ταυτιστούν με τα συμφέροντα των υποτελών τους. Αυτό είναι ολοφάνερο στα βόρεια σύνορά μας. Παρ’ όλο που οι Αμερικάνοι και οι Ευρωπαίοι ελέγχουν τις κυβερνήσεις και τα βασικά πολιτικά κόμματα σε Βουλγαρία, ΠΓΔΜ, Αλβανία και Ελλάδα, καμία χώρα δεν έχει ωφεληθεί και όλες βρίσκονται σε χρόνια στασιμότητα στο εσωτερικό και χρόνια αστάθεια στον εξωτερικό τους περίγυρο. Με αυτά τα δεδομένα, η ζημιά γίνεται μεγαλύτερη, έως και ανεπανόρθωτη, επειδή σ’ αυτό τον ολισθηρό δρόμο παρασύρονται με παραπλάνηση, εκφοβισμό και διάβρωση οι κοινωνίες ακολουθώντας ή/και στηρίζοντας τις διεφθαρμένες πολιτικές δυνάμεις των χωρών τους. Σε λίγο αποκλειστικοί ιδιοκτήτες όλων των πλουτοπαραγωγικών πηγών αυτών των χωρών θα είναι οι ξένοι, η φτωχοποίηση επεκτείνεται και θεσμοποιείται, οι νόμοι υπαγορεύονται από τις μητροπόλεις και τα κράτη διευθύνονται από διορισμένους ή εγκεκριμένους υπουργούς και πρωθυπουργούς. Κυβερνήσεις και κόμματα είναι πλέον εξαρτήματα της γεωπολιτικής στρατηγικής των μητροπόλεων.
Μοναδική προϋπόθεση, λοιπόν, για να αντιστραφεί αυτή η καταστροφική πορεία που δεν έχει πάτο, είναι να ενεργοποιηθούν κοινωνικές δυνάμεις που σταδιακά θα απελευθερώνονται από τον φόβο, την πλάνη και την ψευδή ελπίδα και θα αναλάβουν οι ίδιες την υπεράσπιση των χωρών τους καλλιεργώντας ταυτόχρονα ένα ισχυρό πνεύμα αλληλεγγύης και συνεργασίας μεταξύ των γειτονικών λαών. Το πνεύμα του Ρήγα Φεραίου είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Ισχύς εν τη ενώσει των γειτονικών λαών. Καθόλου εύκολο, αλλά απαραίτητο.
Με αυτή τη λογική, και με αρνητικό ότι οι Αριστερά και οι δυνάμεις γενικότερα της ειρήνης και της προόδου υποτίμησαν σε βαθμό κακουργήματος αυτή τη ζωτικής σημασίας διάσταση της πολιτικής, μαζί με την προσπάθεια ανασυγκρότησης του εσωτερικού μετώπου που είναι η πρωταρχική μας έγνοια, είναι αναγκαίο και επιτακτικό να ασχοληθούμε πολύ σοβαρά και πολύ συστηματικά με την καλλιέργεια των σχέσεών μας με όλους τους γειτονικούς λαούς. Αργήσαμε, αλλά πρέπει να δράσουμε. Είναι κι αυτή μία πολύ σημαντική, καθοριστικής σημασίας, πράξη αντίστασης στο δρόμο για την ανεξαρτησία, την αυτοδιάθεση, την ανάκαμψη και την αξιοπρεπή διαβίωση. Οι λαοί των Βαλκανίων μόνο ηλίθιοι δεν είναι. Είναι, όμως, θύματα των γεωστρατηγικών συμφερόντων των διεθνών «προστατών».
Σ’ αυτή την προσπάθεια, οι ίδιοι οι λαοί, μέσα στους αιώνες, υπερβαίνοντας συνειδητά ή ασυνείδητα τις πολιτικές του διαχωρισμού, της διχόνοιας και του κατακερματισμού τους, διαρκώς αναζητούν σημεία επαφής και συμβίωσης με τους γείτονές τους. Και αυτά τα σημεία βρίσκονται κυρίως στο χώρο του πολιτισμού. Φαινομενικά μικρά και ασήμαντα μέσα στα ερείπια που προκαλούν οι γενικευμένες συγκρούσεις και οι τροφοδοτούμενες αντιπαλότητες, αποτελούν εντούτοις κρίκους που δοκιμάζονται και σφυρηλατούνται πέρα και έξω από τις κρατούσες πολιτικές, μακριά και ερήμην των κυρίαρχων τάξεων.
Η μουσική, οι χοροί και τα τραγούδια, οι μουσικοί, οι χορευτές και οι τραγουδιστές, είναι ανέκαθεν οι πρέσβεις αυτών των από τα κάτω εμφανών και αφανών σχέσεων ανάμεσα στους λαούς. Και αυτές οι «πρεσβείες» έδιναν μια συνοχή στα Βαλκάνια και συντηρούσαν τις σχέσεις ανάμεσα στις κοινωνίες και τους ανθρώπους ακόμα και σε εποχές που επικρατούσε το μαχαίρι και το τουφέκι. Και μαζί με τις μουσικές, η λογοτεχνία, η κουζίνα, το εμπόριο, οι κοινές ιστορίες και τα ανέκδοτα, η μετανάστευση και πολλά άλλα μέχρι τις μέρες μας που προστέθηκαν οι κινηματογραφικές ταινίες, τα ντοκιμαντέρ, τα σίριαλ, ο τουρισμός, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.λπ.
Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη και βρίσκουν τρόπους και δικά τους μέσα για να ξεφεύγουν από τα τείχη, τις φραγές και τον ασφυκτικό κλοιό που κατασκευάζουν τα οργανωμένα συμφέροντα για να κατακερματίζουν και να ελέγχουν τις κοινωνίες. Ας αναδείξουμε αυτά που μας φέρνουν κοντά κι ας τα πολλαπλασιάσουμε. Σήμερα που υπάρχει μαυρίλα και απαισιοδοξία, περισσότεροι νέοι από κάθε άλλη εποχή ταξιδεύουν και μιλούν πολλές άλλες γλώσσες, περισσότερα τραγούδια κυκλοφορούν ελεύθερα από χώρα σε χώρα, περισσότεροι άνθρωποι εκδηλώνουν ενδιαφέρον να επισκεφτούν τις γειτονικές τους χώρες ή να ακούσουν τις μουσικές τους. Και το βασικότερο, περισσότεροι άνθρωποι είναι έτοιμοι σε όλες τις ταλαιπωρημένες χώρες των Βαλκανίων να ακούσουν ένα μήνυμα διαφορετικό, ενωτικό, χαρούμενο, ειρηνικό και δημιουργικό. Η πολιτισμική δεξαμενή των Βαλκανίων έχει μπόλικο δροσερό νερό για όλους. Ακόμα κι αν μας κατασχέσουν όλα τα περιουσιακά μας στοιχεία, ο μεγαλύτερος θησαυρός στα Βαλκάνια είναι άυλος, είναι μέσα στο μυαλό και τις καρδιές μας. Μας τον μαγαρίζουν, αλλά κρατάει. Ας μην περιμένουμε, όμως, πρώτα να βρεθεί ο νέος Ρήγας. Αν ξεκινήσουμε ένα καινούργιο μεγάλο και τολμηρό βαλκανικό ταξίδι, κάποια στιγμή θα εμφανιστεί κι αυτός.
Στέλιος Ελληνιάδης
