του Γκουίντο Σαλέρνο Αλέτα*
Όλοι ενάντια στον Τραμπ στο Νταβός: τον περικυκλώνουν όπως κλείνεις κάποιον σε ένα ασφυκτικό τηλεοπτικό σάντουιτς. Πράγματι, ο Τραμπ θα μιλήσει μόνο τη δεύτερη μέρα, αφού θα έχουν ηχήσει τα τύμπανα των περιβαλλοντικών κινδύνων. Θα είναι μόνος του, σε μια συνεδρίαση με τίτλο εξαιρετικά ανώδυνο, για τούτο και εμβληματικό: «Διάφορα»! Μετά την ομιλία του, της οποίας θα έχει προηγηθεί μια συνάντηση με θέμα «Πώς να σώσουμε τον Πλανήτη», θα διεξαχθεί συζήτηση που θα συνεχίσει τον αντίλογο: «Πέρα από τη γεωπολιτική». Φαίνεται δηλαδή ότι η πραγματική αντιπολίτευση στον Αμερικανό Πρόεδρο δεν ασκείται από τους Δημοκρατικούς στην Ουάσιγκτον, αλλά από τους εκπροσώπους ολόκληρου του πλανήτη, που και φέτος συναντώνται στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ.
Η νέα παγκοσμιοποίηση χτυπά αμφίπλευρα, προβάλλοντας την άποψη ότι όχι μόνο είναι αδιαίρετες οι απειλές για το περιβάλλον, αλλά και ότι οι όλο και πιο πικρές συγκρούσεις ανάμεσα σε χώρες και συνασπισμούς χωρών πρέπει να ξεπεραστούν. Δηλαδή το αντίθετο από τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, την οποία ο Τραμπ ζήτησε πρόσφατα προκειμένου να συμπεριληφθούν οι χώρες της Μέσης Ανατολής, και από την προοπτική να ενταχθεί άμεσα στο αντικινέζικο μέτωπο και η Αυστραλία. Ο Τραμπ έχει τρεις βασικούς στόχους: 1) Να επανισορροπήσει τις εμπορικές σχέσεις με το εξωτερικό, ξεκινώντας από την Κίνα, από την οποία ζητά να αυξήσει τις εισαγωγές αμερικανικών αγαθών και υπηρεσιών. 2) Να επαναπατρίσει την παραγωγή μιας σειράς προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. 3) Να προβάλει σαν πρώτη προτεραιότητα την ανάγκη αντιμετώπισης της αμφισβήτησης της βορειοαμερικανικής πλανητικής κυριαρχίας από την Κίνα.
Η πρόσφατη Πρώτη Φάση της αμερικανοκινεζικής διαπραγμάτευσης κατέληξε σε ένα σχέδιο παρεμβατισμού που δεν αφήνει κανένα περιθώριο στις δυναμικές της αγοράς: η Κίνα δεσμεύτηκε να αυξήσει τις αγορές αμερικανικών προϊόντων και υπηρεσιών αξίας κατά 200 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το τέλος του 2021, από τα οποία 77 δισεκατομμύρια ήδη εντός του 2020. Κατά συνέπεια, οι αμερικανικές εξαγωγές προς την Κίνα αναμένεται να φτάσουν τα 263 δισεκατομμύρια μέχρι το τέλος αυτού του χρόνου, και τα 309 δισεκατομμύρια μέχρι το τέλος του 2021. Το μάρμαρο θα το πληρώσει ο υπόλοιπος κόσμος: σε ένα ισορροπημένο σύστημα, αν η Κίνα αγοράσει περισσότερα προϊόντα από τις ΗΠΑ , θα πρέπει να αγοράσει λιγότερα από τις άλλες χώρες. Πρόκειται για έναν κρατικό παρεμβατισμό απαράδεκτο για τον κόσμο που συμμετέχει στο Νταβός.
Δύο αντίθετες στρατηγικές
Η στρατηγική του Τραμπ αποσκοπεί στην επανισορρόπηση της παραδοσιακής παραγωγής, με μια σχέση 3 προς 1 ανάμεσα σε προϊόντα και υπηρεσίες. Στοχεύει στη μείωση των αμερικανικών εμπορικών ανισορροπιών κρατώντας αμετάβλητες τις βιομηχανικές και χρηματοπιστωτικές πολιτικές, διατηρώντας διμερείς πολιτικές σχέσεις με τους δομικούς του εταίρους, προκειμένου να μετατοπίσει τους τόπους παραγωγής προς τις ΗΠΑ και να κλείσει έτσι την ψαλίδα με την κατανάλωση. Εντελώς αντίθετη είναι η στρατηγική που προωθείται στο Νταβός, όπου προτείνεται ένα νέο παραγωγικό και χρηματοπιστωτικό μοντέλο ανάλογο με εκείνο της εποχής της έκρηξης του Διαδικτύου, με τη δημιουργία του Nasdaq και μια χρηματοπιστωτική αξιολόγηση των επιχειρήσεων εντελώς «απελευθερωμένη» από τις τρέχουσες οικονομικές επιδόσεις τους.
Ήδη σήμερα η κεφαλαιοποίηση της μετοχής της Tesla [κατασκευαστή αμιγώς ηλεκτρικών αυτοκινήτων] αγγίζει τα 85,8 δισεκατομμύρια δολάρια, όταν το άθροισμα της Ford και της GM μόλις φτάνει τα 87 δισεκατομμύρια. Για την Tesla, η αγορά ζει τεράστια ανάπτυξη και υπόσχεται μελλοντική κερδοφορία, έστω κι αν πούλησε πέρυσι λιγότερα από 400 χιλιάδες αυτοκίνητα, ενώ η GM πούλησε μόνο στις ΗΠΑ 2,9 εκατομμύρια και η Ford 123 χιλιάδες μόνο στην Ιταλία. Τα πράσινα ομόλογα αποτελούν επίσης ένα νέο κομμάτι της χρηματοοικονομικής αγοράς, το οποίο κινείται αυτόνομα και στην οποίο οι χρηματιστές δίνουν ιδιαίτερη προσοχή. Και οι κεντρικές τράπεζες θα εμπλακούν: ίσως οι μελλοντικές Ποσοτικές Χαλαρώσεις, ποιος ξέρει, θα έχουν αντικείμενο την αγορά χρεογράφων που θα συμπεριληφθούν εκ νέου στην κατηγορία αυτή, παρά τις ανησυχίες για την άμβλυνση των καινοτόμων και αειφορικών χαρακτηριστικών των προσδοκώμενων επενδύσεων.
Κρίση υπερπαραγωγής, στασιμότητα και ανεργία
Υπάρχει ένας βασικός λόγος που ενοποιεί την περιβαλλοντική στρατηγική του Νταβός: έχουμε να κάνουμε με ένα πλεόνασμα εγκατεστημένης παραγωγικής ικανότητας και μια γενικευμένη στασιμότητα επενδύσεων. Κάποιοι αγοράζουν μικρές επιχειρήσεις μόνο και μόνο για να κλείσουν τις εγκαταστάσεις τους, όπως γίνεται εμφανώς στον τομέα της σιδηρουργίας. Ο τομέας της αυτοκινητοβιομηχανίας είναι επίσης βεβαρυμένος, και η δημιουργία όλο και μεγαλύτερων ομίλων αποσκοπεί μόνο στη συγκέντρωση επενδύσεων για την καινοτομία. Μετά τη μετάβαση από τη γεωργία στη βιομηχανία, κι έπειτα από αυτήν στις υπηρεσίες, η μοναδική προοπτική τώρα είναι η αύξηση της τεχνολογικής ανεργίας…
Αν και δεν έχουμε το θάρρος να το παραδεχτούμε, αυτό που έχει εξαφανιστεί σήμερα είναι η εμπιστοσύνη στις νομισματικές πολιτικές, ενώ προφανώς εξακολουθεί να υπάρχει δυσπιστία και για τις παραδοσιακές κεϋνσιανές μανούβρες. Κι ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ προσπαθεί χοντροκομένα να βάλει τάξη στον σημερινό κόσμο, θα βρίσκεται στο Νταβός, για να τον προκαλέσει, η Γκρέτα Τούνμπεργκ. Είναι μια εικόνα χωρίς πολιτική ταυτότητα και χωρίς παρελθόν, πίσω από την οποία στοιχίζονται οι πραγματικοί οικοδόμοι του αφηγήματος, με το μάρκετινγκ ενός εντελώς καινούριου κόσμου, όμορφου και εφικτού: «Είναι στη φύση του ανθρώπου οι υπέροχες και προοδευτικές τύχες», όπως θα έγραφε ο Τζιάκομο Λεοπάρντι…
* Ο Γκουίντο Σαλέρνο Αλέτα είναι οικονομολόγος και δημοσιογράφος. Το παρόν άρθρο του, που εδώ αποδίδεται σε συντετμημένη μορφή, δημοσιεύθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2020 στην ιταλική οικονομική εφημερίδα Milano Finanza (www.milanofinanza.it).
Μετάφραση: Άβα Μπουλούμπαση.
