Η μόνη αριστοκρατία, η οποία επιβάλλεται να συνυπάρχει με την δημοκρατία, να ενσωματώνεται στην δημοκρατία και να ταυτίζεται με την δημοκρατία, είναι η αριστεία.
Λέμε, ότι ζούμε σε μία ανοικτή κοινωνία. Άλλο ανοικτή και άλλο πολυπολιτισμική κοινωνία. Η κάθε δημοκρατική κοινωνία είναι και ανοικτή. Αυτό σημαίνει:
α) η λειτουργία των θεσμών είναι γνωστή, προβλέψιμη και διαφανής.
β) οι βουλήσεις, οι τάσεις και οι δυνατότητες που αναπτύσσονται μέσα της, αφήνονται να εκφρασθούν ελεύθερα, μέσα στο πλαίσιο της ειρηνικής συμβιώσεως, του αλληλοσεβασμού και του γενικού οφέλους.
γ) όλα τα θέματα και τα προβλήματα που προκύπτουν, τίθενται προς διαβούλευση. δ. η πρόσβαση από το εξωτερικό στην πληροφορία, για ό,τι συμβαίνει στην κοινωνία, είναι ελεύθερη.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα στις ανθρωποκεντρικές κοινωνίες είναι η σύνδεση της ελευθερίας με την δικαιοσύνη. Πρόκειται για δύο ιδανικές, δηλ. ουτοπικές έννοιες. Αυτό σημαίνει, ότι:
α) δεν πρέπει ποτέ να ταυτίζονται με την όποια μορφή και τον όποιο βαθμό υλοποιήσεώς τους. Πάντα παραμένει ένα επέκεινα, ένα ζητούμενο.
β) η αντιμετώπισή τους ως δίλημμα οδηγεί σε αδιέξοδα και σε εκρηκτικές καταστάσεις. Γι’ αυτό δεν πρέπει να έρχονται σε άμεση επαφή, πρέπει να μεσολαβούν κάποια άλλα ζητούμενα και τα βασικότερα από αυτά είναι το γενικό καλό και η αριστεία.
Έτσι σχηματίζεται αυτό που μπορούμε να ονομάσουμε ως το Χρυσό Τετράγωνο της ανθρωποκεντρικής κοινωνίας, με την Ελευθερία, την Δικαιοσύνη,, το Γενικό καλό και την Αριστεία.
Χωρίς τον παράγοντα της αριστείας δεν μπορούν να συνυπάρξουν η ελευθερία και η δικαιοσύνη, οι οποίες κοινωνικά έχουν αντιθετικό χαρακτήρα. Η αριστεία είναι ο άξονας ισορροπίας ανάμεσα στην ελευθερία και την δικαιοσύνη. Ούτως ή άλλως η ίδια η δικαιοσύνη είναι έννοια ισορροπίας μεταξύ της ισότητας και της ελευθερίας. Χωρίς την ελευθερία και την αριστεία η ισότητα καταλήγει στην στασιμότητα και τελικά στην παρακμή.
Τελικά η ίδια η δημοκρατία είναι ένα σύστημα πολλαπλών ισορροπιών ανάμεσα στις αξίες, την λαϊκή κυριαρχία και την θεσμικότητα. Η δημοκρατία πάνω απ’ όλα είναι ποιότητα, πολιτισμός και πραγμάτωση της ανθρώπινης υποστάσεως.
Ηλίας Φιλιππίδης
