του Γιώργου Μανιάτη*
Το γεγονός ότι εκφυλίστηκε και απέτυχε στις πρακτικές της, η Οκτωβριανή επανάσταση, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι απέτυχαν και τα οράματά της;
Η ιστορική ανάδυση του κομμουνιστικού σχεδίου-οράματος ως συγκεκριμένης και αντικειμενικά προσδιορισμένης δυνατότητας, είναι αυτή καθεαυτή η πιο βαθιά ρωγμή μέσα στο χρόνο. Εξαρτάται όμως από την ίδια την ταξική πάλη και τη δυναμική της, από τον αποφασιστικό ρόλο των υποκειμένων που θα εμπλακούν σ’ αυτήν την κοσμογονική αναμέτρηση. Πρέπει να γίνει σαφές ότι δεν ταυτίζεται η ιστορική επικαιρότητα του κομμουνιστικού οράματος με την άμεση πολιτική του επικαιρότητα.
Ολόκληρος ο ιδεολογικός μηχανισμός του αστικού συστήματος, πασχίζει να πείσει την ανθρωπότητα και πάνω απ’ όλα τους εργάτες της νέας εποχής ότι δεν υπάρχει καμία δυνατότητα για μια άλλη, νέα κοινωνική οργάνωση. Προσπαθεί ακόμα να πείσει, ότι ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός, η αντιδραστικοποιούμενη αστική δημοκρατία, η αγορά, ο ανταγωνισμός, και η ατομική ιδιοκτησία, παρά τα προβλήματά τους, είναι ο μόνος δρόμος για την ανθρώπινη ευτυχία. Επομένως, είναι μάταιη η επανάσταση και ο κομμουνισμός. Μία ουτοπία. Συνεπώς, δεν επιτρέπονται σχέδια για ένα εργατικό πρόγραμμα, για την αυτοτελή εργατική πολιτική και το συνολικό πολιτικό αγώνα της εργατικής τάξης. Επιτρέπονται μόνο δράσεις πολιτικές, διαχείριση των προβλημάτων, εποικοδομητικές προτάσεις για τη βελτίωση ή τον εξορθολογισμό της εκμετάλλευσης, αλλά όχι για την αποφασιστική κατάργησή της.
Η προσέγγιση της ιστορίας συνολικά, η προσέγγιση του Οκτώβρη και του «υπάρξαντος σοσιαλισμού», δεν μπορεί παρά να αντιτίθεται σε αυτό τον αστικό συνδυασμό ψέματος και λάθους περί της αιώνιας, δήθεν καπιταλιστικής πραγματικότητας. Δεν μπορεί παρά να αποκρούει τη διαρκή αβεβαιότητα και δογματική ακινησία, το αυτομαστίγωμα, τις πολυποίκιλες δηλώσεις μετανοίας και να αναδεικνύει τα κριτικά, τα προωθητικά στοιχεία, που και οι ήττες συχνά προσφέρουν για μια νέα επαναστατική σχετική βεβαιότητα, ταυτότητα και αυτοπεποίθηση. Ο Οκτώβρης, ειδικά, μπορεί να μεγαλώνει και όχι να μικραίνει μόνο αν αντιμετωπίζεται ως η επανάσταση που στην αυγή της κατάφερε να εμφανίσει, για πρώτη φορά, στον καπιταλισμό, έστω με αντιφατικό τρόπο, συνειδητά, νέες, ανολοκλήρωτες οικονομικές-κοινωνικές σχέσεις μετάβασης στην εργατική, κομμουνιστική δημοκρατία.
Απαιτείται πρωτίστως η κριτική αναστοχαστική αναζήτηση των αιτιών της κατάρρευσης των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Η επανεξέταση της ανολοκλήρωτης πορείας που είχε ως αφετηρία την Οκτωβριανή επανάσταση, η ουσιαστική κατανόηση, πέρα από ιδεοληψίες, αυτοαναφορικές δικαιολογίες και εύκολες αναγνώσεις, των διαδικασιών γραφειοκρατικής και αυταρχικής στρέβλωσης.
*Ο Γιώργος Μανιάτης είναι καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
