Συνέντευξη στον Κώστα Στοφόρο
Ο Βαγγέλης Μπέκας είναι ένας μυθιστοριογράφος που παρακολουθώ από τα πρώτα του βιβλία και δείχνει να μην επαναπαύεται και να μην επαναλαμβάνεται ποτέ. Ανήκει σε μια ευρύτερη ομάδα ταλαντούχων νέων ανθρώπων, ποιητών και πεζογράφων, που έχουν δώσει μια ανάσα ζωής στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία. Ο καθένας καταπιάνεται με διαφορετικά είδη λόγου αλλά, πέραν όλων των άλλων χαρακτηριστικών, ξεχωρίζουν και για την ευρυμάθειά τους πάνω στην ιστορία και τη λογοτεχνία.
Στο Μαύρο φυλαχτό – από το Σούλι ως τους Κορφούς, το νέο μυθιστόρημά του που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, ο Βαγγέλης Μπέκας δοκιμάζει με επιτυχία τις δυνάμεις του στο ιστορικό μυθιστόρημα, καταφέρνοντας να δώσει μια αστυνομική πλοκή, αλλά και να μεταφέρει με πειστικότητα την ατμόσφαιρα μιας ολόκληρης εποχής. Με αφορμή το βιβλίο είχαμε μια συζήτηση που πιστεύω πως θα βρείτε ενδιαφέρουσα.
Μετά τους Αισιόδοξους και τη σύγχρονη επικαιρότητα πώς αποφάσισες να στραφείς στο ιστορικό μυθιστόρημα;
Ξεκίνησα από μυθιστορήματα πολιτικής φαντασίας, στη συνέχεια με τους Αισιόδοξους πέρασα στο ρεαλιστικό πολιτικό νουάρ που αφορούσε την Ελλάδα της κρίσης, καιρός ήταν να πάω και στην απαρχή της σύγχρονης εποχής. Ίσως γιατί με πλήγωσε το σύγχρονο. Ή με κούρασε. Ή μάλλον καλύτερα γιατί προσπαθώ να κατανοήσω πως ξεκίνησαν όλα τούτα που βιώνουμε. Γύρισα, λοιπόν, πίσω, τότε που ξέσπασε η Γαλλική Επανάσταση και καταπιάστηκα με το πως επηρέασε τη γέννηση της Ελληνικής. Επτάνησα, Ήπειρος. Τα τότε σύνορα της Δύσης με την Ανατολή. Κατά κάποιο τρόπο και τηρουμένων, φυσικά, των αναλογιών, το Μαύρο φυλαχτό είναι το Θωρηκτό Ποτέμκιν της Ελληνικής Επανάστασης. Εξάλλου για τη σύγχρονη κατάσταση γράφω στα σενάριά μου.
Ποιες είναι οι παγίδες που πρέπει να αποφύγει ένας συγγραφέας που γράφει ιστορικό μυθιστόρημα; Εσύ πως τις αντιμετώπισες;
Μπορείς ερευνώντας να διαβάσεις και να μάθεις το ιστορικό πλαίσιο, τα ήθη, τα έθιμα, τα ρούχα, μπορείς να χτίσεις και την ατμόσφαιρα. Αλλά, αν δεν σκάψεις βαθιά μέσα σου και γύρω σου, θα αποτύχεις. Όταν διάβασα πως ο Τολστόι είχε κοπιάσει κάνοντας ενδελεχή έρευνα για να κατανοήσει το ψυχολογικό προφίλ των ηρώων του στο Πόλεμος και Ειρήνη, βιβλίο που διαδραματιζόταν μόλις πενήντα χρόνια πριν από την εποχή που το έγραψε, κλονίστηκα: Υπήρχε κίνδυνος να γράψω ένα σκουπίδι. Το πιο δύσκολο ζήτημα στα ιστορικά μυθιστορήματα είναι ότι γράφεις για ανθρώπους που έχουν τελείως διαφορετικό τρόπο σκέψης από τον σημερινό. Το έψαξα πολύ. Κι εφάρμοσα στο μυθιστόρημα τεχνικές Στανισλάφσκι για να μπορέσω να σταθώ. Δεν περιέγραψα την εποχή, την έζησα.
Γιατί διάλεξες του Σούλι, πέραν του προφανούς που αναφέρεις, της καταγωγής;
Το Μαύρο φυλαχτό δεν αφορά τον πόλεμο ενός πασά με κάποιους ληστές, όπως υποστηρίζουν κάποιοι για τα γεγονότα του Σουλίου. Τότε συνέβαινε μια κοσμογονία. Οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης δεν έφτασαν απλώς, αλλά εφαρμόστηκαν στα Επτάνησα, μόλις ο Βοναπάρτης κατέλαβε τη Βενετία το 1797. Η παρουσία των Γάλλων επαναστατών, ακόμα και στην Πρέβεζα και στην Πάργα, επηρέασε άμεσα και τις αψιμαχίες του Αλή πασά με τους Σουλιώτες. Συνειδητοποίησα, λοιπόν, πως τα γεγονότα του Σουλίου, που συνέβησαν στα τότε σύνορα Ανατολής και Δύσης, είχαν ιδιαίτερη δυναμική. Θα έγραφα, λοιπόν, για τον Σουλιώτη Μάρκο που γίνεται φίλος με τον Περαιβό, τον τελευταίο Έλληνα που είδε ζωντανό τον Ρήγα Φεραίο. Θα έγραφα για τον Μάρκο, τον κάλπικο Σουλιώτη, σε ηρωικές εποχές, που η ευστροφία και η μουσική τον γλιτώνουν από τα δεινά, αλλά ως πότε. Που του παίρνει τα μυαλά ο έρωτας για μια όμορφη Κερκυραία, ενώ ο ενωμένος Ρωσοτουρκικός στόλος πολιορκεί την «δημοκρατική» Κέρκυρα. Που το χρέος της δολοφονημένης αδερφής τον κατατρέχει, ενώ ξεσπά ο πόλεμος με τον Αλή Πασά.
Τι πιστεύεις πως αξίζει να κρατήσουμε σήμερα από την παράδοση;
Αν με τον όρο παράδοση εννοούμε την λαϊκή κουλτούρα, θεωρώ ότι οφείλουμε να την κρατήσουμε στο σύνολό της. Δεν λέω ότι πρέπει να προσκολληθούμε σε αυτήν, αλλά αν δεν γνωρίζουμε από που ερχόμαστε, πώς είναι δυνατόν να κατανοήσουμε ποιοι είμαστε και πού πάμε. Αδυνατώ να κατανοήσω γιατί πρέπει να απαρνηθώ τις παραδόσεις ενός λαού. Η λήθη είναι εχθρός της προόδου.
Τι σημαίνει για τον σημερινό αναγνώστη το να διαβάζει γι’ αυτά τα γεγονότα που περιγράφεις;
Αν κάποιος πιστεύει ότι αρκεί να μελετούμε το σύγχρονο, ώστε να κατανοούμε το σύγχρονο, τότε ανήκουμε σε άλλη σχολή. Προτιμώ να φιλοσοφώ με τον τρόπο του Καστοριάδη. Νομίζω ότι η Γαλλική Επανάσταση και το πως αυτή επηρέασε την Ελληνική είναι κομβικό γεγονός για τη γέννηση του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Ο κεντρικός μου ήρωας, πέρα από τις όποιες εσωτερικές κι εξωτερικές περιπέτειες που μπλέκει, βιώνει και την γέννηση της εθνικής συνείδησης. Από την άλλη βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το Μαύρο Φυλαχτό είναι μυθιστόρημα. Μπορεί να συνδιαλέγεται με τα ιστορικά γεγονότα και τις ιδέες εκείνης της εποχής, αλλά πρωτίστως ακολουθεί την μυθιστορία των ηρώων του που κινούνται στις σκοτεινές πλευρές της ιστορίας.
