του Θανάση Μουσόπουλου*
Το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, το ΔΠΘ, ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 1973 και ξεκίνησε τη λειτουργία του το ακαδημαϊκό έτος 1974-1975, με πρώτες σχολές τη Νομική στην Κομοτηνή και τους Πολιτικούς Μηχανικούς στην Ξάνθη. Αξίζει τον κόπο να παρουσιάσουμε την προσφορά του πνευματικού αυτού ιδρύματος της Θράκης, που τον επόμενο χρόνο συμπληρώνει πενήντα χρόνια παρουσίας και προσφοράς. Αυτό θα το επιχειρήσουμε σε επόμενο κείμενό μας.
Στο σημερινό μας κείμενο θα παρουσιάσουμε τον ομότιμο πλέον καθηγητή του ΔΠΘ Θωμά Βουγιουκλή, που όπως θα φανεί ανταποκρίνεται στον χαρακτηρισμό του Homo Universalis –του Οικουμενικού Ανθρώπου– όπως έλεγαν στα χρόνια της Αναγέννησης.
***
Τον γνωρίζω πάνω από σαράντα πέντε χρόνια, όσα χρόνια υπάρχει και λειτουργεί το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης τόσα χρόνια είναι εδώ και ο Θωμάς, μαζί με την αγαπημένη σύζυγό του Πένυ – Πηνελόπη Καμπάκη Βουγιουκλή (ομότιμη καθηγήτρια γλωσσολογίας επίσης του ΔΠΘ) με παρουσία και δράση όχι μόνο στην επιστήμη, μα και στην κοινωνία. Δρων πολίτης. Συνοδοιπόροι είμαστε στους δρόμους του πολιτισμού και της κοινωνικής δράσης.
Έγραψα παλιότερα: «Η επιστήμη, η τέχνη και η πολιτική είναι τρεις χώροι ξεχωριστοί και αυτόνομοι, λειτουργώντας με τους δικούς τους νόμους. Ο Θωμάς Βουγιουκλής ασχολείται και με τους τρεις αυτούς κόσμους, χωρίς να τους προδίδει και χωρίς να αφομοιώνεται από κάποιον αποκλειστικά. Φρονεί ότι και οι τρεις κόσμοι του είναι απαραίτητοι για να διατηρήσει την ισορροπία του. Φρονώ ότι τα καταφέρνει περίφημα».
***
Ο Θωμάς Βουγιουκλής γεννήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 1948 στα Σέρρας. Το 1971 απέκτησε το Πτυχίο Μαθηματικών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το 1980 ∆ιδακτορικό ∆ίπλωμα στα Μαθηματικά, Κυκλικότητα Υπερομάδων, ∆ΠΘ. Υπηρέτησε στην Πολυτεχνική Σχολή Ξάνθης και στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης στην Αλεξανδρούπολη επί 41 συνολικά έτη. Διετέλεσε Κοσμήτορας της Σχολής Επιστημών Αγωγής για 10 έτη και Πρόεδρος του ΠΤΔΕ για 8 έτη. Διετέλεσε επισκέπτης καθηγητής στο ΜΙΤ της Μασαχουσέτης, στο Udine της Ιταλίας και στο Bangor της Ουαλίας. Εργάζεται ερευνητικά κυρίως στα Καθαρά Μαθηματικά και ειδικότερα στην Άλγεβρα των Υπερδομών όπου έχει θεμελιώσει έναν κλάδο που πήρε το όνομά του, τις Hv-δομές. Επιπλέον, ασχολείται με τα Μαθηματικά Μοντέλα, τις εφαρμογές τους στην Εκπαίδευση και στις άλλες επιστήμες. Έχει πάνω από 160 ερευνητικές εργασίες σε διεθνή περιοδικά και πάνω από 3.000 διεθνείς αναφορές σε αυτές. Συμμετείχε και διοργάνωσε πλήθος συνεδρίων στην Ελλάδα και προπαντός στο εξωτερικό, αναδεικνύοντας μεταξύ άλλων και τον Κ. Καραθεοδωρή. Το 2018 ο Δήμος της Ξάνθης τον βράβευσε με το Χρυσό Μετάλλιο της πόλης.
Έχει γράψει 7 διδακτικά βιβλία. Έχει εκδώσει 11 ποιητικές συλλογές: «Ανάσες, παρεξηγήσεις» (1980), «Απόπειρες… γραφής ποιημάτων» (1985), «Τραγούδια» (1990), «Κωδικοί ή Homo Informaticus» (1990), «Με τα αίματα του Αίμου» 1997), «ΙΟΙ ΟΙ ΙΟΙ», (2006), «Απο πειρα – Απόπειρα ποίησης απο πειρα ποίησης ένοχος», (2007), «Αφη, (2011)», «Το ψάρι βρωμάει απο το… ΚΕΦΑΛΑΙΟ» (2015), «Λιτογραφίες» (2019) και πρόσφατη συλλογή «Πολιτισμώ αφού… ποιήματα και κύματα», 2020. Επίσης, έχει κυκλοφορήσει 1 CD με τραγούδια του. Πρόσφατα έχουμε την έκπληξη: «στις Μαρμαροπηγές – Θεατρικό επιτραπέζιο σε 7 λογικές», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Παρατηρητής της Θράκης», 2022. Το 2018 εξέδωσε την «Αρθροπαιδεία – ‘Αρθρα περί Παιδείας», εκδ. Σπανίδη, Ξάνθη.
***
Θα επιχειρήσω λίγα ψήγματα του πλούσιου έργου του να προσφέρω στους αναγνώστες και στους αναγνώστριες στο φιλόξενο τραπέζι που μας προσφέρει ο «Δρόμος της Αριστεράς».
Στο πρώτο μέρος θα παραθέσω αποσπάσματα από τα ποιητικά του έργα, που δείχνουν τον πλούσιο κόσμο του Θωμά Βουγιουκλή.
Ξεροί Αριθμοί
Αχ! Πώς με πληγώνουν
/ Οι ξεροί αριθμοί
/ Στις πλάτες των ανώνυμων
/ Διηρημένων λαών.
Ο ματωμένος κόσμος
/ είν’ αληθινός
/ και συ απόμεινες
αναίμακτη φαιά ουσία / στη σήψη
Ποτάμια
Υπάρχουν και άλλα ποτάμια / Στη γη / Που κυλούν προς τα βουνά / Και σκαρφαλώνουν / Παραμερίζουν / Τις δύσβατες μοιρολατρίες
Κωδικοί
Χάσαμε των προγόνων / Τα ποτάμια αίματος
Στην άβυσσο της ηλεκτρονικής / Αλλοτρίωσης
Από τα Τραγούδια
Τώρα Ελλάδα μου γλυκιά / Είσαι στημένη στη γωνιά / Και ζητιανεύεις τους δολοφόνους / Που σε δικάζουν για δικούς
Σε πολλά ποιήματα έχουμε κατάθεση της τριπλής του ψυχής (επιστήμη, τέχνη, πολιτική).
Όραση Ούτως ή άλλως
Οι σωστοί, / οι γνώστες, / οι υγιείς και
οι αληθινοί / ήταν πάντα / ισχνή μειοψηφία
***
Στο δεύτερο μέρος θα προσεγγίσουμε το βιβλίο «Αρθροπαιδεία». Πρόκειται για 23 άρθρα που δημοσιεύθηκαν σε εφημερίδες του κέντρου (Βήμα και Τα Νέα) και της περιφέρειας (Γιατί Σερρών, Παρατηρητής της Θράκης, Εμπρός Ξάνθης), αλλά και σε πρακτικά Συνεδρίων. Τρία από τα άρθρα για γλωσσολογικά θέματα γράφτηκαν σε συνεργασία με τη σύζυγό του Πηνελόπη Καμπάκη Βουγιουκλή.
Ο ίδιος ο συγγραφέας στις εισαγωγικές Εξηγήσεις σημειώνει: «Στα άρθρα μου προσπαθώ να καταθέτω πάντα προτάσεις και δεν ασκώ απλά κριτική. Στα πρώτα μου άρθρα διαφαίνεται ίσως η ελπίδα κάποιος να τα διαβάσει και να τα εφαρμόσει. Στα μεταγενέστερα δεν τρέφω αυτή την αυταπάτη».
Ο Θωμάς μιλά ως δάσκαλος με τόσα χρόνια στην εκπαίδευση, ως ποιητής και μαθηματικός. Βέβαια, δεν μπορείς να μιλάς για εκπαίδευση, χωρίς να αναφερθείς σε πολιτική και οικονομία. «Γνωρίζουμε ότι στη λαμπρή μας αρχαιότητα όταν οι φτωχοί δεν είχαν χρήματα για να πάνε στο θέατρο τους χορηγούσαν δωρεάν εισιτήρια (τα ονομαζόμενα «θεωρητικά» χρήματα); Ήταν «ανθρωπιστικά» χρήματα, ήταν χρήματα για τον πολιτισμό, για την πνευματική ολοκλήρωση του ανθρώπου, για την αγωγή του, για την Παιδεία του· δηλαδή για άχρηστα στη σημερινή χρησιμοθηρική εποχή μας πράγματα.
Σήμερα, όταν διδάσκουμε τέτοια αντικείμενα, τα οποία αποβλέπουν μόνο στην πνευματική ολοκλήρωση του ανθρώπου, πάντα τίθεται το ερώτημα: Πού θα μας χρησιμεύσουν αυτά; Τέρμα, λοιπόν, σε τέτοια διλήμματα».
Και συμπληρώνει: «Επομένως, δεν μιλάμε για “διδασκαλία ή μάθηση της Παιδείας”, αλλά μόνο για “μέθεξη Παιδείας”. Μόνο αυτή υπάρχει».
Αξίωμα-πρόταση: Οι επιστήμες οι σχετικές με την Παιδεία (γλώσσα, μαθηματικά, τέχνη, πολιτισμός…) να είναι ανοιχτές και δημόσιες σε όλους τους πολίτες. Είναι δικαίωμα.
Συμπληρώνει σε άλλο άρθρο: «Θεσμοθετείται το προκαταρκτικό έτος σπουδών το οποίο είναι ελεύθερο σε όλους τους πολίτες. Προσφέρει σειρές μαθημάτων τα οποία ορίζονται από τη σχολή και ως σκοπό έχουν την απόκτηση των απαραίτητων γνώσεων, όπως η σχολή ορίζει. Η αξιολόγηση των γνώσεων των φοιτητών του προκαταρκτικού έτους οδηγεί στην επιλογή των φοιτητών στις κατευθύνσεις».
***
Κλείνω τη σύντομη αναφορά μ’ ένα ποίημά μου που του το αφιερώνω με αγάπη:
Η κυρία υπερδομή
Στο Θωμά Βουγιουκλή
Λέγει ο Όμηρος: / δέμω και δέμας και δομή
από την ίδια ρίζα βγαίνουν. / Κι ο κύριος Κανόνας τότε
τα βάζει όλα στη γραμμή / τα σχολιαρόπαιδα
και η κυρία Υπερδομή / σε όλα το μάθημα το ίδιο κάνει:
ότι, από την ίδια ρίζα / όλα βγαίνουν,
κι όλα στο ένα υπακούνε. / Οι μαθητές κοιτούν να τη γλιτώσουν όντας αναρχικοί
– δεν μπορούν όμως να ξεφύγουν απ’ το σύστημα.
* Ο Θανάσης Μουσόπουλος είναι φιλόλογος, συγγραφέας, ποιητής
