Η νέα φάση της σύγκρουσης ανάμεσα σε Δύση / ΗΠΑ και Ρωσία-Κίνα που εγκαινίασε ο πόλεμος με επίκεντρο την Ουκρανία, κάνει σκληρότερους όλους τους όρους για την ύπαρξη της χώρας μας. Για τις δυνατότητες ύπαρξής της με όρους αυτονομίας, αυτοτέλειας, και για την προάσπιση της εδαφικής της κυριαρχίας.
Βέβαια η σημερινή κατάσταση δεν προέκυψε αιφνίδια. Είναι το συσσωρευμένο αποτέλεσμα διαδοχικών φάσεων και ιδιαίτερα των όσων εκτυλίχθηκαν μετά το τέλος του (προηγούμενου) Ψυχρού Πολέμου. Σε όλη αυτή την πορεία δεν έπαψαν να μπαίνουν όλο και περισσότερο σε δοκιμασία οι παραδοχές με τις οποίες η ελληνική κοινωνικοπολιτική κρατούσα τάξη έβλεπε την ύπαρξη και την αναπαραγωγή της (της ίδιας και της χώρας) ως εξαρτώμενο παρακολούθημα μέσα στο ευρωατλαντικό πλαίσιο. Αναφερόμαστε πολύ συνοπτικά σ’ αυτή την προϊστορία, (και δεν θα επεκταθούμε στο πλαίσιο αυτού του σημειώματος) γιατί η σημερινή «στιγμή» είναι από κείνες όπου προηγούμενες πιό υποβόσκουσες τάσεις και συνθήκες, τώρα εμφανίζονται σε απογυμνωμένη, «καθαρή» μορφή. Το ίδιο και τα αντίστοιχα κομβικά προβλήματα για την υπόσταση του λαού και της χώρας και ευρύτερα του Ελληνισμού. Θα ξεκινήσουμε από κάποιες σημαντικές πιό πρόσφατες εξελίξεις, επιχειρώντας να σκιαγραφήσουμε τα κύρια μοτίβα και τις δυναμικές που εμφανίζονται.
Οι εξελίξεις μετά την ουκρανική σύγκρουση δεν αφήνουν χώρο για αυταπάτες
Η Τουρκία είναι φανερό ότι έχει επιλέξει την κλιμάκωση της επιθετικότητάς της ταυτόχρονα σε πολλά μέτωπα. Με υπερπτήσεις πάνω από την Αλεξανδρούπολη, πάνω από νησιά του Αιγαίου, με συνεχείς απειλές και πιέσεις για αποστρατιωτικοποίηση τους, με επιθετικές κινήσεις χρήσης των μεταναστευτικών ροών, με τις ακραία εμπρηστικές δηλώσεις Ερντογάν και άλλων Τούρκων αξιωματούχων.
Οι επίσημες απαντήσεις των ΗΠΑ, ΝΑΤΟ (Στόλτενμπερκ) αλλά και της Ε.Ε. (Κομισιόν) απέναντι στο μπαράζ τουρκικής επιθετικότητας που εξελίσσεται, εκπέμπουν απροκάλυπτα τη γραμμή «της ανάγκης μοιρασιάς και συμβιβασμών». Τόσο απροκάλυπτα που εκθέτουν σε «λαϊκιστικούς» κινδύνους τους εγχώριους ομνύοντες στους «μεγάλους μας συμμάχους».
Τα όσα διαμείφθηκαν στην επίσκεψη Μητσοτάκη στις ΗΠΑ είναι επίσης αποκαλυπτικά. Από μεριάς ΗΠΑ δεν δόθηκε καμία εξασφάλιση απέναντι στην τουρκική απειλή. Από ελληνικής πλευράς τα όσα ειπώθηκαν αλλά και τα όσα παραλείφθηκαν μιλάνε εύγλωττα για τα όρια που έχουν τεθεί από πλευράς ΗΠΑ, σχετικά με τις «ανεκτές» ελληνικές αμυντικές κινήσεις. Με βάση τα όσα έχουν συσσωρευθεί και το κλίμα που έχει δημιουργηθεί, προκύπτει καθαρά και ο υψηλός βαθμός συμμόρφωσης απέναντι στις «συμμαχικές υποδείξεις» για αποδοχή συμβιβαστικών «λύσεων» «εφ’όλης της ύλης» των τουρκικών αξιώσεων. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο μια καίρια αιχμή άσκησης πίεσης την παρούσα στιγμή, προκύπτει ότι είναι η προώθηση της απομείωσης της αμυντικής δυνατότητας (στρατιωτικού αποτυπώματος) των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου. Είναι πολύ δηλωτικές άλλωστε σχετικά μ’ αυτό οι αντιδράσεις που εκδηλώνονται από στρατιωτικούς κύκλους στη χώρα μας.
Επιπλέον, η στάση απόλυτης κατανόησης και οι διαβεβαιώσεις του ΝΑΤΟ (και πάλι ο Στόλτενμπεργκ) αλλά και θεσμικών παραγόντων των ΗΠΑ απέναντι στις τουρκικές αξιώσεις προκειμένου να αρθεί το βέτο για την είσοδο Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, δίνουν σημαντικές πληροφορίες. Για το πόσο μετράνε οι τουρκικές «ανησυχίες για θέματα ασφαλείας» (και μάλιστα σε λογική κατάληψης «ζωτικού χώρου») σε σύγκριση με τις ελληνικές για την άμυνα απέναντι στην τουρκική επιθετικότητα. Αλλά και για το εύρος αυτονομίας που γίνεται αποδεκτό για την Τουρκία όπως προκύπτει από το επίπεδο της συζήτησης επί των αξιώσεών της να αρθεί κάθε περιορισμός στους εξοπλισμούς της και στις κινήσεις της σε Συρία και Ιράκ.
Οι επίσημες απαντήσεις των ΗΠΑ, ΝΑΤΟ (Στόλτενμπερκ) αλλά και της Ε.Ε. (Κομισιόν) απέναντι στο μπαράζ τουρκικής επιθετικότητας που εξελίσσεται, εκπέμπουν απροκάλυπτα τη γραμμή «της ανάγκης μοιρασιάς και συμβιβασμών»
Η στιγμή απαιτεί την εξαγωγή κρίσιμων συμπερασμάτων
1. Οι σχεδιασμοί των ΗΠΑ με βάση το Ουκρανικό αναφέρονται σε «ενιαίο ΝΑΤΟϊκό χώρο». Αυτό το στοιχείο γίνεται εξαιρετικά επικίνδυνο σε συνδυασμό με την απόλυτη στοίχιση από ελληνικής πλευράς με τις πολεμικές προτεραιότητες του ΝΑΤΟ απέναντι στη Ρωσία, γιατί προφανώς ευνοεί σημαντικά τη «διευθέτηση» των συνοριακών διαφορών υπό ΝΑΤΟϊκή διεύθυνση σε βάρος της πλευράς που είναι δεδομένη και η δυσαρέσκειά της δημιουργεί μικρότερο κόστος.
2. Ασφαλώς οι ΗΠΑ δεν θέλουν μια ανεξέλεγκτη Τουρκία. Είναι όμως άλλο ζήτημα το πόσο μπορούν να την ελέγξουν χωρίς να ανατινάξουν την συνοχή της ίδιας και της ευρύτερης περιοχής. Η αποδοχή της θέσης ενδιάμεσου που έχει εξασφαλίσει η Τουρκία είναι σοβαρός δείκτης για όρια και συσχετισμούς. Και εδώ δεν πρόκειται μόνο για την κίνησή της ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία αλλά και για τις τριγωνικές πολύπλοκες σχέσεις μεταξύ γερμανικών κέντρων ισχύος, Ρωσίας και Τουρκίας (που μεταξύ άλλων φαίνεται ότι σχετίζονται και με το βέτο έναντι Σουηδίας και Φινλανδίας). Πάντως σε κάθε περίπτωση οι εξελίξεις δείχνουν ότι αφήνεται μεγάλος χώρος για ικανοποιήσεις των τουρκικών αξιώσεων σε βάρος της Ελλάδας προτού τεθούν τα όποια όρια. Σε αντίστιξη, όπως επιβεβαίωσε και το ταξίδι Μητσοτάκη στις ΗΠΑ, η ελληνική κυβέρνηση και το κύριο μέρος του εγχώριου πολιτικού συστήματος έχουν δεσμευτεί σε ρόλο αιχμής του αμερικανικού δόρατος όχι μόνο έναντι της Ρωσίας αλλά και μέσα στον ευρωπαϊκό χώρο και αυτό εκτιμάται ότι θα επηρεάσει δυσμενώς τους βαθμούς ελευθερίας επιλογών της Ελλάδας στα Βαλκανικά – πάλι εδώ είναι αναπόφευκτη η σύγκριση με τις δυνατότητες της Τουρκίας – και μέσα στο χώρο της Ε.Ε.
3. Μιλώντας με γενικότερους όρους, οι πολεμικές στρατοπεδεύσεις και το τοπίο που διαμορφώνουν στην περιοχή μας, δίνουν πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες επιβολής στο συνδυασμό των δυτικών κέντρων ισχύος και της τουρκικής απειλής που έχει υπάρξει διαχρονικά η βάση για τη στερέωση του καθεστώτος εξάρτησης της χώρας μας.
Νέες μορφές εξάρτησης της χώρας εν μέσω παγκόσμιας συστημικής κρίσης
Πέραν, αλλά καθόλου άσχετα από τον σκληρό εδαφικό πυρήνα των τουρκικών αξιώσεων απέναντι στην Ελλάδα, η παγκόσμια συστημική κρίση ωθεί προς ευρύτατες αναδιαρθρώσεις και σε σύνδεση με αυτές, σε πολύ εκτεταμένους και πολυεπίπεδους αναδασμούς. Ακόμα και αν περιοριστούμε μόνο στα ενεργειακά και τις «πράσινες σταυροφορίες» προκύπτουν τα εξής:
1. Η επιβολή συνθηκών πολεμικής οικονομίας γίνεται το όχημα για την επιταχυνόμενη προώθηση σχετικών αναδιαρθρώσεων. Όλο το πλέγμα των σχετικών αποφάσεων γεννά για τη χώρα μας αναβαθμισμένες μορφές ετερόφωτης, εξαρτημένης υπόστασης και μεταπρατισμού (Ελλάδα – κόμβος). Και απ’ αυτή την πλευρά, ο «ενιαίος ΝΑΤΟϊκός χώρος» και οι προτεραιότητές του τείνουν να διαμορφώσουν γεωπολιτικές ενότητες (ζώνες) που υπονομεύουν τη γεωγραφική συνοχή της ελληνικής επικράτειας.
2. Οι πάντες γνωρίζουν (και εκδηλώνουν ήδη αυξανόμενη κινητικότητα) ότι αργά ή γρήγορα θα στηθούν «τραπέζια» μεγάλων πολυμερών αναδασμών. Σε αυτό το πλαίσιο αναμένεται ότι θα γεννηθούν οι πιό «ευφάνταστες» φόρμουλες συνεργειών και συνεκμεταλλεύσεων. Οι ελληνικές ελίτ δείχνουν την ετοιμότητά τους για οικονομικό «δούναι και λαβείν» εις βάρος της ακεραιότητας της χώρας και επιχειρούν να επιβάλουν αυτή τη λογική ως βάση νέων επιθετικών εκδοχών της ιδεολογίας τους αλλά και νέων κοινωνικών συμμαχιών με στρώματα που προσδοκούν ωφέλη. Οι ανησυχίες τους στρέφονται κατά προτεραιότητα προς το εσωτερικό και αφορούν την αντιμετώπιση των «λαϊκιστικών» κοινωνικών αντιδράσεων που θα μπορούσε να τροφοδοτήσει ένας συνδυασμός των επερχόμενων κοινωνικών ανισοτήτων, φτωχοποίησης και αποκλεισμών με το προωθούμενο ξεπούλημα της χώρας.
3. Απ’ όλα τα προηγούμενα γίνεται φανερή η κρισιμότητα για την υπόσταση του λαού και της χώρας, της εξασφάλισης βαθμών αυτονομίας τους. Και αντίθετα προς τους τρόπους της σκέψης που κυριαρχούν και έχουν την τάση να βλέπουν μονομερώς και αποκλειστικά το (σημαντικό σε κάθε περίπτωση) ζήτημα της εξασφάλισης εξωτερικών συμμάχων και στηριγμάτων, η διαμόρφωση όρων εσωτερκής κοινωνικοπολιτικής συνοχής και συγκρότησης πρέπει να προηγείται από λογικής πλευράς και γίνεται η λυδία λίιθος για τη σοβαρότητα και τον χαρακτήρα της κάθε προσπάθειας.
