επιμέλεια: Χριστόδουλος Δολαψάκης
Για πρώτη φορά στα χρονικά το κορυφαίο αμερικάνικο ιατρικό περιοδικό New England Journal of Medicine, έντυπο αναφοράς για την ιατρική κοινότητα παγκοσμίως, προχώρησε σε ανοικτή δήλωση καταδίκης του Ντ. Τραμπ και κάλεσμα για αλλαγή κυβέρνησης στις επερχόμενες εκλογές των ΗΠΑ. Το κείμενο με τον εύγλωττο τίτλο «πεθαίνοντας σε κενό ηγεσίας» αποτελεί ουσιαστικά ένα μανιφέστο και είναι ένα σημαντικό επεισόδιο στην πολιτική κρίση της χώρας, την οποία όξυνε περαιτέρω η επιδημία Covid-19. Είναι σαφές ότι το κείμενο αυτό πρέπει καταρχήν να εξηγηθεί λαμβάνοντας υπόψη τα οικονομικά και πολιτικά δεδομένα των ΗΠΑ, μιας χώρας με πάνω από 250.000 θανάτους από Covid-19 μέχρι στιγμής. Αξίζει όμως η αναζήτηση αναλογιών για τη δικιά μας χώρα και ο προβληματισμός για την έλλειψη δημόσιας ανεξάρτητης γνώμης εκ μέρους της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ελλήνων επιστημόνων.
«Ο COVID-19 δημιούργησε μία παγκόσμια κρίση. Αυτή η κρίση αποτελεί μια δοκιμασία για τις πολιτικές ηγεσίες: απουσία αποτελεσματικών θεραπευτικών επιλογών, οι διάφορες χώρες αναγκάστηκαν να κάνουν δύσκολες επιλογές για να την αντιμετωπίσουν. Στις ΗΠΑ οι ηγέτες μας απέτυχαν σε αυτή τη δοκιμασία. Μετέτρεψαν μία κρίση σε τραγωδία.
Το μέγεθος της αποτυχίας είναι εκπληκτικό. Αυτή τη στιγμή οι ΗΠΑ προπορεύονται σε κρούσματα και θανάτους από Covid-19 σε παγκόσμιο επίπεδο. Η αντιμετώπιση του ιού αποτελεί μία μεγάλη πρόκληση και πολλοί παράγοντες συμβάλλουν στη σοβαρότητά του. Ένας παράγοντας που μπορούμε να επηρεάσουμε είναι η συμπεριφορά μας. Στις ΗΠΑ συμπεριφερόμαστε επανειλημμένα με ανεπαρκή τρόπο.
Γιατί οι ΗΠΑ αντιμετώπισαν την πανδημία με τόσο κακό τρόπο; Αποτύχαμε σχεδόν σε κάθε βήμα. Παρόλο που υπήρχε επαρκής προειδοποίηση, όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα κρούσματα αποδειχθήκαμε ανίκανοι για αποτελεσματικό έλεγχο και για την παροχή στοιχειώδους προστατευτικού εξοπλισμού στους εργαζόμενους στην υγεία και στο ευρύ κοινό. Αυτή η ανεπάρκεια των ελέγχων συνεχίζεται: παρόλο που ο απόλυτος αριθμός των τεστ αυξήθηκε σημαντικά, ο πιο χρήσιμος δείκτης είναι ο αριθμός τεστ ανά κρούσμα, στον οποίο οι ΗΠΑ βρίσκονται πολύ χαμηλά στην παγκόσμια κατάταξη, πίσω από χώρες όπως το Καζακστάν, η Ζιμπάμπουε και η Αιθιοπία. Η απουσία φροντίδας για την αύξηση της ικανότητας πραγματοποίησης τεστ επιφέρει συχνά καθυστερήσεις στη λήψη των απαντήσεων, κάτι που καθιστά αυτές τις απαντήσεις ουσιαστικά άχρηστες για τον έλεγχο της νόσου.
Παρόλο που συνηθίζουμε να στρέφουμε τη συζήτηση στην τεχνολογία, οι πολιτικές που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές για τον έλεγχο του ιού δεν είναι περίπλοκες. Οι ΗΠΑ θέσπισαν μέτρα καραντίνας και φυσικής αποστασιοποίησης αργά και χωρίς συνέπεια. Δεν υπήρξε ενίσχυσή τους ακόμα και όταν ο ιός διαδόθηκε εκτεταμένα, ενώ υπήρξε χαλάρωσή τους χωρίς να έχει προηγηθεί επαρκής έλεγχος της νόσου. Σε αρκετά μέρη της χώρας μας ο κόσμος απλά δε φοράει μάσκα απλά επειδή οι ηγέτες μας δήλωσαν καθαρά ότι οι μάσκες αποτελούν εργαλεία πολιτικής και όχι αποτελεσματικά μέτρα προστασίας. Παρόλο που η κυβέρνηση επένδυσε σωστά στην ανάπτυξη εμβολίου, χρησιμοποίησε ρητορική που πολιτικοποίησε τη διαδικασία ανακάλυψής του και ενίσχυσε την έλλειψη εμπιστοσύνης της κοινής γνώμης.
Αυτή η κρίση βρήκε τις ΗΠΑ με εκπληκτικά πλεονεκτήματα: τεράστια ικανότητα παραγωγής και ένα ιατρικό και βιολογικό ερευνητικό σύστημα ζηλευτό σε ολόκληρο τον κόσμο. Έχουμε τεράστια εμπειρία και εξειδίκευση στους τομείς της δημόσιας υγείας και είμαστε ικανοί να μετατρέπουμε αυτή τη γνώση σε νέες θεραπείες και προληπτικές πολιτικές υγείας. Όμως οι ηγέτες μας επέλεξαν εν πολλοίς να αγνοήσουν ή ακόμα και να δυσφημίσουν τους ειδικούς.
Γιατί οι ΗΠΑ αντιμετώπισαν την πανδημία με τόσο κακό τρόπο; Αποτύχαμε σχεδόν σε κάθε βήμα. Παρόλο που υπήρχε επαρκής προειδοποίηση, όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα κρούσματα αποδειχθήκαμε ανίκανοι.
Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ μετέφερε την ευθύνη για τον έλεγχο της νόσου στις πολιτείες και τους κυβερνήτες τους, των οποίων τα μέτρα και οι πολιτικές ποικίλουν όχι τόσο ανάλογα με το κόμμα τους όσο ανάλογα με τις προσωπικές τους ικανότητες. Αντί η κυβέρνηση να χρησιμοποιήσει τα εργαλεία και τους θεσμούς που διαθέτει, τα υπονόμευσε. To κέντρο ελέγχου και πρόληψης νοσημάτων (CDC) που ήταν ο κορυφαίος οργανισμός στον κόσμο υπέστη δραματικές αποτυχίες. Το εθνικό ίδρυμα υγείας (NIH) ουσιαστικά αποκλείστηκε από τη διαδικασία λήψης των κυβερνητικών αποφάσεων. Και ο εθνικός οργανισμός φαρμάκων (FDA) πολιτικοποιήθηκε με ντροπιαστικό τρόπο λαμβάνοντας αποφάσεις λόγω πολιτικών πιέσεων και όχι βάσει επιστημονικών αποδείξεων. Οι ηγέτες μας υπονόμευσαν την εμπιστοσύνη του κόσμου στην επιστήμη και στη διακυβέρνηση με συνέπειες που θα διαρκέσουν. Αντί η κυβέρνηση να στηριχτεί στην έγκυρη επιστημονική γνώμη, στράφηκε σε «διαμορφωτές της κοινής γνώμης» (opinion leaders) και σε διάφορους τσαρλατάνους που κρύβουν την αλήθεια και διευκολύνουν τη διάδοση απίστευτων ψεμάτων.
Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς και καθαροί για τις συνέπειες της έλλειψης ακόμα και των πιο απλών μέτρων. Η επιδημία χτύπησε δυσανάλογα τον έγχρωμο πληθυσμό και επιδείνωσε τις εντάσεις που συνδέονται με την ανισότητα. Πολλά από τα παιδιά μας χάνουν το σχολείο σε ηλικίες κρίσιμες για τη διανοητική και κοινωνική τους ανάπτυξη. Το σκληρό έργο των εργαζομένων στην υγεία, οι οποίοι διακινδυνεύουν τη ζωή τους, δεν αξιοποιήθηκε σωστά. Παρόλο που η παρούσα ηγεσία μιλάει διαρκώς για την οικονομία, η έκταση της επιδημίας εμποδίζει πολλές επιχειρήσεις από το να λειτουργούν, προκαλώντας απώλεια εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων και εκατομμυρίων θέσεων εργασίας. Και περισσότεροι από 200.000 Αμερικάνοι έχουν πεθάνει. Κάποιοι θάνατοι ήταν αναπόφευκτοι. Παρόλο που είναι αδύνατο να εκτιμηθεί με ακρίβεια ο αριθμός των ζωών που χάθηκαν εξαιτίας της ανεπάρκειας της κυβερνητικής πολιτικής, είναι τουλάχιστον δεκάδες χιλιάδες εν μέσω μιας πανδημίας που ήδη σκότωσε περισσότερους Αμερικάνους από κάθε πολεμική σύγκρουση μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
ΟΠΟΙΟΣΔΗΠΟΤΕ ΑΛΛΟΣ που θα ξόδευε με τέτοιο απερίσκεπτο τρόπο ζωές και χρήματα, θα αντιμετώπιζε νομικές συνέπειες. Οι ηγέτες μας διαρκώς απαιτούν ασυλία για τις πράξεις τους. Οι επερχόμενες εκλογές μας δίνουν τη δύναμη να αποδώσουμε δικαιοσύνη. Η αλήθεια δεν είναι ούτε συντηρητική ούτε φιλελεύθερη. Η παρούσα πολιτική ηγεσία απέδειξε ότι είναι επικίνδυνα ανίκανη να απαντήσει στη μεγαλύτερη υγειονομική κρίση των καιρών μας. Δεν πρέπει να τη βοηθάμε άλλο επιτρέποντας το θάνατο κι άλλων χιλιάδων Αμερικανών.»
