Στην αρχή ήταν ο κινέζικος ιός, προϊόν του εξωτικού τρόπου ζωής των λαών της Ανατολής, κάτι μακρινό για τον άτρωτο κόσμο της Δύσης. Στη συνέχεια ήρθε το Μπέργκαμο, οι Βρυξέλες, η Ν. Υόρκη, και όλος ο κόσμος επικεντρώθηκε στην απειλή της πανδημίας. Στην αρχή τα δυτικά ΜΜΕ, είδαν τον κινέζικο κρατικό αυταρχισμό πίσω από τα μέτρα καραντίνας στη Γουχάν, μιλώντας για δυστοπία και ολοκληρωτισμό. Στη συνέχεια πολλοί ζήλεψαν την αποτελεσματικότητα της κινέζικης αντίδρασης στην πανδημία, ενώ μέσα υγειονομικής επιτήρησης με τη χρήση νέων τεχνολογιών έγιναν αντικείμενο έρευνας σε όλο τον κόσμο.
Σήμερα όλος ο πλανήτης έχει το βλέμμα στραμμένο στο εμβόλιο και τη μετα-Covid κανονικότητα. Η τεχνολογική πρόοδος και η υπόσχεση ενός «έξυπνου» κόσμου γίνονται βασικά στοιχεία των σχεδιασμών, επιταχύνοντας προϋπάρχοντες στόχους της παγκοσμιοποίησης και των κολοσσών της ψηφιακής οικονομίας σε Δύση και Ανατολή. Οι διάφορες όψεις του «τηλέ» που αντικατέστησαν εκτάκτως μια σειρά κοινωνικές δραστηριότητες απ’ την εργασία και την εκπαίδευση, το εμπόριο, τις δημόσιες υπηρεσίες, την ιατρική διάγνωση και τη διασκέδαση, ανοίγουν ένα νέο πεδίο οικονομικής δραστηριότητας που οι πολυεθνικές του κλάδου της τεχνολογίας φιλοδοξούν να αξιοποιήσουν και στη μετα-Covid εποχή. Η Κίνα φιλοδοξεί να καταστεί πρωταγωνιστής στη νέα αυτή φάση, υπερασπιζόμενη την ανοιχτή οικονομία και την παγκοσμιοποίηση απέναντι στον προστατευτισμό και βλέποντας στη σύζευξη οικονομίας και τεχνολογίας μια μεγάλη ευκαιρία.
Η ψηφιακή επιτήρηση του Health Code
Ας δούμε όμως λίγο πιο συγκεκριμένα ποια ήταν η κινέζικη ψηφιακή απάντηση στην πανδημία και πως το κινέζικο κράτος αξιοποίησε τα τεχνολογικά εργαλεία που είχε χτίσει όλο το προηγούμενο διάστημα. Βασικός πυλώνας της κινέζικης προσπάθειας αποτελεί η εφαρμογή HealthCode για smartphone, της πλατφόρμας Alipay, που ανήκει στον κολοσσό του ηλεκτρονικού εμπορίου AliBaba. Το σύστημα αυτό, συλλέγει δεδομένα για το υγειονομικό ιστορικό, τα ταξίδια, τις επαφές των πολιτών, και μέσω αλγορίθμων, παράγει ένα χρωματικό κωδικό, που αποτελεί και το προφίλ του χρήστη. Ανάλογα με το χρώμα –πράσινο, κίτρινο ή κόκκινο–, ένας πολίτης κρίνεται υγιής, και άρα έχει δυνατότητα να συμμετέχει στην κοινωνική ζωή, επισφαλής, οπότε υπόκειται σε μια σειρά περιορισμών, ή πιθανά φορέας του ιού, οπότε και του επιβάλλεται καραντίνα. Το σύστημα αυτό που ήδη από το καλοκαίρι εφαρμόζεται σε πάνω από 200 πόλεις της Κίνας, και χρησιμοποιείται από εκατοντάδες εκατομμύρια πολίτες, τρέχει σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές, συλλέγει δεδομένα τόσο οικειοθελώς απ’ τους πολίτες όσο και απευθείας απ’ τις κρατικές υπηρεσίες, ενώ σταδιακά μετατρέπεται σε βασικό εργαλείο πολιτικού σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων σχετικά με την πανδημία σε πανεθνικό επίπεδο. Η πανδημία μετατρέπει την Κίνα σε ένα μεγάλο εργαστήριο, όπου οι έξυπνοι αλγόριθμοι και τα εργαλεία αυτόματων αποφάσεων, δοκιμάζονται σε πραγματική κλίμακα, και σε κανονικές συνθήκες, δίνοντας τη δυνατότητα στο κλάδο της τεχνολογίας, να εξελίξει εργαλεία και συστήματα που μπορεί να αποτελέσουν τώρα και στο μέλλον το ισχυρό χαρτί, στην προσπάθεια να καταστεί κυρίαρχος σε όλο και περισσότερους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας.
Η πανδημία μετατρέπει την Κίνα σε ένα μεγάλο εργαστήριο, όπου οι έξυπνοι αλγόριθμοι και τα εργαλεία αυτόματων αποφάσεων, δοκιμάζονται σε πραγματική κλίμακα, και σε κανονικές συνθήκες, δίνοντας τη δυνατότητα στο κλάδο της τεχνολογίας, να εξελίξει εργαλεία και συστήματα που μπορεί να αποτελέσουν τώρα και στο μέλλον το ισχυρό χαρτί, στην προσπάθεια να καταστεί κυρίαρχος σε όλο και περισσότερους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας
Παγκόσμιο παράδειγμα προς εξαγωγή
Παρόμοια προγράμματα τρέχουν ήδη και σε άλλες χώρες, σε Ανατολή και Δύση, χωρίς όμως να έχουν αποκτήσει τον καθολικό χαρακτήρα που έχουν προσλάβει στην Κίνα. Η κινέζικη ηγεσία βλέπει στην πραγματικότητα αυτή ένα στρατηγικό πλεονέκτημα και μια πρωτοφανή ευκαιρία να καταστεί, πέρα από ατμομηχανή της παγκόσμιας οικονομίας, και σε ηγεμονική δύναμη που εξάγει τα δικά της μοντέλα σχεδιασμού, πολιτικής και λήψης αποφάσεων. Χαρακτηριστική αυτής της φιλοδοξίας ήταν η παρέμβαση του προέδρου Σι Τζινπίνγκ στην πρόσφατη τηλεσύνοδο κορυφής του G-20, με θέμα την παγκόσμια συνεργασία για την αντιμετώπιση του Covid-19 και την επανεκκίνηση της Οικονομίας.
Αφού παρουσίασε την πρόοδο της χώρας του στην αντιμετώπιση της πανδημίας και την πρόθεση της να εργαστεί για την επανεκκίνηση της οικονομίας και του παγκόσμιου εμπορίου, τόνισε πως, «πρέπει να υπάρξει περαιτέρω ενιαιοποίηση πολιτικών και να δημιουργηθούν fast track διαδικασίες για τη διευκόλυνση και την εξομάλυνση των μετακινήσεων», ενώ κάλεσε τους ηγέτες των χωρών του G-20, να ενταχθούν στο μηχανισμό συνεργασίας για το εμβόλιο και το πιστοποιητικό υγείας που προωθεί η Κίνα.
Οι βασικοί στόχοι σύμφωνα με τον Κινέζο πρόεδρο θα πρέπει να είναι οι εξής:
- Πρώτος στόχος να μπει ένας φραγμός στην πανδημία, με την ενίσχυση της παγκόσμιας συνεργασίας, κρατών, εταιριών και επιστημόνων για τη παραγωγή του εμβολίου, το οποίο σύμφωνα με το πρόεδρο Σι πρέπει να είναι ένα αγαθό στο οποίο θα έχουν πρόσβαση και οι αναπτυσσόμενες χώρες.
- Δεύτερος στόχος, να επιταχυνθεί η ομαλή λειτουργία του παγκόσμιου εμπορίου, να αρθούν οι περιορισμοί και οι προστατευτισμοί, να ανοίξουν και πάλι οι διακρατικές μετακινήσεις. Για τον σκοπό αυτό η Κίνα προτείνει και ήδη έχει αρχίσει να εφαρμόζει με διακρατικές συμφωνίες, ένα σύστημα με ενιαία πιστοποιητικά υγείας, με την μορφή QR Code που ήδη εφαρμόζει στο εσωτερικό της, που θα αποτελούν διαβατήρια ελεύθερης μετακίνησης.
- Τρίτος στόχος, η από κοινού ενίσχυση της ψηφιακής οικονομίας(ηλεκτρονικό εμπόριο, ανέπαφες συναλλαγές) και των νέων τεχνολογιών(5G, AI, Έξυπνες πόλεις), σαν μοχλό αναζωογόνησης της παγκόσμιας οικονομίας.
- Η μεγαλύτερη συμπερίληψη στο αναπτυξιακό αυτό όραμα, τόσο κοινωνικών ομάδων όσο και περιοχών του πλανήτη, που περιθωριοποιούνται εξ αιτίας της ανισόμετρης ανάπτυξης, με ενίσχυση παγκόσμιων οργανισμών εξισορρόπησης όπως του ΠΟΥ και του ΟΗΕ.
Η πανδημία επιταχύνει προϋπάρχουσες τάσεις
Ο δυναμισμός αυτός της τεχνολογικής φιλοδοξίας, δεν γεννήθηκε προφανώς με την πανδημία. Ήδη όλο το προηγούμενο διάστημα τα «οράματα» της τεχνολογικής προόδου, των έξυπνων εφαρμογών, της αυτοματοποίησης αποτελούσαν από τους βασικούς πυλώνες του κινέζικου παραδείγματος. Η πανδημία ήρθε να επιταχύνει αυτές τις προϋπάρχουσες τάσεις, μετατρέποντας τους έξυπνους αλγόριθμους σε βασικό ρυθμιστή όλο και περισσότερων πτυχών της ζωής των ανθρώπων και συνδέοντας όλο και περισσότερο τον κλάδο της τεχνολογίας με το κράτος και την διοίκηση. Το ίδιο το σύστημα υγειονομικής επιτήρησης Health Code, είναι εξέλιξη προηγούμενων εργαλείων κοινωνικής επιτήρησης, και συστημάτων συλλογής κοινωνικών δεδομένων μέσω καμερών σε δημόσιους χώρους, εφαρμογών σε smartphone, στοιχεία από κρατικές υπηρεσίες, που είχαν εφαρμοστεί τα προηγούμενα χρόνια και κατέληγαν μέσω αλγοριθμικής επεξεργασίας σε ένα σύστημα βαθμονόμησης που κατέτασσε τους πολίτες στην κοινωνική αλυσίδα, δίνοντας προνόμια και ορίζοντας ποινές. Η διάδοση αυτών των εργαλείων έχει γνωρίσει μεγάλη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια και προωθούσε τη ολοένα και μεγαλύτερη σύζευξή των επιδιώξεων του κινέζικου κράτους για έλεγχο των πολιτών του και εξάπλωση της επιρροής του σε παγκόσμιο επίπεδο με τις φιλοδοξίες του κλάδου της ψηφιακής οικονομίας.
Σήμερα με την Δύση να βρίσκεται σε φάση μια σημαντικής υπαρξιακής κρίσης προσανατολισμού, η κινέζικη πρόταση, γίνεται ο βασικός υπερασπιστής του συστήματος της παγκοσμιοποίησης και επιδιώκει να ορίσει το συντακτικό της νέας πλανητικής κανονικότητας που μορφοποιείται μέσα απ’ την πρόκληση της πανδημίας.
