Ξενίζονται οδυνηρά οι πολίτες από τους άρχοντες: όχι μόνο από τον νεκροφόρο ορίζοντα του πολιτικού λόγου που εκφέρουν, ούτε από την κενότητα της σκέψης που τους χαρακτηρίζει.
Αυτά είναι χρόνια νοσήματα του δημοσίου βίου και υπογραμμίζουν, απλώς, τη συστατική του παθογένεια. Το εξοργιστικό έγκειται στην οργανωμένη επίδειξη της φαυλότητας, σε μια δομική διαφθορά τόσο προκλητική, που επείγεται να φανερωθεί με τις ραφές των πολυτελών της ενδυμάτων γυρισμένες προς τα έξω.
Πολλοί θεωρούν ότι η τηλεοπτική χυδαιότητα την οποία δεν αρκούνται να προάγουν συστηματικά οι πολιτικοί, μας αλλά αξιώνουν να είναι και οι πρωταγωνιστές της, είναι σύμπτωμα μιας βαθιάς κρίσης. Το ίδιο και η εμφανής γελοιοποίηση, η ρητή απαξίωση των αξιωμάτων που κατέχουν, ο παροξυσμός της αυτογελοιογραφίας στον οποίο συναγωνίζονται. Θα συμφωνήσω, εντούτοις, με τον Φουκό ότι «η μεγιστοποίηση των συνεπειών της κυριαρχίας μέσα από την απαξίωση εκείνου που τις παράγει, δεν είναι ένα ατύχημα στην ιστορία της εξουσίας ούτε συνιστά μια αποτυχία της μηχανικής της».
Πράγματι η γκροτέσκα κυριαρχία, που έχει τεράστια παράδοση στην πολιτική λειτουργία των δυτικών κοινωνιών, ενδυναμώνεται από την υποβάθμιση των εκπροσώπων της. Ο συνδυασμός του νοσηρού και του ποταπού, η απροκάλυπτη ανεντιμότητα και η βδελυρή της έκθεση αποτελούν ουσιώδεις συνιστώσες της αυθαίρετης κυριαρχίας. Το μήνυμα που διασαλπίζει αυτό το αλλόκοτο τσίρκο ένδειας και αλαζονείας είναι σαφές: το σύστημα αναπαράγεται καλύτερα μέσα από τα ράκη του. Είναι αναπόφευκτο, επομένως, οι εκπρόσωποί του μπορούν να κυκλοφορούν ανενδοίαστα γυμνοί και αυτολοιδορούμενοι, χωρίς κανένα πρόσχημα σοβαρότητας.
Το σύστημα λειτουργεί με εγκληματική αυτάρκεια όχι παρά το γεγονός ότι οι άνθρωποί του είναι τιποτένιοι, αλλά ακριβώς επειδή είναι τιποτένιοι. Ο αυστηρός ορθολογισμός του συστήματος της δυτικής κυριαρχίας οφείλεται στον κωμικό ανορθολογισμό των υψηλά ιστάμενων υπηρετών του. Κεντρικός μοχλός άσκησης της εξουσίας, στην πρώτη τουλάχιστον πράξη, είναι όχι η βία αλλά η παρωδία. Φυσικά, όταν τα πράγματα εκτραχύνονται, η παρωδιακή χρήση της εξουσίας εκτρέπεται σε τόσο ασύλληπτη βία που ουδεμία, θεσμικά, ευπρεπής εξουσία δεν μπορεί να διανοηθεί. Αν η κρατούσα τάξη σπρώχνει μπροστά τους παλιάτσους και τους βγάζει στη σκηνή με καπέλα αρχόντων είναι γιατί οι παλιάτσοι, ταπεινωμένοι και εξευτελισμένοι όπως κατάντησαν, αγαπούν το έγκλημα.
Πολλοί θεωρούν ότι η τηλεοπτική χυδαιότητα την οποία δεν αρκούνται να προάγουν συστηματικά οι πολιτικοί, μας αλλά αξιώνουν να είναι και οι πρωταγωνιστές της, είναι σύμπτωμα μιας βαθιάς κρίσης. Το ίδιο και η εμφανής γελοιοποίηση, η ρητή απαξίωση των αξιωμάτων που κατέχουν, ο παροξυσμός της αυτογελοιογραφίας στον οποίο συναγωνίζονται. Θα συμφωνήσω, εντούτοις, με τον Φουκό ότι «η μεγιστοποίηση των συνεπειών της κυριαρχίας μέσα από την απαξίωση εκείνου που τις παράγει, δεν είναι ένα ατύχημα στην ιστορία της εξουσίας ούτε συνιστά μια αποτυχία της μηχανικής της».
Πράγματι η γκροτέσκα κυριαρχία, που έχει τεράστια παράδοση στην πολιτική λειτουργία των δυτικών κοινωνιών, ενδυναμώνεται από την υποβάθμιση των εκπροσώπων της. Ο συνδυασμός του νοσηρού και του ποταπού, η απροκάλυπτη ανεντιμότητα και η βδελυρή της έκθεση αποτελούν ουσιώδεις συνιστώσες της αυθαίρετης κυριαρχίας. Το μήνυμα που διασαλπίζει αυτό το αλλόκοτο τσίρκο ένδειας και αλαζονείας είναι σαφές: το σύστημα αναπαράγεται καλύτερα μέσα από τα ράκη του. Είναι αναπόφευκτο, επομένως, οι εκπρόσωποί του μπορούν να κυκλοφορούν ανενδοίαστα γυμνοί και αυτολοιδορούμενοι, χωρίς κανένα πρόσχημα σοβαρότητας.
Το σύστημα λειτουργεί με εγκληματική αυτάρκεια όχι παρά το γεγονός ότι οι άνθρωποί του είναι τιποτένιοι, αλλά ακριβώς επειδή είναι τιποτένιοι. Ο αυστηρός ορθολογισμός του συστήματος της δυτικής κυριαρχίας οφείλεται στον κωμικό ανορθολογισμό των υψηλά ιστάμενων υπηρετών του. Κεντρικός μοχλός άσκησης της εξουσίας, στην πρώτη τουλάχιστον πράξη, είναι όχι η βία αλλά η παρωδία. Φυσικά, όταν τα πράγματα εκτραχύνονται, η παρωδιακή χρήση της εξουσίας εκτρέπεται σε τόσο ασύλληπτη βία που ουδεμία, θεσμικά, ευπρεπής εξουσία δεν μπορεί να διανοηθεί. Αν η κρατούσα τάξη σπρώχνει μπροστά τους παλιάτσους και τους βγάζει στη σκηνή με καπέλα αρχόντων είναι γιατί οι παλιάτσοι, ταπεινωμένοι και εξευτελισμένοι όπως κατάντησαν, αγαπούν το έγκλημα.
Ηρακλής Δ. Λογοθέτης
Σχόλια
