Αν θα έπρεπε για κάποιο λόγο να χρωστάει χάρη η Θεσσαλονίκη στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, δε θα μπορούσε να είναι άλλος από τη γνωριμία της με θέματα που πριν 15 χρόνια ίσως να φάνταζαν αδιάφορα ή άσχετα προς το περιβάλλον της πόλης. Μέσα από τις «Εικόνες του 21ου Αιώνα», η Θεσσαλονίκη συναντήθηκε με τις οικολογικές αγωνίες του πλανήτη, με τις καθημερινές ανασφάλειες των μεταναστών και των μειονοτικών ομάδων όλων του κόσμου, με τις ανησυχίες καλλιτεχνών που αγωνίζονταν να εκφραστούν εκτός κεντρικής κοίτης και με τα σκαλάκια που ανέβαινε το ελληνικό ντοκιμαντέρ, προκειμένου να μιλήσει για τα ίδια πράγματα με τη δική του γλώσσα.
Συνεπές προς τους σχεδόν συστηματικούς πλέον θεατές του το 13ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ έκανε μερικούς γύρους στην υφήλιο, πάντα με το ίδιο όχημα: την έγνοια του να κουβαλήσει στις οθόνες το φορτίο του περιβάλλοντος, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των ανθρωπίνων διαδρομών, της καταγραφής της μνήμης και των όψεων του κόσμου, όπως αποδίδουν την προσπάθεια οι τίτλοι των σχετικών αφιερωμάτων του Φεστιβάλ. Για παράδειγμα, στην πρώτη περίπτωση, η Γαλλίδα Λετισιά Μορό ψάχνει στην ευρωπαϊκή πρεμιέρα της ταινίας της «Ένα μέλλον χωρίς πετρέλαιο», θέμα που ξεκινάει από το 2007, όταν ο πρόεδρος του Ισημερινού Ραφαέλ Κορέα ανακοινώνει ότι δε θα εκμεταλλευτεί τα κοιτάσματα πετρελαίου του Αμαζονίου, αν σε αντάλλαγμα λάβει χρηματικές αποζημιώσεις από τις αναπτυγμένες βιομηχανικά χώρες. Ή πάλι ο Μάρσαλ Κάρι αναρωτιέται τι θα γίνει «Αν πέσει ένα δέντρο». Προσπαθεί να απαντήσει μέσα από τις αποκαλύψεις του Ντάνιελ Μακ Γκάουαν, ο οποίος συνελήφθη από πράκτορες του FBI, ως ακτιβιστής περιβαλλοντολόγος που συμμετέχει στο Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Γης (ΜΑΓ). Πρόκειται για μια οργάνωση που κρυβόταν πίσω από εμπρησμούς εταιρειών υπεύθυνων για την καταστροφή του περιβάλλοντος. Εταιρείες ξυλείας, αντιπροσωπείες τζιπ, σφαγεία άγριων αλόγων, αλλά κι ένα προκλητικά πολυτελές σαλέ αποτέλεσαν τα «θύματα» μιας προσπάθειας αυτοδικίας, εκεί όπου το κράτος γίνεται συνένοχο στην περιβαλλοντική καταστροφή. Τρομοκράτες, όπως τους κατηγόρησε το δικαστήριο ή μήπως οραματιστές και ελευθερωτές;
Απο τη Γάζα στον Έβρο
Δεν είναι μόνο ο Αλέξης Μονσοβέ, από τη Γαλλία, ο οποίος με τον πιο αποκαλυπτικό τρόπο μας ξεναγεί στη νότια άκρη της Λωρίδας της Γάζας, στην «Οδό Αμπού Τζαμίλ», που είναι ο τελευταίος δρόμος πριν τα σύνορα με την Αίγυπτο, απ’ όπου ξεκινούν οι περίφημες σήραγγες τροφοδοσίας των Παλαιστινίων. Δεν είναι μόνο η Βίμπεκε Λεκεμπεργκ από τη Νορβηγία, που με μια κάμερα-όπλο προσπαθεί να πάρει εκδίκηση, καταγράφοντας «Τα δάκρυα της Γάζας». Γυναίκες και παιδιά που διαχειρίζονται την καθημερινότητά τους, το νοικοκυριό και το σχολείο τους δίπλα στην ανέχεια και στις βόμβες που σκάνε. Είναι και οι δικοί μας, ο Στέλιος Κούλογλου που συναντάει ξανά αυτούς τους ανθρώπους στα κέντρα κράτησης (κάτι φριχτές, πεταμένες παράγκες…) των μεταναστών στην Ελλάδα, στον Έβρο, εκεί όπου υποδέχεται την αθλιότητα η Ευρώπη και την καλωσορίζει με το ίδιο δώρο, την αθλιότητα. Είναι και η Κυριακή Μάλαμα που από τη Θεσσαλονίκη ταξιδεύει στο Ισραήλ για να αντικρύσει αναρτημένη τη «Μαύρη σημαία» των Παλαιστινίων, αλλά έρχεται πίσω στην πατρίδα της για να δει την αντίστοιχη «μαυρίλα» στις «Γυναίκες στο μικρό Παρίσι», δηλαδή τις γυναίκες Ρομά στο Δενδροπόταμο και από κει πίσω στην «Άλλη πλευρά» για να δει τις άγνωστες πτυχές στις σχέσεις των Τουρκοκυπρίων με τη Μεγαλόνησο.
Κοντά σε όλα αυτά, πορτρέτα όπως του Νικολάϊ Τσαουσέσκου, του Πατ Τίλμαν, ο οποίος εγκατέλειψε την καριέρα του στο επαγγελματικό αμερικάνικο ποδόσφαιρο για να καταταγεί στις ειδικές δυνάμεις των ΗΠΑ, του μικρού δεκάχρονου Μιρ, ενηλικωμένου ήδη στο Αφγανιστάν, της ζωγράφου Μπεατρίς Γκονσάλες, που αποτυπώνει επιτύμβιες πλάκες στη Μπογκοτά, αλλά και της Ινγκριντ Μπετανκούρ, η οποία πέρασε 6 χρόνια ως όμηρος στη γειτονική ζούγκλα, έρχονται να ολοκληρώσουν την πινακοθήκη των όψεων του σύγχρονου κόσμου. Ενδεικτικές οι αναφορές, ένα μικρό απάνθισμα κάποιων στιγμών που ξεχώρισαν. Πολλές τέτοιες στιγμές, κάθε χρόνο δέκα μέρες, στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης, σχηματίζουν ένα μικρό χάρτη: ένα χάρτη που ανοίγει μπροστά στα μάτια των θεατών και που συστήνει έναν άλλον, μάλλον άγνωστο πλανήτη Γη.
