Ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται χωρίς ορατή διέξοδο και η κρίση (ενεργειακή, επισιτιστική, εφοδιασμού κ.ά.) που επιταχύνθηκε με το ξέσπασμά του αρχίζει να αποκαλύπτει τις τρομακτικές της συνέπειες, ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων για την πλανητική ηγεμονία, η σύγκρουση για τη μορφή που θα πάρει ο νέος, αναδυόμενος κόσμος, και πλάι στα παραπάνω η τάση και η προετοιμασία για νέους πολέμους, συνεχώς δυναμώνουν. Αυτή η πραγματικότητα δεν μπορεί πλέον να κρυφτεί. Τη συνομολογούν όλοι, σε Δύση και Ανατολή. Το υπό αμερικάνικη ηγεμονία δυτικό στρατόπεδο χάνει την πρωτοκαθεδρία και μοιάζει έτοιμο να λάβει τα μέτρα του, ώστε να διατηρήσει όσα θεωρεί κεκτημένα, ακόμη και οδηγώντας την ανθρωπότητα σε πόλεμο. Την ίδια στιγμή, μια ετερόκλητη συμμαχία των ταχέως αναπτυσσόμενων χωρών της Ανατολής και του Νότου, με επικεφαλής την Κίνα και τη Ρωσία, διεκδικεί να επαναορίσει τους κανόνες του παγκόσμιου παιχνιδιού, αμφισβητώντας στην πράξη την ηγεμονία των ΗΠΑ.
Τις προηγούμενες μέρες έλαβαν χώρα τρεις μεγάλες και ιδιαίτερα σημαντικές διακρατικές συναντήσεις: Η 14η σύνοδος των BRICS, στις 23 Ιουνίου μέσω τηλεδιάσκεψης στο Πεκίνο, η σύνοδος των G7, στις 26-28 Ιουνίου στις Βαυαρικές Άλπεις, και τέλος η σύνοδος του ΝΑΤΟ, στις 28-30 Ιουνίου στη Μαδρίτη. Αυτές όρισαν εν πολλοίς τις στρατηγικές κατευθύνσεις των βασικών παικτών και τις επόμενες κινήσεις τους στην γεωπολιτική σκακιέρα. Η καθόλου τυχαία χρονική σύμπτωση δείχνει πως οι συναντήσεις αυτές αποτελούν μια ενιαία διαδικασία διαπραγμάτευσης ισχύος των μεγάλων πολιτικοστρατιωτικών μπλοκ, που η μία έρχεται να προλάβει ή να απαντήσει στις αποφάσεις της άλλης.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αποτέλεσε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τις ΗΠΑ να αξονίσουν στους ευρωατλαντικούς σχεδιασμούς τις συμμαχικές χώρες σε Ευρώπη και Ειρηνικό Ωκεανό. Με το ΝΑΤΟ και το G7 να επιβεβαιώνουν τους άμεσους στόχους της Δύσης που κρύβει τις αντιτιθέμενες στρατηγικές των χωρών κάτω από το χαλί του αντιρωσικού μετώπου κι έχοντας μεσομακροπρόθεσμα το βλέμμα στραμμένο στην Κίνα. Οι χώρες των BRICS από την πλευρά τους, οικοδομούν έναν όλο και διευρυνόμενο χώρο εμπορικής, οικονομικής και στρατιωτικής συνεργασίας, με σκοπό να αμβλύνουν τις συνέπειες της πίεσης της Δύσης, διεκδικώντας τον μετασχηματισμό της παγκοσμιοποίησης σε μια πολυπολική αρχιτεκτονική που θα αποτυπώνει τους νέους συσχετισμούς δύναμης και τη μεταφορά του κέντρου βάρους της παραγωγής προς την Ανατολή.
Το υπό αμερικάνικη ηγεμονία δυτικό στρατόπεδο χάνει την πρωτοκαθεδρία και μοιάζει έτοιμο να λάβει τα μέτρα του, ώστε να διατηρήσει όσα θεωρεί κεκτημένα. Την ίδια στιγμή, μια ετερόκλητη συμμαχία των ταχέως αναπτυσσόμενων χωρών της Ανατολής και του Νότου, με επικεφαλής την Κίνα και τη Ρωσία, διεκδικεί να επαναορίσει τους κανόνες του παγκόσμιου παιχνιδιού, αμφισβητώντας στην πράξη την ηγεμονία των ΗΠΑ
ΝΑΤΟ: Νέο ψυχροπολεμικό δόγμα
Ομόφωνα το ΝΑΤΟ ενέκρινε το νέο αμυντικό δόγμα της συμμαχίας για την επόμενη δεκαετία. Το νέο δόγμα αναγνωρίζει τη Ρωσία ως τη «μεγαλύτερη άμεση απειλή για την ασφάλεια στις χώρες του ΝΑΤΟ» και ενισχύει τη στρατιωτική παρουσία της συμμαχίας (βλ. ΗΠΑ) στην Ευρώπη αναβαθμίζοντας τη δύναμη ταχείας επέμβασης. Αλλά και επεκτείνει το νέο «σιδηρούν παραπέτασμα» με την επίσημη πρόσκληση ένταξης της Σουηδίας και της Φιλανδίας στο ΝΑΤΟ. Στο όνομα της «ρωσικής απειλής», μια σειρά αντιθέσεις που είχαν καταστήσει το ΝΑΤΟ «εγκεφαλικά νεκρό», παρακάμπτονται προσώρας, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως οι διαφορετικές στρατηγικές των βασικών χωρών (ΗΠΑ, Γερμανία, Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία), έχουν πάψει να υπάρχουν και να λειτουργούν στη γεωπολιτική σκακιέρα, προετοιμάζοντας τους όρους για νέες εσωτερικές συγκρούσεις.
Το ΝΑΤΟ τίθεται σε θέση μάχης, ενισχύει στρατιωτικά την Ουκρανία ποντάροντας σε έναν πόλεμο φθοράς κατά της Μόσχας και αυξάνει τον προϋπολογισμό των χωρών για εξοπλισμούς. Προφανώς, η κατ’ όνομα «αμυντική συμμαχία» δεν εγκατέλειψε ποτέ τον επιθετικό και παρεμβατικό της χαρακτήρα (Γιουγκοσλαβία, Ιράκ, Λιβύη). Όμως πλέον η πολιτική αυτή αποτυπώνεται επίσημα στο νέο «ψυχροπολεμικό» δόγμα, δίνοντας ξεκάθαρο πολιτικό και ιδεολογικό περιεχόμενο στην έννοια της «συλλογικής ασφάλειας» της Δύσης. Με άμεσο στόχο τη Ρωσία και το βλέμμα στραμμένο στη «στρατηγική πρόκληση» της Κίνας, τον εντεινόμενο έλεγχο του Ινδο-ειρηνικού και την αυξανόμενη ηγεμονία αυτής στον Παγκόσμιο Νότο. Δεν είναι τυχαία από αυτή την άποψη η συμμετοχή των ηγετών Ιαπωνίας, Αυστραλίας, Νότιας Κορέας και Νέας Ζηλανδίας στην τελευταία σύνοδο…
Μια ακόμη ιδιαίτερη πτυχή είναι ο ρόλος «ρυθμιστή» που διεκδικεί η Τουρκία μέσα στα πλαίσια της συμμαχίας. Περισσότερα για αυτό το θέμα στη σελίδα 9.
G7… και στο βάθος Κίνα
Στο ίδιο κλίμα και η Σύνοδος Κορυφής των ηγετών του G7, των (πρώην) μεγάλων βιομηχανικών κρατών (ΗΠΑ, Καναδάς, Μ. Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία) που αντιπροσωπεύουν τη «συλλογική Δύση». Οι ηγέτες είχαν να διαχειριστούν ένα πολύπλοκο κουβάρι, με επίκεντρο τη διαχείριση του πολέμου στην Ουκρανία και τις επιπτώσεις της οικονομικής και όχι μόνο κρίσης κυρίως στις χώρες της Ε.Ε. Η σύνοδος επανεπιβεβαίωσε την καταδίκη της Ρωσίας για τον πόλεμο στην Ουκρανία (μιλώντας μάλιστα για «εγκλήματα πολέμου» του Πούτιν), ανακοινώνοντας νέες κυρώσεις και υποσχόμενη πακέτα οικονομικής βοήθειας προς την Ουκρανία ύψους 28 δις.
Την ίδια στιγμή, εκφράστηκε η ανησυχία, πρωτίστως των χωρών της Ευρώπης, για τις επιπτώσεις της παρατεταμένης σύγκρουσης στην Ουκρανία, κυρίως για την όξυνση της ενεργειακής και επισιτιστικής κρίσης. Χαρακτηριστική ως προς τα παραπάνω είναι η δήλωση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, ο οποίος ανέφερε πως «η Ε.Ε. και η G7 έχουν τους ίδιους στόχους: Να σταματήσει η πολεμική μηχανή της Ρωσίας, προστατεύοντας παράλληλα τις οικονομίες μας και τις οικονομίες των εταίρων μας». Δίνοντας έτσι τον τόνο σχετικά με τα διαφορετικά συμφέροντα και προτεραιότητες των χωρών της Ε.Ε., που βλέπουν τις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας και την ενεργειακή απεξάρτηση να γυρίζουν μπούμερανγκ.
Μπορεί το τρέχον επίκεντρο του πλανητικού ενδιαφέροντος να βρίσκεται στην Αν. Ευρώπη, όμως οι G7 φαίνεται να έχουν το βλέμμα στραμμένο ανατολικότερα. Η συμμαχία Κίνας και Ρωσίας, που αδυνατίζει την προσπάθεια περιθωριοποίησης και αποδυνάμωσης της Μόσχας δίνοντας διέξοδο στις οικονομικές κυρώσεις μέσω νέων αγορών, φαίνεται να μπαίνει στο στόχαστρο των ηγετών της Δύσης. Έτσι, καλούν το Πεκίνο να «διαφυλάξει την αρχή της ειρηνικής διευθέτησης των διαφορών, πιέζοντας τη Ρωσία να σταματήσει τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά και εγκαταλείποντας τις δικές του “επεκτατικές θαλάσσιες διεκδικήσεις” στη Νότια Σινική Θάλασσα».
Στη σύνοδο ήταν επίσης προσκεκλημένοι ηγέτες από την Αργεντινή, την Ινδία, την Ινδονησία, τη Νότια Αφρική και τη Σενεγάλη, δείχνοντας πως τα πλανητικά μπλοκ δεν είναι στεγανά και πως υπάρχουν –παρά τις πολεμικού τύπου στρατοπεδεύσεις και ανακοινώσεις– μια σειρά δίαυλοι επικοινωνίας που επιτρέπουν την ύπαρξη ενδιάμεσων δυνάμεων και στάσεων. Σε κάθε περίπτωση πάντως, οι G7, φαίνεται να έχουν χάσει τη δυνατότητα που είχαν στο παρελθόν να ορίζουν τις τύχες του πλανήτη. Πλέον οι αποφάσεις τους μοιάζουν να δεσμεύουν και να συγκροτούν βασικά τις ΗΠΑ, την Ε.Ε. και τους συμμάχους τους.
BRICS: Διεύρυνση της συμμαχίας
Η πραγματικότητα αυτή αποτυπώνεται και στην 14η σύνοδο των χωρών που συναποτελούν τα BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότιος Αφρική) και διεκδικούν να αναμορφώσουν το σύστημα της παγκοσμιοποίησης αμφισβητώντας όλο και πιο ανοιχτά την ηγεμονία των ΗΠΑ. Η φιλοδοξία των χωρών αυτών να πάρουν τα ηνία της παγκοσμιοποίησης αποτελεί έκφραση της δημογραφικής και παραγωγικής/οικονομικής δυναμικής που εμφανίζουν, καλύπτοντας το κενό που αφήνει πίσω της η «δύση» της Δύσης.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία φαίνεται να βαθαίνει –κόντρα στις επιδιώξεις της Δύσης– την πολλαπλή συνεργασία αλλά και την επιρροή σε πλανητική κλίμακα των χωρών αυτών. Ενδυναμώνοντας την κοινή τους επιδίωξη για έναν πολυπολικό κόσμο, μεγεθύνοντας την οικονομική και εμπορική αλληλεξάρτηση που αυξάνει την ανθεκτικότητα απέναντι στον εμπορικό πόλεμο των ΗΠΑ αλλά και ενισχύοντας την κοινή αντιπαλότητα απέναντι στις προσπάθειες της Δύσης να διατηρήσει τα κεκτημένα της προηγούμενης περιόδου. Τα παραπάνω εκφράζονται τόσο στις αποφάσεις της συνόδου, όσο και σε μια σειρά κινήσεις όπως η αμφισβήτηση του δολαρίου ως μοναδικού, διεθνούς αποθεματικού νομίσματος ή οι προσπάθειες διεύρυνσης της συμμαχίας με τα αιτήματα ένταξης του Ιράν και της Αργεντινής σε αυτήν που κατατέθηκαν λίγες μόλις μέρες μετά την σύνοδο.
Η μεγάλη απουσία
Αυτό που λείπει από το παγκόσμιο γίγνεσθαι είναι η μεγάλη πλειοψηφία των λαών, των κοινωνιών, των μικρών και ενδιάμεσων χωρών, που συνθλίβονται από τα αντιτιθέμενα σχέδια των μεγαπαικτών χωρίς να έχουν μέχρι στιγμής την ικανότητα να αντισταθούν ως κοινότητα, πόσο μάλλον να αντιτάξουν τις δικές τους εναλλακτικές. Και όμως, η συγκρότηση ενός τέτοιου πόλου, ικανού να παρεμβαίνει στις συγκρούσεις που λαμβάνουν χώρα σήμερα, είναι η μοναδική που θα μπορούσε να ορθώσει εμπόδια στο χάος που γεννάει η σύγκρουση μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων.
Ας σκεφτούμε τι θα σήμαινε σήμερα η ύπαρξη ενός κινήματος αδέσμευτων χωρών που θα πήγαινε κόντρα στους πολεμικούς άξονες που σχηματίζονται. Ένα αντιπολεμικό κίνημα που δεν θα γινόταν ουρά των μεγαλοκρατικών επιδιώξεων αλλά θα αγωνιζόταν πραγματικά για την ειρήνη και την ελευθερία των λαών. Ας σκεφτούμε μια συμμαχία ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, από χώρες, λαούς και κινήματα τόσο στις ανεπτυγμένες χώρες όσο και στον Παγκόσμιο Νότο, που θα έχτιζε αντιστάσεις και θα επεξεργαζόταν εναλλακτικές κόντρα σε έναν κόσμο χωρισμένο σε σφαίρες επιρροής, με τους λαούς δεμένους χειροπόδαρα μέσω της εξάρτησης, του χρέους, της ανισότητας. Τα παραπάνω μπορεί να μοιάζουν σήμερα μακρινά, όμως μέσα στην μπόρα του νέου ψυχρού πολέμου, μέσα στις ρωγμές που δημιουργούν οι πολλαπλές αντιθέσεις, πρέπει και μπορούν να αρχίσουν να οικοδομούνται.
