Ζούμε σε μια εποχή όπου δεν υπάρχουν αυτονόητα. Η έννοια της δημοκρατίας, η δυνατότητα των πολιτών να έχουν λόγο για όλα εκείνα που αφορούν τη ζωή τους, η αξιοπρεπής διαβίωση και η πρόσβαση σε βασικά αγαθά ως αυτονόητο δικαίωμα κάθε ανθρώπου, ο αλληλοσεβασμός, η αλληλεγγύη έχουν πληγεί βαθιά στην κοινωνικη συνείδηση μετά από δεκαετίες σφοδρής επιβολής και εμπέδωσης νεοφιλελεύθερων ιδεολογημάτων. Αν θέλουμε, σήμερα, να αλλάξουμε την τροπή των πραγμάτων, πρέπει να «καταδεχθούμε» να (ξανα)μιλήσουμε και να αγωνιστούμε για τα βασικά. Το ζητούμενο είναι η διαμόρφωση μιας αντίληψης για τον κοινωνικό μετασχηματισμό η οποία, χωρίς να υποτιμά τη σπουδαιότητα των κρίσιμων πολιτικών επιλογών, επιτρέπει τη διαμόρφωση μιας μονιμότερης στρατηγικής και μεθοδολογίας. Σκοπός είναι η ενίσχυση του φρονήματος και της αυτοπεποίθησης όλων όσοι κατανοούν ότι η κινητοποίηση και ο αγώνας απέναντι στην επιχειρούμενη αναδόμηση των σύγχρονων κοινωνιών αποτελεί κατεπείγουσα αναγκαιότητα. Η εμπιστοσύνη στις δυνάμεις μας πρέπει να εκπορεύεται όχι μόνο από τη βούλησή μας να μη συμβιβαστούμε με τη βαρβαρότητα του νέου κόσμου που ευαγγελίζεται ο νεοφιλελευθερισμός, αλλά κυρίως από την εμπέδωση της αντίληψης ότι η Αριστερά είναι σε θέση να έχει και σχέδιο και στρατηγική για την άσκηση της κυβερνητικής εξουσίας.
Λαός και πρόγραμμα
Το πρόγραμμά μας οφείλει να είναι ένα σχέδιο δράσης για την ελληνική κοινωνία, το οποίο καταρτίζεται ανοιχτά, δημόσια και βρίσκεται διαρκώς σε διάλογο με τις λαϊκές τάξεις και τους ενεργούς πολίτες. Ένα πρόγραμμα στο οποίο ο ελληνικός λαός καλείται να είναι πρωταγωνιστής στην υλοποίησή του. Αυτού του είδους το πρόγραμμα και μόνο μπορεί να αντιμετωπίσει τα εκρηκτικά προβλήματα και την ανθρωπιστική κρίση που προκάλεσε η μνημονιακή πολιτική, ακριβώς γιατί δεν βασίζεται σε «τρίτους» (αγορές, πιστωτές, επενδυτές κλπ.) και στα ιδιοτελή τους κίνητρα, αλλά στις ίδιες τις δυνάμεις, τις δεξιότητες και την αποφασιστικότητα του λαού να ανακτήσει με δουλειά και μόχθο τον αυτοσεβασμό και την αξιοπρέπειά του. Στο καθόλου ουδέτερο ερώτημα «Πού θα βρείτε τα λεφτά» υπάρχει μόνο μία απάντηση: «Τα δικά μας λεφτά είναι τα τεράστια αποθέματα ικανοτήτων, δεξιοτήτων και δημιουργικότητας ενός λαού που είναι αποφασισμένος να δουλέψει για τον εαυτό του».
Με αυτό τον τρόπο ελπίζουμε ότι θα απαντηθούν συχνά ερωτήματα πολιτών, σχετικά με το τι είδους πολιτική πρεσβεύει η Αριστερά, τι διαφορετικό κομίζει, γιατί μια αριστερή κυβέρνηση είναι σε θέση να κάνει αυτό που οι άλλες δυνάμεις δεν μπορούν, ποια είναι η αντίληψη της Αριστεράς για το κράτος και τη δημόσια πολιτική. Ερωτήματα για το πώς μια αριστερή κυβέρνηση θα αντιμετωπίσει τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα, την ασφυκτική διεθνή και εγχώρια πίεση των οικονομικών ελίτ, κατεστημένες νοοτροπίες και καθεστώτα αδιαφάνειας, διαφθοράς και πελατειακών σχέσεων, ζητήματα παραγωγικού σχεδιασμού και καταναλωτικών προτύπων.
Δύο λογικές για την κοινωνία
Στις σύγχρονες κοινωνίες συγκρούονται δύο ανταγωνιστικές λογικές για την οργάνωση της κοινωνικής ζωής και των θεσμών. Η μία είναι η λογική του ατομισμού, του γρήγορου κέρδους και του ανταγωνισμού, η λογική του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού που αδιαφορεί για τις συνέπειες της συσσώρευσης πλούτου στην κοινωνία, τους ανθρώπους και το περιβάλλον και δυσφορεί με τη δημοκρατία και τους περιορισμούς που αυτή θέτει. Η άλλη είναι η λογική της συνεργασίας και των κοινωνικών αναγκών που βασίζεται στη δημοκρατία ως το βασικό όπλο των λαϊκών τάξεων ώστε να έχουν λόγο στις αποφάσεις για το παρόν και το μέλλον της κοινωνίας. Η αναζωπύρωση της λογικής της συνεργασίας και της δημοκρατίας, η επινόηση νέων μορφών συλλογικής οργάνωσης και η ανάληψη πρωτοβουλιών για τον κοινωνικό έλεγχο τομέων της κοινωνικής και οικονομικής ζωής αποτελούν βασικές προϋποθέσεις ώστε ο ελληνικός λαός να βρει τη δύναμη και τα μέσα να αντιμετωπίσει τη ζοφερή σημερινή πραγματικότητα. Η αντιμετώπιση των εκρηκτικών προβλημάτων του λαού μας, η αλλαγή του συσχετισμού δύναμης, η απόσπαση αποφάσεων από τους οικονομικά ισχυρούς και η μεταφορά τους στους πολίτες είναι μια πολυεπίπεδη μάχη στους θεσμούς, στην κοινωνία, στα μυαλά και τις καρδιές των ανθρώπων.
Η πολιτική στρατηγική μιας αριστερής κυβέρνησης οφείλει να εδράζεται στη διεύρυνση της λογικής της συνεργασίας, της δημοκρατίας και των κοινωνικών αναγκών και στη συρρίκνωση της αντίπαλης λογικής. Η πολιτική της πρέπει να ευνοεί τη μετατόπιση του συσχετισμού υπέρ των λαϊκών τάξεων μέσα από την ενίσχυση του ρόλου τους στις αποφάσεις και την υλοποίηση της πολιτικής. Μια αριστερή κυβέρνηση, για να είναι βιώσιμη, πρέπει να στηριχθεί σε ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι λαοί αποκτούν χειραφετητικό προσανατολισμό επειδή δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς. Η Αριστερά πρέπει να ανακτήσει την ξεχασμένη τέχνη μετουσίωσης ενός ριζοσπαστικού οράματος σε αυτονόητη επιλογή των πολιτών. Πρέπει να ανακαταλάβει το φαντασιακό του λαού, καθιστώντας αυτονόητη τη λογική της συνεργασίας, της δημοκρατίας και των κοινωνικών αναγκών.
Τρεις άξονες πολιτικής
Θα μπορούσαμε να συζητήσουμε για τρεις άξονες πολιτικής μιας αριστερής κυβέρνησης: Ο πρώτος άξονας επαναφέρει εξουσίες στο δημόσιο χώρο οι οποίες είχαν εκχωρηθεί στις οικονομικές ελίτ, ο δεύτερος άξονας αφορά το μετασχηματισμό του κράτους και ο τρίτος άξονας ενισχύει τη δύναμη των πολιτών στο κοινωνικό και οικονομικό πεδίο και εκχωρεί εξουσίες στις δικές τους μορφές οργάνωσης.
Η λογική του προγράμματος μιας αριστερής κυβέρνησης δεν μπορεί να καλεί στη σύγκλιση κοινωνικών δυνάμεων, λαϊκών ή και ευρύτερων, στη βάση της ικανοποίησης επιμέρους συμφερόντων όπως αυτή συνήθως κατανοείται σε ένα περιβάλλον ανταγωνισμού. Μια λαϊκή ενότητα που δεν έχει απαλλαγεί από τη νοσηρή αντίληψη του ανταγωνισμού και της συνδιαλλαγής, δεν είναι στιβαρή και δεν είναι αποτελεσματική. Η λαϊκή ενότητα που επιδιώκει μια αριστερή κυβέρνηση είναι πρώτα και κύρια μια μεγάλη αλλαγή των ίδιων των πολιτών, η ενίσχυση της λογικής της συνεργασίας και της αλληλεγγύης, της αίσθησης της κοινής μοίρας, του αλληλοσεβασμού, μια ριζική, δηλαδή, αλλαγή νοοτροπίας.
* Ο Ανδρέας Καρίτζης είναι μέλος
της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ
