του Ειδικού Συνεργάτη μας
Ο φημισμένος σκηνοθέτης και συγγραφέας Ένιο Φλαϊάνο είχε πει, δεκαετίες πριν, κάτι που ταιριάζει γάντι σε όσα ζούμε αυτές τις μέρες στην Ιταλία: «Η κατάσταση είναι τραγική, αλλά όχι σοβαρή». Βιώνουμε πράγματι εξελίξεις κωμικοτραγικές, και όλοι είμαστε μπερδεμένοι, καθώς μέχρι πριν λίγο τίποτα δεν ήταν σίγουρο: το τελευταίο δεκαήμερο τα δεδομένα άλλαζαν όχι από τη μία μέρα στην άλλη, αλλά ώρα με την ώρα, με τους επικεφαλής των βασικών πολιτικών δυνάμεων να επιδίδονται σε διαγωνισμό αλλεπάλληλων κυβιστήσεων. Παρ’ όλα αυτά, όσα γράφονται και λέγονται (όπως και όσα υπονοούνται) βοηθούν να κατανοήσουμε κάποια βασικά ζητήματα.
Καταρχήν τα ιταλικά ΜΜΕ, ήδη πριν το πραξικόπημα του προέδρου Ματαρέλα, έβριθαν «αναλύσεων» περί του πόσο καλό έκαναν τα μνημόνια στην Ελλάδα που να, τώρα βγαίνει από την κρίση. Πίσω από αυτόν τον βομβαρδισμό δύσκολα κρυβόταν ο πολιτικός στόχος – όχι η επιβολή μιας τρόικας και στην Ιταλία, δεδομένου ότι παραείναι μεγάλη για να της επιβληθεί βίαια κάτι τέτοιο, αλλά η εθελοντική υιοθέτηση ενός μνημονίου. Η σχεδιαζόμενη κυβέρνηση του πρώην στελέχους του ΔΝΤ Κάρλο Κοταρέλι αυτόν τον στόχο θα υπηρετούσε, εάν κατάφερναν να τη στήσουν στα πόδια της. Θα επιχειρούσε να αυξήσει τα πλεονάσματα με μέτρα άγριων περικοπών, ώστε να ανακουφίσει και τον Μάριο Ντράγκι, φίλο της ιταλικής ελίτ, την οποία κρατά με τα δόντια έξω από το νερό.
Ούτε οι ΗΠΑ σύμμαχος
Μέσα σε όλο αυτό το χάος, πολλοί φλυαρούν αλλά λίγοι μπορούν (ή θέλουν) να προχωρήσουν σε σοβαρές εκτιμήσεις. Για παράδειγμα, να δουν ότι η Λέγκα δεν έχει και πολλούς διεθνείς φίλους. Πέραν της εχθρικής στάσης της ευρωκρατίας, ούτε η πλειοψηφία του κατεστημένου των ΗΠΑ ευνοεί την είσοδό της στην κυβέρνηση – για διαφορετικούς βέβαια λόγους από το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες: ο Σαλβίνι έχει κάνει ανοίγματα προς τον Πούτιν και ευνοεί την άρση των δυτικών κυρώσεων επί της Ρωσίας.
Ο πολιτικός στόχος των ελίτ δεν ήταν η επιβολή μιας τρόικας και στην Ιταλία, δεδομένου ότι παραείναι μεγάλη για να της επιβληθεί βίαια κάτι τέτοιο με τον τρόπο που συνέβη στην Ελλάδα, αλλά η εθελοντική υιοθέτηση ενός μνημονίου
Βέβαια, σε αντίθεση με τα περισσότερα συστημικά υπαρατλαντικά ΜΜΕ, η Wall Street Journal, σε άρθρο της την Τετάρτη, επεσήμαινε ότι είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια «τόσο αυταρχική και ελιτίστικη απόρριψη της λαϊκής βούλησης». Αν και συμφωνούσε με την εκτίμηση ότι «μια λαϊκίστικη κυβέρνηση αποτελεί κίνδυνο», η Wall Street Journal κατέληγε ότι «παρόλα αυτά, αυτή ήταν η επιλογή του ιταλικού λαού». Επεδείκνυε δηλαδή ένα είδος ευμενούς ανοχής που μάλλον υποκινούνταν από τον φόβο ότι τέτοιο κραυγαλέο πραξικόπημα θα είχε τελικά ακόμη πιο επικίνδυνες επιπτώσεις.
Το σίριαλ σχηματισμού κυβέρνησης
Από τους δύο εταίρους της «λαϊκίστικης» κυβέρνησης, η Λέγκα φαινόταν η λιγότερο ευπροσάρμοστη. Και γι’ αυτό, σε αντίθεση με τους 5 Αστέρες, κάλπαζε στις δημοσκοπήσεις. Τελικά και ο Σαλβίνι ευθυγραμμίστηκε με τις «πιο ώριμες σκέψεις» του Ντι Μάιο, ο οποίος πέρασε γρήγορα από τις απειλές της περασμένης Κυριακής για καθαίρεση και δίωξη του Ματαρέλα στην πρόταση να δοθεί άλλο υπουργείο στον ευρωσκεπτικιστή Πάολο Σαβόνα αντί το Οικονομικών.
Οι τελευταίες εξελίξεις απέδειξαν για μια ακόμη φορά ότι τίποτα δεν μπορεί να θεωρείται απίθανο στην πατρίδα του fare politica. Άλλωστε λίγο πριν διαφανεί η δυνατότητα συμβιβασμού με τον Ματαρέλα, ο επικεφαλής της Λέγκας είχε πει ότι δεν θα εμπόδιζε μια απόπειρα διεξόδου από τη σημερινή κατάσταση, ακόμη και με τη μορφή μιας κυβέρνησης «τεχνοκρατών» υπό τον Κάρλο Κοταρέλι! Μπήκε έτσι κι αυτός στη συζήτηση περί της ανάγκης να τηρηθεί μια «στοιχειωδώς υπεύθυνη στάση» στην περίπτωση που δεν σχηματιστεί κυβέρνηση 5 Αστέρων-Λέγκας και, αντ’ αυτής, παρουσιαστεί για ψήφο εμπιστοσύνης στην ιταλική βουλή η επιλογή του Ματαρέλα.
Μέχρι προχθές η προοπτική σχηματισμού κυβέρνησης συνασπισμού 5 Αστέρων και Λέγκας φαινόταν απίθανη. Την Κυριακή ο… βασιλιάς Ματαρέλα είχε αποτελειώσει εν ψυχρώ την αλλαγή που ευαγγελίζονταν οι Ντι Μάιο και Σαλβίνι. Φυσικά δεν είχε δικαίωμα να το κάνει, αλλά το έκανε και, τελικά, δεν έπαθε τίποτα. Την ίδια στιγμή κανείς (ούτε καν ο Ρέντσι) δεν τολμά να επιτεθεί ευθέως και προσωπικά στην πέτρα του σκανδάλου, τον Σαβόνα, αφού ήταν άνθρωπος του κατεστημένου, που στο παρελθόν χρημάτισε τραπεζίτης και υπουργός. Το έξωθεν βέτο στον ορισμό ενός ευρωσκεπτικιστή ως υπουργού Οικονομικών στην πραγματικότητα αφορούσε γενικά οποιοδήποτε κυβερνητικό σχήμα αμφισβητεί την ιερότητα του ευρώ.
Όπως φαίνεται από την στροφή του Ντι Μάιο, κανείς δεν είχε πραγματικά τα κότσια να βάλει… βέτο στο βέτο. Εξάλλου τα ίδια είχε κάνει κι ο «αριστερός» Ναπολιτάνο όταν ήταν πρόεδρος της Δημοκρατίας και είχε επιβάλει πρωθυπουργό τον τεχνοκράτη Μάριο Μόντι αντί του πρώην συντρόφου του Μπερσάνι…
«Λευκός καπνός» το βράδυ της Πέμπτης
Από την άλλη, έγινε φανερό ότι ένα γενικότερο βέτο δεν είχε αρκετά στηρίγματα για να επιβληθεί. Έτσι στη διάρκεια της εβδομάδας συνεχίστηκε η «τραγική, αλλά όχι σοβαρή» κατάσταση, με τον Κοταρέλι να μπαίνει επισήμως από την μπροστινή πόρτα στο προεδρικό μέγαρο για να παρουσιάσει στον Ματαρέλα τη λίστα των υπουργών της κυβέρνησής του, και να φεύγει από την πίσω πόρτα! Υπήρχε δηλαδή έτοιμη μια κυβέρνηση, αλλά την κρατούσαν στο ψυγείο. Είτε επειδή ανέμεναν νέες και ουσιαστικές υποχωρήσεις από 5 Αστέρες και Λέγκα (που ήρθαν το βράδυ της Πέμπτης με την «μετακίνηση» του Σαβόνα), είτε επειδή φοβούνταν εξευτελισμό του Κοταρέλι στη βουλή.
Κάπως έτσι φούντωσε η συζήτηση για το αν και πότε θα γίνουν νέες εκλογές. Με απώτερο σκοπό να βρεθούν τρόποι ώστε να μην γίνουν άμεσα, και μια ενδεχόμενη «μεταβατική-τεχνοκρατική» κυβέρνηση υπό τον Κοταρέλι να πάρει όσα αντιλαϊκά μέτρα προλάβει. Όμως οι τελευταίες υποχωρήσεις του Ντι Μάιο και του Σαλβίνι έδωσαν τη χαριστική βολή σε αυτά τα σχέδια – μαζί με το φόβο ότι οι εκλογές θα μετατρέπονταν σε καταβαράθρωση των φιλοευρωπαϊκών παραδοσιακών δυνάμεων και σε θρίαμβο των «λαϊκιστών». Μαζί τελείωσε, πριν καν ξεκινήσει, η συγκρότηση και κινητοποίηση του «δημοκρατικού-αντιλαϊκίστικου μετώπου» που είχε εξαγγείλει ο Ρέντσι – ο οποίος βέβαια δεν εγκαταλείπει τα σχέδιά του για τη συγκρότηση ενός «πόλου των μετριοπαθών», πιθανά και με τον Μπερλουσκόνι, ώστε να επανέλθει στην εξουσία.
Δύσκολος ο δρόμος της νέας κυβέρνησης
Σε μια Ιταλία χωρισμένη στα δύο, με την αντιμεταναστευτική Λέγκα να κυριαρχεί στον Βορρά και τους 5 Αστέρες στο Νότο (ο οποίος περιμένει την υλοποίηση της υπόσχεσης του Ντι Μάιο για ελάχιστο βασικό εισόδημα…), και μετά τις ωμές επεμβάσεις παραγόντων της ευρωκρατίας, η κυβέρνηση που σχηματίστηκε χθες υπό την πρωθυπουργία του Τζουζέπε Κόντε έχει δύσκολο δρόμο να διαβεί. Ήδη οι αντιφάσεις γίνονται ορατές, όταν η «κυβέρνηση της αλλαγής» (όπως την ονομάζει ο Ντι Μάιο) έχει ΥΠΕΞ τον Έντσο Μιλανέζι, έναν πρώην υπουργό του Μόντι και πρώην στέλεχος της Ε.Ε., και υπουργό Οικονομικών τον ευρωπαϊστή Τζοβάνι Τρία αντί του ευρωσκεπτικιστή Σαβόνα. Αν και η Ε.Ε. δεν κατάφερε να απαλλαγεί πλήρως από τον τελευταίο, που ορίστηκε υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων.
Επιπλέον, αποτελεί ερώτημα σε ποιο βαθμό θα μπορέσει η κυβέρνηση Κόντε να υλοποιήσει τις βασικές εξαγγελίες της. Ήδη η Ε.Ε. ζητά νέες περικοπές των δημοσίων δαπανών, ύψους 5 δισεκατομμυρίων ευρώ, ώστε να περιοριστεί το τεράστιο ιταλικό χρέος – αλλιώς αναμένει «αυτόματη» αύξηση του ΦΠΑ. Απαίτηση που έρχεται σε αντίθεση με τις υποσχέσεις, ιδίως των 5 Αστέρων, για φιλολαϊκά μέτρα. Αλλιώς υπάρχει ο κίνδυνος η μοναδική δέσμευση που θα εφαρμοστεί να είναι η εκδίωξη των «παράνομων» μεταναστών, πράγμα που δεν θα αντέξει το Κίνημα 5 Αστέρων. Ήδη οι (λίγοι) βουλευτές που ανήκουν στη θεωρούμενη αριστερή πτέρυγα των Πεντάστερων αντιπαρατίθενται δημόσια με τους υποστηρικτές του Ντι Μάιο για όλα αυτά…
Αλλά και το αντίπαλο στρατόπεδο δεν τα πάει καλύτερα: στα δεξιά, ο συνασπισμός Σαλβίνι-Μπερλουσκόνι-Μελόνι αποτελεί παρελθόν. Μάλιστα η Τζόρτζια Μελόνι (επικεφαλής του ακροδεξιού κόμματος «Αδελφοί της Ιταλίας») εκδήλωσε τη διάθεσή της να συμμετάσχει στο νέο κυβερνητικό σχήμα – ενδεχόμενο που απορρίφθηκε μετά την «εξέγερση» μεγάλου μέρους της ήδη απηυδισμένης βάσης των 5 Αστέρων. Όμως το κόμμα της μάλλον θα απέχει στην ψηφοφορία για ψήφο εμπιστοσύνης, αφήνοντας μονάχα τους Ρέντσι και Μπερλουσκόνι να καταψηφίζουν. Ζαλισμένη και αλληλοσπαρασσόμενη είναι και η κεντροαριστερή πτέρυγα, με τον Ρέντσι να κάνει τα δικά του σχέδια για την περίπτωση που δεν καταφέρει να επιβληθεί και πάλι στο Δημοκρατικό Κόμμα. Για τους αυτοτοποθετούμενους στην Αριστερά το μέλλον είναι ακόμη πιο δυσοίωνο, με τους «Ελεύθερους και Ίσους» να σκορπίζονται μεταξύ επιστροφής στο Δημοκρατικό Κόμμα και εξαΰλωσης και την (ακόμη μικρότερη) πρωτοβουλία «Εξουσία στον Λαό» να δυσκολεύεται να παρακολουθήσει τις κοσμογονικές αλλαγές…
