Στα 32 χρόνια ως καθηγήτρια και 12 ως μαθήτρια βίωσα σχολικές γιορτές που με βύθισαν στα πιο βαθιά χασμουρητά, και ελάχιστες που με συγκίνησαν και με προβλημάτισαν. Ως μαθήτρια στα χρόνια της δικτατορίας θυμάμαι μόνο στομφώδεις πανηγυρικούς που άφηναν την Ιστορία εκτός Ιστορίας, απομόνωναν το δαφνοστεφανωμένο παρελθόν από το παρόν και με έκαναν να πιστεύω ότι την Ιστορία τη γράφουν μόνο οι ήρωες. Οι σχολικές γιορτές ταυτίζονταν με απώλεια σχολικών ωρών (επιθυμητή!) και χειροκροτήματα σε συμμαθητές που απήγγειλαν ή βραβεύονταν.
Με τα χρόνια έβλεπα ότι στις φορτισμένες, συγκινησιακά, σχολικές γιορτές χτίζεται η «εθνική ταυτότητα» του πατριώτη-εθνικιστή έτοιμου να θυσιαστεί υπέρ πατρίδος και συνειδητοποίησα ότι θα μπορούσε αυτό να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από την κρατούσα ιδεολογία.
Τελευταία συνειδητοποίησα ότι υπάρχει διάσταση μεταξύ των σχολικών εγχειριδίων Ιστορίας και της παρουσίασης «εθνικών μύθων» στις σχολικές γιορτές, είτε σκόπιμα (υπερ-πατριώτες καθηγητές) είτε λόγω χρήσης προκατασκευασμένων γιορτών με κλισέ. Έτσι συντηρούνται μύθοι όπως το «Όχι» του Μεταξά, το Κρυφό Σχολειό, η ημερομηνία της επετείου της 25ης Μαρτίου κ.ά.
Ωστόσο, σε σχετικές έρευνες (Κ. Γιαννάκη, Οι εθνικές σχολικές γιορτές μέσα από τα μάτια των εκπαιδευτικών) η πλειοψηφία των καθηγητών δηλώνει ότι δεν επιθυμεί την κατάργηση των σχολικών γιορτών διότι:
Λόγω αδιαφορίας των μαθητών για το μάθημα της Ιστορίας, οι σχολικές γιορτές προσφέρουν ιστορική γνώση, διατηρούν την ιστορική μνήμη και τα μηνύματά τους είναι εθνικών και πανανθρώπινων αξιών.
Η μνήμη «των αγώνων των προγόνων» ενισχύει την εθνική συνείδηση των μαθητών και επιβεβαιώνει την εθνική τους ταυτότητα.
Αξίες-ιδέες του ιστορικού παρελθόντος, όπως ο πατριωτισμός, η αγάπη για την ελευθερία, η ανιδιοτελής προσφορά στην πατρίδα, αποτελούν ένα ηθικό μοντέλο για τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία.
Οι σχολικές γιορτές ενισχύουν τη συνοχή της σχολικής κοινότητας
Θα πρόσθετα επίσης ότι: Δίνουν δυνατότητα για καλλιτεχνική έκφραση των μαθητών μέσα από χορωδίες, ορχήστρες, απαγγελίες, θεατρικές παραστάσεις, χορούς.
Η εμπειρία μου και η παραπάνω έρευνα καταλήγουν στο ότι κάποιες σχολικές γιορτές μπορούν να προκαλέσουν ισχυρά συναισθήματα και αφομοίωση μηνυμάτων και η συμμετοχή σ’ αυτές δεν είναι καταναγκασμός.
Ποιες είναι, λοιπόν, αυτές οι επιθυμητές σχολικές γιορτές που αντιμετωπίζουν τη μαθητική βαρεμάρα και συμπλέουν με τις αρχές της Ιστορίας και της Παιδαγωγικής;
Από τους 3 συνήθως τύπους (σχολικές γιορτές τυπικές, βιωματικές, θεματικές), οι βιωματικές επιτρέπουν ουσιαστική συμμετοχή των μαθητών. Οι μαθητές, πάντα με την καθοδήγηση του καθηγητή, αναζητούν οι ίδιοι το περιεχόμενο της γιορτής (κείμενα, ποιήματα, τραγούδια, χορούς, επισκέψεις σε μνημεία, προσκλήσεις αγωνιστών κ.λπ.) και το παρουσιάζουν με τον τρόπο που επιλέγουν.
Σήμερα, σε εποχή διάλυσης κρατών, πολιτικής συνένωσης κάποιων άλλων, οικονομικής παγκοσμιοποίησης και μαζικής μετανάστευσης, οι μνήμες και οι πολιτισμικές ταυτότητες βρίσκονται σε διαδικασία διαρκούς ανασύνθεσης. Πώς αντιμετωπίζει η νέα εποχή το θέμα της καλλιέργειας εθνικής συνείδησης και ποιο ρόλο μπορούν να παίξουν οι σχολικές γιορτές;
Ξακουστή Αντωνάκου, εκπαιδευτικός
