Αλήθειες και ψέματα γύρω από την πολεμική κατά της γερμανικής «συνταγής» Η αντεπίθεση του Βερολίνου και τα σενάρια του χάους. Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Είναι μάλλον ήπιος ο χαρακτηρισμός «ακήρυκτος πόλεμος» για όσα εκτυλίσσονται εδώ και μέρες ανάμεσα στους κορυφαίους πόλους του παγκόσμιου καπιταλισμού, με επίκεντρο την Ευρώπη. Στην πραγματικότητα, είναι ένας κανονικά κηρυγμένος πόλεμος, με τις εχθροπραξίες και τα θερμά επεισόδιά του.
Το τελευταίο από αυτά σημειώθηκε χθες, με τη διαρροή μιας εξαιρετικά επιθετικής έκθεσης της γερμανικής Bundesbank, κατά της ΕΚΤ. Στην έκθεση επικρίνεται το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων που εφάρμοσε η ΕΚΤ, αναφέρεται ότι ποτέ δεν ήταν «απίθανη η έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη», χαρακτηρίζεται ως «μη εγγυημένη» η σημερινή σύνθεση της Eυρωζώνης και προαναγγέλλεται παρέμβαση της γερμανικής Kεντρικής Tράπεζας κατά της ΕΚΤ στο Συνταγματικό Δικαστήριο της Καλσρούης, στις 11 Ιουνίου.
Γερμανικά «αντίποινα»
Η γερμανική «βολή» έρχεται ως μια ακόμη απάντηση στα ομαδικά πυρά που δέχεται η Γερμανία για το σκληρό μοντέλο λιτότητας που έχει επιβάλει στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στις μνημονιακές χώρες. Η παρέμβαση της Bundesbank, μάλιστα, μοιάζει να σαρκάζει προκαταβολικά την αναμενόμενη, την ερχόμενη Πέμπτη, απόφαση του Ντράγκι να μειώσει τα βασικά επιτόκια του ευρώ. Η Μέρκελ έδωσε μεν τη «γενναιόδωρη» συγκατάθεσή της στη μείωση, σημειώνοντας ωστόσο ότι «τη Γερμανία θα τη συνέφερε μια αύξηση των επιτοκίων».
Η μείωση των επιτοκίων θεωρείται σήμα προσχώρησης του Ντράγκι στο ιδιότυπο παγκόσμιο «μέτωπο κατά της λιτότητας», με σχεδόν μοναδικό αντίπαλο τη γερμανική ελίτ. Η ύπαρξή του μετώπου αυτού επισημοποιήθηκε στην τελευταία συνάντηση των υπουργών Οικονομικών του G20, όπου ασκήθηκαν πιέσεις στη γερμανική ηγεσία να εγκαταλείψει την αντίληψη της σκληρής δημοσιονομικής προσαρμογής που καθηλώνει την Ευρωζώνη σε ύφεση και εξουδετερώνει τα τεράστια προγράμματα «ποσοτικής χαλάρωσης» ΗΠΑ και Ιαπωνίας. Το ίδιο μέτωπο πλαισιώθηκε από μια ακαδημαϊκή διαμάχη γύρω από το ποιο επίπεδο κρατικού χρέους οδηγεί σε ύφεση. Η περίφημη μελέτη των πρώην οικονομολόγων του ΔΝΤ, Ρογκόφ και Ράινχαρτ, η οποία όριζε το χρέος 90% του ΑΕΠ ως σημείο συναγερμού για αυστηρή δημοσιονομική προσαρμογή, αποκαθηλώθηκε από μια άλλη μελέτη οικονομολόγων που καταλόγισαν παραπλανητικές προθέσεις στους συναδέλφους του. Τελικά, η διαμάχη πέρασε και στο πολιτικό πεδίο, με τον Μπαρόζο να δηλώνει ότι «η λιτότητα έχει φτάσει στα όριά της», τον Σόιμπλε να του απαντά ότι με περισσότερο χρέος είναι αδύνατο να χρηματοδοτήσεις υγιή ανάπτυξη, τον Μοσκοβισί και τον εντολοδόχο Ιταλό πρωθυπουργό Λέττα να ξεσπαθώνουν κατά της λιτότητας και τον οικονομολόγο Κόνραντ, σύμβουλο της γερμανικής κυβέρνησης να δηλώνει απερίφραστα ότι το ευρώ έχει ακόμη πέντε χρόνια ζωής!
Τίποτα εγγυημένο
Οι αντιθέσεις αυτές, υπαρκτές και βαθύτατες ανεξάρτητα από το πόσο αφορούν τα πραγματικά θύματα της λιτότητας, έχουν ένα επιπλέον θύμα: την τραπεζική ένωση της Ευρωζώνης. Αποκρούοντας τις πολύπλευρες πιέσεις που δέχεται για την «προτεσταντική» συνταγή της, η Μέρκελ πέταξε τη μπάλα στην εξέδρα. «Δεν μπορεί να υπάρξει πανευρωπαϊκό σχήμα εγγύησης καταθέσεων», είπε, υπερασπίζοντας πάντα τους φορολογούμενους και παραβιάζοντας μια ακόμη «κόκκινη γραμμή», τις αποταμιεύσεις κάτω των 100.000 ευρώ. Τι σημαίνει αυτή η «βόμβα»; Σε πρώτη ανάγνωση σημαίνει ότι η Ευρωζώνη δεν εγγυάται ούτε τις μικρούς αποταμιευτές. Η δεύτερη ανάγνωση παραπέμπει μάλλον σε μια πληρωμένη απάντηση της Μέρκελ στο «μέτωπο κατά της λιτότητας»: Aν θέλετε λιγότερη λιτότητα, ταχύτερη ανάπτυξη, αλλά και διασώσεις κρατών ή τραπεζών, να είστε έτοιμοι να αναλάβετε και τα κόστη τους. Στο εξής, ουδείς στο απυρόβλητο. Ούτε οι μισθωτοί, ούτε οι ιδιοκτήτες, ούτε οι ομολογιούχοι, ούτε οι μέτοχοι, ούτε οι αποταμιευτές.
Το ρίσκο της φούσκας
Αν αυτή η ανάγνωση του «κατά Μέρκελ ευαγγελίου» ήταν ελάχιστα ειλικρινής ίσως να ήταν ενδιαφέρουσα. Το να σκάσει η παγκόσμια χρηματοπιστωτική φούσκα, που μετριέται 6 έως 8 φορές πάνω την παγκόσμια πραγματική οικονομία, ίσως να λειτουργούσε εξυγιαντικά. Στην πραγματικότητα κανείς, ούτε η γερμανική ελίτ, θέλει να αναλάβει αυτό το ρίσκο, γιατί απλούστατα και οι γερμανικές τράπεζες είναι μέρος του προβλήματος. Έτσι, η διελκυστίνδα για τη λιτότητα, καταλήγει να αποτελεί το προκάλυμμα ενός ανταγωνισμού για την υπεράσπιση των «εθνικών» τραπεζικών και επιχειρηματικών ελίτ από την ύφεση ή από ένα παταγώδες σκάσιμο της φούσκας. Ακούσατε, άλλωστε, από κανέναν πολέμιο της λιτότητας να εισηγείται αποκατάσταση των μισθών, των συντάξεων, ή του κατακρεουργημένου του κοινωνικού κράτους;
Είναι προφανές ότι ο ανταγωνισμός της λιτότητας της τελευταίας τριετίας επιστρέφει σαν μπούμεραγκ και αναζητείται εναλλακτική. Αλλά η αναζήτηση γίνεται στο έδαφος βαθύτατων αντιθέσεων, τόσο εντός της Ε.Ε. όσο και παγκοσμίως. Η λύση τους είναι ανοικτή σε όλα τα σενάρια, από το σενάριο ενός ακόμη συμβιβασμού σε επίπεδο Ε.Ε. ή G20, μέχρι το σενάριο μιας διάλυσης της ΟΝΕ ή ενός ακόμη γύρου νομισματικών πολέμων.
Η δύση της Δύσης
Από την άποψη αυτή έχει δίκιο η Μέρκελ να λέει ότι το πρόβλημα δεν είναι το ευρώ, αλλά το πού θα βρίσκεται η Ευρώπη σε 10 ή 20 χρόνια. Χωρίς να της απαντά ευθέως, ο Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι, ο Αμερικανός γκουρού του Ψυχρού Πολέμου, 85άρης πια, σημείωσε προ ημερών ότι η Ευρώπη δεν έχει ιστορική φιλοδοξία, είναι μια ένωση των τραπεζών, κι αν δεν βρει μια νέα πλανητική ισορροπία με τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία, τη Ρωσία, θα ακολουθήσει όλη τη Δύση στην παρακμή της και τη Γη σε μια τυραννία πλανητικού χάους. Περιττό να πούμε ότι το χάος που με ταξικό δέος φοβάται ο Μπρεζίνσκι μπορεί να είναι και δημιουργικό, αν συντελεστεί με τις κοινωνίες στο προσκήνιο. Αλλά μπορεί να είναι και το καταστροφικό, τελειωτικό χάος που υπόσχεται ο καπιταλισμός έχοντας προ πολλού διαρρήξει κάθε σχέση του με την πρόοδο…
