του Θανάση Μουσόπουλου*
Τα τελευταία χρόνια όλο και κάτι τιμούμε και γιορτάζουμε.
- Το 2019 τα 100 χρόνια Ελεύθερης Ξάνθης.
- Το 2020 τα 100 χρόνια Ελεύθερης Θράκης.
- Το 2021 τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821
- Το 2022 τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Πληγή 1922
- Το 2023 ; 100 χρόνια από τη Συνθήκη της Λωζάνης.
Η Συνθήκη της Λωζάνης ήταν συνθήκη ειρήνης που έθεσε τα όρια της σύγχρονης Τουρκίας. Υπογράφηκε στη Λωζάνη της Ελβετίας στις 24 Ιουλίου 1923 από την Ελλάδα, την Τουρκία και τις άλλες χώρες που πολέμησαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Μικρασιατική εκστρατεία (1919-1922) και συμμετείχαν στη Συνθήκη των Σεβρών, συμπεριλαμβανομένης και της ΕΣΣΔ που δεν συμμετείχε στην προηγούμενη συνθήκη. Η υπογραφείσα συνθήκη ήταν το αποτέλεσμα της σχετικής διάσκεψης που ξεκίνησε στις 7 Νοεμβρίου 1922 μεταξύ των προαναφερομένων μελών. Στο κείμενο της Συνθήκης συμπεριλαμβάνεται και η Σύμβαση της Λωζάνης που αποτελεί συντομότερο κείμενο και υπογράφηκε νωρίτερα, στις 30 Ιανουαρίου 1923.
Ένα από τα πολλά παρεπόμενα της Συνθήκης Λωζάνης είναι η ανταλλαγή πληθυσμών.
Η ανταλλαγή μειονοτήτων που πραγματοποιήθηκε προκάλεσε μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών. Μετακινήθηκαν από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη στην Ελλάδα 1.650.000 Οθωμανοί υπήκοοι, χριστιανικού θρησκεύματος και από την Ελλάδα στην Τουρκία 670.000 Έλληνες υπήκοοι, μουσουλμανικού θρησκεύματος. Μεταξύ των ανταλλάξιμων περιλαμβάνονταν επίσης οι Έλληνες του Πόντου, αλλά και τουρκόφωνοι Έλληνες, όπως τουρκόφωνοι Πόντιοι και Καραμανλήδες, καθώς και ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι, όπως Τουρκοκρητικοί και Βαλαάδες της Δυτικής Μακεδονίας.
Εξαιρέθηκαν από την ανταλλαγή οι Ρωμιοί κάτοικοι της νομαρχίας της Κωνσταντινούπολης (οι 125.000 μόνιμοι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης, των Πριγκηπονήσων και των περιχώρων, οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι πριν από τις 30 Οκτωβρίου του 1918) και οι κάτοικοι της Ίμβρου και της Τενέδου (6.000 κάτοικοι), ενώ στην Ελλάδα παρέμειναν 110.000 Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης.
Εισαγωγικά σημειώνω τα προηγούμενα, προσθέτοντας δύο χρήσιμα / κρίσιμα στοιχεία:
Α) Οι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης χαρακτηρίζονται με εθνικό όνομα ως Ρωμιοί, ενώ οι κάτοικοι που παραμένουν στη Δυτική Θράκη με τη θρησκευτική ονομασία Μουσουλμάνοι.
Β) Οι Ρωμιοί της Κωνσταντινούπολης στις μέρες μας είναι πάνω κάτω 2.000 – ενώ οι Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης είναι περισσότεροι από 130.000.
Στο επόμενο διάστημα θα μας δοθεί η ευκαιρία και δυνατότητα να μιλήσουμε εκτενέστερα για τη Συνθήκη της Λωζάνης. Είναι απαραίτητο!
*Ο Θανάσης Μουσόπουλος είναι φιλόλογος, συγγραφέας, ποιητής
