Χωρίς να το καταλαβαίνουμε διολισθαίνουμε σαν κοινωνία σε όλο και πιο χαμηλά επίπεδα. Μας επιβάλλουν τη διολίσθηση χωρίς να μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε συνολικά και σφαιρικά. Πήρε ο ΣΥΡΙΖΑ την κυβέρνηση, αλλά αυτοί εξακολουθούν να ασκούν την εξουσία σε πολύ σημαντικούς τομείς. Ένας απ’ αυτούς τους τομείς είναι η επικοινωνία. Η επικοινωνία, όπως και η ενημέρωση, στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες, ανήκουν στον ευρύτερο τομέα της «διασκέδασης». Entertainment Industry, λέγεται όλο αυτό το πράγμα. Βιομηχανία του θεάματος ακροάματος, με άλλα λόγια. Οι ειδήσεις στη Δύση μετριούνται στατιστικά όπως και οι εκπομπές μαγειρικής και όπως οι διαγωνισμοί τραγουδιού. Σε μικρογραφία, το βλέπεις και στην Ελλάδα. Όλα ανάκατα. Όλα να υπηρετούν τον ίδιο σκοπό. Τον τελικό σκοπό, τη χειραγώγηση των πολλών και την κερδοφορία των ολίγων.
Τηρουμένων των αναλογιών συνέβαινε ανέκαθεν. Στις μεταπολεμικές, όμως, δεκαετίες, που η τεχνολογία έδωσε νέα πρωτόγνωρα σε ποσότητα και ποιότητα μέσα, για τη διάδοση των μηνυμάτων και τον εκμαυλισμό των κοινωνιών, το σύστημα παραγωγής και διακίνησης ψυχαγωγίας καπιταλιστικού τύπου, που περιλαμβάνει τα πάντα, από τις τέχνες μέχρι την πολιτική, επινόησε και επεξεργάστηκε τεράστια ποικιλία εφαρμογών, από το πιο μικρό μέχρι το πιο μεγάλο. Δεν άφησε τίποτα απ’ έξω, έτσι ώστε όλα να καταναλώνονται από τον αποδέκτη τους με τρόπο που αφενός αποφέρει κέρδη και αφετέρου διαιωνίζει την εξουσία. Εάν κάποτε μπορούσε κανείς να σκεφτεί το σινεμά ή το θέατρο, και πολύ περισσότερο την αρχαιολογία, σαν κάτι ξεχωριστό από την πολιτική, σήμερα θα πρέπει να είναι άσχετος, αδιάφορος, αφελής ή συνένοχος για να πιστεύει κάτι τέτοιο. Από τα βραβεία Όσκαρ μέχρι το βραβείο Νόμπελ και από το δελτίο ειδήσεων του Σκάι, τα πρωινάδικα του Mega και του Star μέχρι τις εκπομπές τύπου Τατιάνας Στεφανίδου, ακόμα και τις τηλεπωλήσεις, η ίδια λογική, η ίδια «φιλοσοφία», οι ίδιες επιδιώξεις. Τα ίδια ή παρόμοια πρόσωπα, οι ίδιες αξιολογήσεις και ιεραρχήσεις θεμάτων, ο ίδιος τρόπος παρουσίασης.
Αυτό, τώρα, είναι αρκετά κοινότοπο, να το λέει κανείς, γιατί είναι ήδη γνωστό. Αυτό, όμως, που δεν είναι όσο θα έπρεπε κατανοητό είναι ότι αυτό το καθεστώς δεν αφήνει κανέναν ανεπηρέαστο. Ακόμα κι εκείνος που νομίζει ότι αποστρέφοντας αλλού την κεφαλήν, γλύτωσε, πλανάται πλάνηνοικτράν. Ασφαλώς, δεν παίρνει την ίδια δόση, αλλά δεν είναι άτρωτος. Γιατί όλα είναι σαν τα μεταλλαγμένα και τα βιολογικά. Όταν είναι αναγκαστικά σε διπλανά χωράφια, έχουν τον ίδιο υδροφόρο ορίζοντα και αέρα, με τα ίδια έντομα και πουλιά τριγύρω, τίποτα δεν μένει απομονωμένο και ανεπηρέαστο. Τα βακτήρια, τα ένζυμα, τα μικρόβια και όλοι οι ζωτικοί μικροοργανισμοί και όλα τα χημικά, λιπάσματα και παρασιτοκτόνα, μεταφέρονται και επενεργούν σε ό,τι μοιράζεται την ίδια γη και την ίδια ατμόσφαιρα. Έτσι, συμβαίνει και με τους ανθρώπους. Στον καθένα μέσα, και τον πιο ανυπόταχτο, εμφιλοχωρεί δια της διαχύσεως ο λόγος του Πρετεντέρη, του Προτοσάλτε, του Κασιμάτη και του Μανδραβέλη, του Γεωργιάδη, του Σαμαρά, του Γιακουμάτου και του Κασιδιάρη. Κι αν όχι απαραιτήτως το νόημα, παρεισφρέει το μήνυμα, με πολλές μορφές. Η παραποιημένη πληροφορία, το ψέμα, η συκοφαντία, ο φόβος, η τρομοκρατία, το μίσος, η αμφιβολία, η αμφισβήτηση, ο κλονισμός. Σαν ένα δηλητηριώδες αέριο που κυκλοφορεί έξω και πέρα από τους άμεσους καταναλωτές του, τους θεατές των δελτίων ειδήσεων, αλλά και των εκπομπών κουλτούρας, δηλαδή τρόπου ζωής, λάιφστάιλ, που έχουν τον ίδιο ιδεολογικό και πολιτικό παρονομαστή. Που κυκλοφορεί έξω κι από τους λιγοστούς, σε σχέση με τον πληθυσμό, αναγνώστες των Νέων και της Καθημερινής, περνώντας ακόμα και μέσα από τις χαραμάδες των ασφαλισμένων θυρών και τις ρωγμές των οχυρών που χτίζουν γύρω τους οι άνθρωποι που θέλουν να γλυτώσουν από τη μόλυνση που προκαλεί η άμεση επαφή με τις εστίες αυτές, με τα κανάλια και τις εφημερίδες των εργολάβων που ελέγχουν την επικοινωνία, την ενημέρωση, την επιμόρφωση και την αναψυχή της κοινωνίας.
Κι αυτό, μετά, δεν εκδηλώνεται απαραιτήτως με την υιοθέτηση των πολιτικών προτιμήσεων και προτάσεων που λανσάρουν τα ελεγχόμενα ΜΜΕ. Γιατί, σε εποχή μεγάλης κρίσης, η χοντρή απελέκητη προπαγάνδα που ασκείται από την εξουσία μέσω των ΜΜΕ, μπορεί να χάσει μεγάλο μερίδιο από την όποια αξιοπιστία έχει αποκτήσει, ακόμα και μεταξύ των πιο αδαών και ανυποψίαστων ή συμβιβασμένων πολιτών. Το είδαμε αυτό, με την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ, που σημαίνει ότι ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας αποδεσμεύτηκε από την πολιτική προπαγάνδα των καναλιών. Εκδηλώνεται, όμως, αυτή η επιρροή, αυτή η δηλητηρίαση, με τρόπους που δεν είναι εύκολο για τον κάθε άνθρωπο να τη συνδέσει με τη διαβρωτική διείσδυση των ΜΜΕ. Είναι σαν εκείνους τους πονοκέφαλους ή κοιλόπονους που θεωρούνται αγνώστου αιτιολογίας. Πονάς χωρίς να ξέρεις τι σε πείραξε. Κάτι ανάλογο συμβαίνει με την προπαγάνδα, που στη σημερινή της σύσταση περιλαμβάνει τις πιο απίθανες μορφές και χρησιμοποιεί τα πιο εξελιγμένα μέσα διείσδυσης στις συνειδήσεις.
Ένα παράδειγμα: Όλοι συμφωνούν ότι η Ευρώπη σήμερα δεν αφήνει την Ελλάδα να πάρει μια ανάσα. Δεν σέβεται καν την ετυμηγορία, τη δημοκρατική κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, του λαού. Πολλοί, όμως, άνθρωποι, μερικοί κατεστραμμένοι από την πολιτική αυτή της Ε.Ε., αντιδρούν στην ενδεχόμενη έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη ή στην κόντρα με την Ε.Ε., χωρίς να μπορούν να τεκμηριώσουν την άποψη τους, επηρεασμένοι εν αγνοία τους από τη στημένη προπαγάνδα των καναλιών.
Ένα άλλο πιο δύσκολα προσδιορισμένο φαινόμενο είναι τα στοιχεία της δηλητηριώδους κουλτούρας, που διακρίνει κανείς σε πολίτες που και πολιτικοποιημένοι είναι και ενημερωμένοι και γνώσεις έχουν. Βλέπουμε πόσο έχουν επηρεαστεί αυτοί οι πολίτες, φίλοι μας και ομοϊδεάτες, που σκέφτονται ή συμπεριφέρονται σαν τον Πρετεντέρη ή τον Γεωργιάδη, σαν την Στεφανίδου ή την Εσπρέσσο. Αριστεροί πολίτες, με αριστερές περγαμηνές, ή έστω κατά δήλωση αριστεροί, που είναι ανταγωνιστικοί στις συναναστροφές τους, που θεωρούν ότι μόνο αυτοί έχουν δίκιο, που με το ζόρι ανέχονται τις διαφορετικές απόψεις, που θέλουν να βγαίνουν πάντα από πάνω, που δεν δέχονται μύγα στο σπαθί τους, που με το παραμικρό εκμηδενίζουν τον άλλο, που στην πράξη θεωρούν το διάλογο, την ανταλλαγή απόψεων και την αποδοχή της θέσης του άλλου, σαν μια αγγαρεία που τους επιβάλλει η δημοκρατία που επικαλείται ο αριστερός λόγος. Και όχι μόνο αυτό. Συμμετέχουν στο κουτσομπολιό, είναι αδιάκριτοι, υπονομεύουν τον άλλο από ζήλεια, ανταγωνισμό και διεκδίκηση της πρωτοκαθεδρίας. Και, βέβαια, αποκλείουν κάθε άλλον που είναι για κάποιο λόγο διαφορετικός, σεξουαλικά, φυλετικά, ιδεολογικά, πολιτικά, θρησκευτικά κ.λπ. Στην πράξη, όχι στα λόγια. Γιατί στα λόγια και τους ομοφυλόφιλους δεχόμαστε, αρκεί να μην είναι στο στενό μας περιβάλλον, και τους μουσουλμάνους, αρκεί να μην μένουν στο διπλανό διαμέρισμα, και τους πρόσφυγες αρκεί να μην κοιμούνται στα παγκάκια της δικής μας πλατείας.
Εύκολα ανιχνεύονται και πολλά άλλαχαρακτηριστικά γνωρίσματα που είναι μέρος της κουλτούρας της εξουσίας και αναδύονται μέσα από τις εκπομπές της τηλεόρασης, μέσα από τις σελίδες των εφημερίδων, μέσα από τις πρακτικές άσκησης του κυβερνητικού έργου και από τον τρόπο διεξαγωγής των συζητήσεων στη Βουλή.Η χυδαιότητα, η υποκρισία, ο εγωισμός, η αλαζονεία, η έπαρση, ο τσαμπουκάς, η κωλοτούμπα, η ασέβεια, αλλά και η κακοποίηση της γλώσσας, η φτηνή αισθητική, το «άκου, ρε!», δηλητηρίασαν τον πολιτικό λόγο και επιβάλανε μια κουλτούρα κοινής χρήσης, που απλώθηκε μέσα στην κοινωνία σαν πανούκλα. Κι άντε, τώρα, να καθαρίσεις την ατμόσφαιρα και τις αρτηρίες σου από αυτά τα σκουπίδια.
Υπάρχει, ευτυχώς, και ο άλλος λόγος, σε πολλούς αριστερούς, ο αληθινά και αψεγάδιαστα αριστερός. Κι αυτός ο άλλος λόγος που έχει να κάνει με άλλες ιδέες και άλλες πρακτικές πρέπει να νικήσει καθολικά μέσα στην Αριστερά, η οποία οφείλει αδιάκοπα να αποτοξινώνεται από τις κακές επιρροές, γιατί τότε μόνο θα απαλλάξει την κοινωνία από τα δηλητηριώδη αέρια που δεν την αφήνουν να αναπνεύσει καθαρό αέρα.
Στέλιος Ελληνιάδης
