Συνέντευξη στους Βασίλη Γεροδήμο και Δημήτρη Γκάζη
Συναντήσαμε τον Οζ Καραχάν κατά την πρόσφατη επίσκεψή μας στην Λευκωσία και είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε εκτενώς για το παρελθόν και το παρόν του νησιού, καθώς και για τις πολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή και πως αυτές αντανακλώνται στην κυπριακή πραγματικότητα. Παρακολουθούμε εδώ και χρόνια τη δράση και τις παρεμβάσεις του μέσα από την οργάνωση Ένωσις Κυπρίων (Union of Cypriots), μια συλλογικότητα Κυπρίων που αγωνίζονται για την απελευθέρωση του νησιού από την τουρκική κατοχή και τον εποικισμό. Μια δραστήρια οργάνωση με πλούσια διεθνιστική δράση και σημαντικές παρεμβάσεις για την ενημέρωση και την «εκπαίδευση» της κυπριακής κοινωνίας. Η Ένωσις Κυπρίων βλέπει την απελευθέρωση της Κύπρου να περνά μέσα από την οικοδόμηση μιας νέας κυπριακής εθνικής συνείδησης, που θα αποτελέσει τη βάση του ανεξάρτητου κυπριακού κράτους-έθνους. Η κυπριακότητα αυτή δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση συμφιλίωση με το καθεστώς της κατοχής, όπως για διάφορους προοδευτικούς «κυπριωτιστές». Υπό αυτή την έννοια, παρά τις επιμέρους διαφορετικές οπτικές για ζητήματα στρατηγικής, η επιμονή στην ενότητα των δυνάμεων που αντιπαλεύουν τη συνεχιζόμενη τουρκική κατοχή και τα σχέδια του ιμπεριαλισμού για την περιοχή, είναι ένα από τα σημαντικά ταυτοτικά στοιχεία της προσπάθειας τους, όπως φαίνεται και από τη συζήτηση που ακολουθεί.
Παγκοσμίως, έχουμε εισέλθει σε μια περίοδο πολεμικής αστάθειας και κινδύνων. Επηρεάζει την Κύπρο αυτός ο γεωπολιτικός αναδασμός;
Σήμερα, γινόμαστε μάρτυρες όχι ενός «παγκοσμίου πολέμου» αλλά ενός «κόσμου σε πόλεμο». Συγκεκριμένες περιοχές, ιδίως η Δυτική Ασία/Βόρεια Αφρική και η Νοτιοανατολική Ασία έχουν εδώ και πολύ καιρό καταστραφεί από την αστάθεια και τις πολεμικές συγκρούσεις. Η έννοια της «θαλάσσιας ισχύος» είναι σημαντική για τον δυτικό ιμπεριαλισμό, ειδικά αυτόν των ΗΠΑ, υπογραμμίζοντας τη στρατηγική σημασία του ελέγχου περιοχών όπως η Κύπρος για να εξασφαλιστεί η επιχειρησιακή ασφάλεια του 6ου Στόλου στην περιοχή. Παρά τις πρόσφατες παγκόσμιες πολιτικές αλλαγές, η κατάσταση στην Κύπρο παραμένει ως επί το πλείστον απαράλλαχτη. Εξυπηρετεί ως μια βάση του ΝΑΤΟ, που χρησιμοποιείται από 5 ΝΑΤΟϊκούς στρατούς για να ασκούν ιμπεριαλιστική επιρροή στην περιοχή, όπως αποδεικνύει για άλλη μια φορά ο ρόλος του νησιού στις πρόσφατες εξελίξεις στην Παλαιστίνη και την Υεμένη. Εν ολίγοις, η Κύπρος δεν επηρεάζεται απλά από τη γεωπολιτική ανακατανομή, αλλά χρησιμοποιείται ως εργαλείο της. Γι’ αυτό, όταν κάνουμε λόγο για απελευθέρωση της Κύπρου, στην πραγματικότητα μιλάμε για την ελευθερία σε όλη τη Δυτική Ασία και τη Βόρεια Αφρική, καθώς και για την εκδίωξη του ιμπεριαλισμού από ολόκληρη την περιοχή.
Έχουν περάσει σχεδόν 65 χρόνια από το 1960 και την ανεξαρτησία της Δημοκρατίας της Κύπρου και φέτος συμπληρώνονται 50 χρόνια από τον Αττίλα του 1974. Ποια είναι η κατάσταση στο νησί σήμερα; Συχνά αναφέρουμε το κυπριακό ζήτημα ως ένα πρόβλημα αδύνατο να λυθεί. Μπορεί να βρεθεί μια λύση σήμερα;
Η κατάσταση στην Κύπρο δεν έχει αλλάξει από την εποχή της Παλμεροκρατίας τη δεκαετία του 1930. Ο τότε αποικιακός κυβερνήτης Ρίτσμοντ Πάλμερ σχεδίασε τη στρατηγική του διαίρει και βασίλευε, που μέχρι σήμερα διαιωνίζει τον βρετανικό ιμπεριαλισμό στο νησί. Έγραφε χαρακτηριστικά σε επιστολή του προς το Λονδίνο στις 23 Οκτωβρίου 1936: «Προκειμένου να έχουμε ένα ήσυχο μέλλον για το νησί, πρέπει να συνεχίσουμε τη διοίκηση βάσει του exceptis excipiendis (με τις αναγκαίες εξαιρέσεις), βάσει των επαρχιών. Έτσι, η έννοια του κυπριακού εθνικισμού –η οποία θα αναδυθεί ως μια νέα ιδέα όταν διαβρωθεί η αξία της Ένωσης– πρέπει να απομακρυνθεί όσο το δυνατόν περισσότερο, και να αφεθεί στο σκοτάδι».
Ερχόμενοι στο σήμερα, η Ένωση –ένα κίνημα επικεντρωμένο στη εθνοφυλετική ταυτότητα, με στόχο την ενσωμάτωση της Κύπρου σε ένα άλλο κράτος– συνέβαλε στη δημιουργία, το 1960, ενός κυπριακού κράτους με ένα ενιαίο (αν και βασισμένο στον εθνοφυλετικό διαχωρισμό) Σύνταγμα, πριν καταστεί το ίδιο «διαβρωμένη αξία». Η τουρκική κατοχή το 1974 εγκαθίδρυσε τις ντε φάκτο εθνοτικά διαχωρισμένες «επαρχίες». Επιπλέον, η Δύση προσπαθεί να νομιμοποιήσει αυτό το καθεστώς απαρτχάιντ προτείνοντας μια λύση «διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας» (ΔΔΟ). Όλες αυτές οι τραγωδίες έχουν μια μόνο αιτία: τις προσπάθειες των ιμπεριαλιστών να καθυστερήσουν την ανάπτυξη μιας κυπριακής εθνικής συνείδησης, ώστε αυτή να απομακρυνθεί «όσο το δυνατόν περισσότερο, και να αφεθεί στο σκοτάδι».
Ζούμε σε μια εποχή «εθνών-κρατών» και «κρατών-εθνών». Τους τελευταίους δύο αιώνες, η ιμπεριαλιστική Ευρώπη παρήγαγε έθνη-κράτη, ενώ στις ηπείρους-αποικίες, όπως η Ασία και η Αφρική, κράτη-έθνη προέκυψαν από τους αντιαποικιακούς αγώνες. Ωστόσο, στις χώρες όπου οι ιμπεριαλιστές προσπάθησαν να διατηρήσουν τον έλεγχό τους, υπέθαλψαν φυλετικές συγκρούσεις και εισήγαγαν περίπλοκα συστήματα ελέγχου – αυτό έκαναν και στην Κύπρο.
Απαντώντας στο τελευταίο σκέλος της ερώτησης, σχετικά με την πιθανότητα μια λύσης: η μόνη πιθανή λύση για τους Κύπριους είναι η δημιουργία ενός ενιαίου, κοσμικού και πλουραλιστικου κράτους-έθνους. Η εδαφική ακεραιότητα μιας χώρας μπορεί να εγγυηθεί μόνο μέσω της κοινωνικής ακεραιότητας. Ωστόσο, η δημιουργία ενός τέτοιου κράτους είναι εφικτή μόνο εάν στηριχθεί σε μια ενοποιητική ανώτερη εθνική ταυτότητα για την Κυπριακή Δημοκρατία, σεβόμενοι παράλληλα κάθε άλλη ατομική ταυτότητα, όπως της φυλής, του φύλου ή οποιοδήποτε άλλη. Υπάρχουν ακόμα άνθρωποι σαν εμάς οι οποίοι αγωνίζονται για τη δημιουργία ενός «κανονικού» και σύγχρονου κράτους όπως προαναφέρθηκε, οπότε, όσο υπάρχει αγώνας, υπάρχει ελπίδα.
Ποια η θέση σας σχετικά με τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία που προβάλλεται ως πιθανή «λύση» στις διάφορες διαδικασίες «διαλόγου»;
Προτού συζητήσουμε για «λύσεις», είναι σημαντικό να συμφωνήσουμε στο «πρόβλημα». Στην Κύπρο, η σύγχυση ανάμεσα στις πολιτικές ομάδες οδηγεί μέχρι και στη χρήση των όρων «κατοχή» και «επανένωση» στην ίδια πρόταση. Η Ένωσις Κυπρίων πιστεύει ότι η Κύπρος δεν είναι διαχωρισμένη, αλλά κατεχόμενη, και πως η απελευθέρωση –και όχι μια αόριστη επανένωση– είναι η μόνη λύση. Πάντα θεωρούσαμε ότι η ιδέα μιας Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας ήταν απλώς μια στρατηγική που χρησιμοποιούν η Τουρκία και η Δύση για να καθυστερήσουν την αντιμετώπιση του προβλήματος ενόσω συνεχίζεται ο εποικισμός. Τώρα, με την Τουρκία να εγκαταλείπει αυτήν την προσέγγιση λόγω της επιτυχίας των πολιτικών εποικισμού, όποιος θεωρεί αυτή τη λύση ως πιθανή έχει ψευδαισθήσεις. Οι πολιτικές επιστήμες δεν μπορούν πλέον να αντιμετωπίσουν αυτό το πρόβλημα, πιθανώς να μπορεί η ιατρική – ειδικά αν σκεφτούμε τις ομάδες που ακόμα ελπίζουν σε «λύση» από ένα διαπραγματευτικό τραπέζι στο οποίο κάθεται και η Τουρκία.
Ποια είναι η στρατηγική της Τουρκίας σχετικά με τη συνέχιση και επέκταση της κατοχής; Τι γίνεται με την στρατιωτική της παρουσία και δραστηριότητα στα κατεχόμενα;
Από την κατοχή του 1974, η πρωταρχική στρατηγική της Τουρκίας στο νησί είναι ο εποικισμός, ο οποίος χρησιμεύει ως θεμέλιο για τη στρατιωτική παρουσία και επιρροή της. Ο ακριβής αριθμός του τουρκικού στρατιωτικού προσωπικού στο νησί παραμένει απόρρητος, καθρεφτίζοντας την αδιαφάνεια που περιβάλλει την καταμέτρηση των παράνομων εποίκων. Τουρκικές πηγές ισχυρίζονται ότι ο αριθμός των στρατιωτών είναι περίπου 40.000. Ωστόσο, δεδομένης της τάσης της Τουρκίας να υποτιμάει στοιχεία, όπως τον εκτιμώμενο πληθυσμό στα κατεχόμενα, αναφερόμενη συχνά σε 300-400 χιλιάδες, το 40.000 θεωρείται ευρέως πως είναι προπαγάνδα. Αυτή τη στιγμή, διάφορες πηγές, συμπεριλαμβανομένων ΜΚΟ, δεδομένων από GSM, τοπικών αρχών και πολιτικών στην κατεχόμενη περιοχή, υποδηλώνουν έναν συνολικό πληθυσμό που υπερβαίνει το ένα εκατομμύριο. Μόνον 80-100 χιλιάδες εξ αυτών είναι οι τουρκόφωνοι Κύπριοι που έχουν παραμείνει. Κατά συνέπεια, ο πραγματικός αριθμός του στρατιωτικού προσωπικού θα μπορούσε να είναι σημαντικά υψηλότερος. Πέρα από την παρουσία του στρατού, η Τουρκία χρησιμοποιεί τα κατεχόμενα ως ναυτική βάση και εναέριο κόμβο για τα αεροσκάφη της, συμπεριλαμβανομένων των εγχώρια κατασκευασμένων μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων (UCAVs). Πρόσφατα, η Τουρκία ανακοίνωσε σχέδια για να χρησιμοποιήσει το αεροδρόμιο στην περιοχή του Λευκόνοικου ως βάση για τα UCAV τους.
Με ποια πολιτική η Ένωσις Κυπρίων προσπαθεί να αναδείξει το θέμα του εποικισμού των κατεχόμενων από την Τουρκία;
Ο εποικισμός είναι ένα σύστημα ισχύος το οποίο διαιωνίζει τη γενοκτονία και την καταπίεση των γηγενών. Συνεπώς, για να μπορέσει οποιοσδήποτε πολιτικός φορέας να αντιμετωπίσει ειλικρινά τους εποικισμούς στην Κύπρο, θα πρέπει να βασίσει τις πολιτικές του στα δικαιώματα όλων των γηγενών Κυπρίων. Πολιτικά μέτωπα που προωθούν την προωθούμενη από το ΝΑΤΟ διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία στερούνται οποιασδήποτε βούλησης για την αντιμετώπιση των εποικισμών, καθώς ο στόχος τους είναι μια φυλετικά διαχωρισμένη Κύπρος. Από την άλλη, οι «ελληνοκεντρικές» παρατάξεις, λόγω της άρνησής τους για οτιδήποτε εγχώριο και Κυπριακό, είτε εσκεμμένα είτε ακούσια υποβαθμίζουν τους εποικισμούς, ή αποτυγχάνουν να υιοθετήσουν μια ειλικρινή στάση για το θέμα. Εν συντομία, και οι δύο πλευρές έμμεσα γίνονται εργαλείο για τη νομιμοποίηση, στα μάτια της διεθνούς κοινότητας, της τουρκικής παρουσίας στο νησί.
Ως Ένωσις Κυπρίων, με συνέπεια χρησιμοποιούμε ακριβή γλώσσα στον αγώνα μας ενάντια στους εποικισμούς, πιστοί στην ιδέα ότι «η Κύπρος ανήκει στους Κύπριους». Η προσπάθειά μας είναι πολύπλευρη, εστιασμένη σε διεθνείς καμπάνιες για την ανάδειξη αυτού του θέματος ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, και για την ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινότητας. Η Επιτροπή Δημοσίων Σχέσεων συνεργάζεται με διεθνή προοδευτικά κινήματα, συμμετέχει σε εκδηλώσεις με άλλα θύματα εποικισμών, όπως οι Παλαιστίνιοι, και παράγει ανακοινώσεις στα αγγλικά για να ρίξει φως στο Κυπριακό ζήτημα. Επίσης στοχεύουμε στην ενημέρωση του Κυπριακού κοινού, ειδικά των ελληνόφωνων, για την κατάσταση στις κατεχόμενες περιοχές, παρά τις προσπάθειες της πολιτικής ελίτ να καταστείλει αυτήν την προσπάθεια. Ένας άλλος στόχος είναι η υποστήριξη και η αλληλεγγύη στους Κύπριους που έγιναν στόχος των εποίκων, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, των επιθέσεων στην εφημερίδα Avrupa/Afrika το 2018.
Στην Ελλάδα κυριαρχεί η λογική πως «η Κύπρος κείται μακράν». Πώς κρίνετε τη στάση της Ελλάδας στο Κυπριακό; Πιστεύεται πως θα βοηθούσε η στενότερη συνεργασία του λαού και των κινημάτων σε Ελλάδα και Κύπρο, ειδικά απέναντι στην κοινή απειλή του τουρκικού επεκτατισμού;
Χρειάζεται στενότερη συνεργασία μεταξύ του Κυπριακού και του Ελληνικού λαού και των κινημάτων. Ωστόσο, για να έχει αυτή η συνεργασία ουσιαστικό αντίκτυπο, ο εντοπισμός των θεμελιωδών αρχών που θα τη διέπουν είναι καίριας σημασίας. Με δεδομένη την διακριτή κοινωνική και πολιτική δυναμική στις δύο χώρες, και την εκατέρωθεν επικράτηση της ημιμάθειας για τα όσα συμβαίνουν στην άλλη χώρα, μια τέτοια προσέγγιση δεν μπορεί να βασιστεί σε ρομαντικά και ξεπερασμένα σχήματα, αλλά σε μια κατ’ ανάγκην ορθολογική προσέγγιση. Κάτι τέτοιο δεν έχει επιχειρηθεί στο παρελθόν.
Πώς συνδέεται (αν συνδέεται) στην Κύπρο το κοινωνικό με το εθνικό ζήτημα; Τι σχέση έχει η κατοχή με τη διαφθορά, τη μετανάστευση, τη φούσκα του real estate, τις golden visa κ.λπ.;
Όταν συζητάμε για τα γεωπολιτικά, συχνά καταλήγουμε να κατηγορούμε τους άλλους. Ωστόσο, είναι αλήθεια ότι ακόμα και η κατοχή μπορεί να δημιουργήσει ένα ασφαλές περιβάλλον για ορισμένους. Αυτό είναι εμφανές σε όλα τα επίπεδα, από την πολιτική ελίτ μέχρι τον απλό Κύπριο, που ταξιδεύει ως τα κατεχόμενα για να βάλει βενζίνη – χρησιμοποιούμε τα παραδείγματα συμβολικά, για να αναδείξουμε το γενικότερο φαινόμενο. Η επιμονή να είσαι μέρος ενός άλλου κράτους και να ανοίγεις το δρόμο στην τουρκική κατοχή τη δεκαετία του 1970, ή το να πουλάς χρυσά διαβατήρια το 2010, προέρχεται από τη λογική που βλέπει την Κύπρο όχι σαν μια αληθινή πατρίδα, αλλά ως ένα είδος συνόρου ενός άλλου τόπου. Ή ως μια θετή πατρίδα που μπορεί εύκολα να εμπορευματοποιηθεί. Η ελευθερία θα επιτευχθεί μόνο όταν ο λαός μας αντιληφθεί ότι η Κύπρος είναι η μοναδική του πατρίδα, το χώμα και οι ρίζες του, και ότι δεν θα βρει ειρήνη πουθενά αλλού στον κόσμο.
Σήμερα, με τα κοινά προβλήματα και απειλές για τους λαούς σε έξαρση, υπάρχει ανάγκη για ένα νέο διεθνισμό; Ποια είναι η οπτική σας;
Όπου πηγαίνουμε στη διεθνή σκηνή, δηλώνουμε την ίδια διάθεση. Καθώς εισερχόμαστε ξανά σε έναν πολυπολικό κόσμο, οδηγούμαστε σε μια νέα εποχή αντιιμπεριαλισμού. Με δεδομένες τις σύνθετες σχέσεις μεταξύ των κρατών, τα πρώτα στάδια αυτού του πολυπολικού κόσμου καθιστούν απίθανη τη δημιουργία ενός νέου Κινήματος Αδεσμεύτων. Παρ’ όλα αυτά, τα λαϊκά κινήματα πρέπει να ενεργήσουν γρήγορα για τη δημιουργία διεθνών συμμαχιών και να ιδρύσουν νέες περιφερειακές συνεργασίες. Ως Ένωσις Κυπρίων, στεκόμαστε ως η μόνη κυπριακή οργάνωση μέσα σε διεθνείς συμμαχίες όπως η Διεθνής Ένωση Αγώνα των Λαών (ILPS) και η Διεθνής Συνεργασία Επαναστατικών Κομμάτων και Οργανώσεων (ICOR), ανάμεσα σε πολλές ακόμα. Όμως, ως αντιιμπεριαλιστές, πρέπει να κλιμακώσουμε τις προσπάθειές μας και να δράσουμε με ταχύτητα. Πρέπει να οικοδομήσουμε συνεργασία με άλλα κινήματα της περιοχής –συμπεριλαμβανομένων των Κυπρίων, των Ελλήνων, των Παλαιστινίων, των Κούρδων, των Αρμενίων και άλλων– για να εγκαθιδρύσουμε τις κοινές αρχές για την Ελευθερία. Έχουμε το δίκαιο με το μέρος μας, και θα υπερισχύσουμε!
Η εθνική απελευθέρωση είναι προαπαιτούμενη
Θα μπορούσατε να μας πείτε λίγο περισσότερα για τη δράση της Ένωσης Κυπρίων και την πολιτική της παρέμβαση; Συνεργάζεστε με άλλες ομάδες; Σχεδιάζετε κάποιες πρωτοβουλίες για το επόμενο διάστημα (π.χ. 50 χρόνια από τον Αττίλα, ευρωεκλογές, πόλεμος στη Γάζα);
Η Ένωσις Κυπρίων είναι μια αντιιμπεριαλιστική προοδευτική και Κυπριακή πατριωτική οργάνωση που αγωνίζεται για μια ενιαία, κοσμική, και πλουραλιστική Κύπρο, ελεύθερη από την ξένη στρατιωτική παρουσία. Ιδρύθηκε το 2011 κατά τη διάρκεια του κύματος διαμαρτυρίας κατά της Τουρκίας στα κατεχόμενα εδάφη. Οι προσπάθειές μας χωρίζονται σε τρεις βασικούς πυλώνες: δράσεις διεθνούς αλληλεγγύης, πολιτιστικές και εκπαιδευτικές προσπάθειες, και συμμετοχή στις εκλογικές διαδικασίες στο πλευρό άλλων προοδευτικών σχηματισμών στην Κύπρο, με βάση τις κοινές μας αξίες.
Η βασική μας αρχή είναι ότι, μπροστά στο καθεστώς της αποικιοκρατίας και της κατοχής, η εθνική απελευθέρωση είναι προαπαιτούμενη για οποιονδήποτε δημοκρατικό ή ταξικό αγώνα. Επομένως, υιοθετώντας την αρχή «πρώτα εθνική απελευθέρωση», πιστεύουμε στην έννοια ενός «ενωμένου μετώπου» και συνεργαζόμαστε με άλλα πολιτικά μέτωπα βασισμένοι στις αρχές του απελευθερωτικού αγώνα. Για παράδειγμα, στις ευρωεκλογές του 2019 συγκροτήσαμε κοινό ψηφοδέλτιο με το όνομα «Κίνημα Γιασεμί», το οποίο είχε συμπεριλάβει τον Κύπριο δημοσιογράφο Σενέρ Λεβέντ και άλλες προοδευτικές προσωπικότητες. Αυτή τη στιγμή, συνεργαζόμαστε με άλλες πολιτικές κινήσεις για τις ευρωεκλογές του 2024. Το 2023, στην επέτειο των 49 χρόνων από την έναρξη της τουρκικής κατοχής, τα μέλη μας ατομικά στήριξαν τη «Διακήρυξη Παγκύπριας Κινητοποίησης για την Ελευθερία της Κύπρου», μια πρωτοβουλία πατριωτών πολιτών που καθόρισε τις βασικές αρχές ενός οδικού χάρτη για την απελευθέρωση του νησιού μας*. Φέτος, που σημειώνονται τα 50 χρόνια από την έναρξη της τουρκικής κατοχής, βρισκόμαστε στη διαδικασία εκκίνησης μιας κοινής καμπάνιας με ένα άλλο πατριωτικό μέτωπο. Με δεδομένες τις πρόσφατες εξελίξεις στην Παλαιστίνη και την Υεμένη, η οργάνωσή μας έχει ακλόνητα δηλώσει την υποστήριξή της στην αντίσταση ενάντια στα σιωνιστικά και ιμπεριαλιστικά κράτη από την έναρξη των επιθέσεων. Με συνέπεια προωθούμε την υποστήριξή μας στα αντισιωνιστικά και αντιιμπεριαλιστικά κινήματα μέσα από τα πολιτικά δίκτυα στα οποία είμαστε συνδεδεμένοι.
* «Στον αγώνα για την Ελευθερία της Κύπρου» (φύλλο 647).
