του Κάρλο Φορμέντι*
Ενώ γράφεται τούτο το σημείωμα «παίζεται» το ενδεχόμενο μιας κυβέρνησης συνεργασίας ανάμεσα στο Κίνημα 5 Αστέρων και τη Λέγκα. Δεν είναι πλέον δεδομένη η συμφωνία που θεωρούνταν σίγουρη τις προηγούμενες μέρες, ενώ αυξάνονται οι πιθανότητες νέας προσφυγής στις κάλπες. Δεν έχω την πρόθεση να αναφερθώ εδώ στα εκλογικά μαγειρέματα, αλλά να τονίσω τις επιπτώσεις των πρόσφατων ιταλικών εκλογών στις πολιτικές ισορροπίες της Ιταλίας και της Ευρώπης.
Αν εξαιρέσουμε την περίπτωση της Ελλάδας, που έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά, είναι η πρώτη φορά που, σε μια από τις μεγάλες χώρες που συνίδρυσαν την Ε.Ε., το ποσοστό των ευρωσκεπτικιστών (αν όχι σαφώς αντιευρωπαϊστών) ψηφοφόρων ξεπερνάει το 50%. Η Γαλλία είχε πλησιάσει αυτό το ποσοστό την πρώτη μέρα των προεδρικών εκλογών, αν αθροίσουμε τις ψήφους του Ζαν-Λικ Μελανσόν και της Μαρίν Λεπέν. Αλλά, αθροίζοντας τις ψήφους του Κινήματος 5 Αστέρων και της Λέγκας, η Ιταλία ξεπέρασε αυτό το όριο. Μετά από τη νίκη του Τραμπ στις ΗΠΑ, το βρετανικό Brexit και την ήττα του Ρέντσι στο δημοψήφισμα του Δεκεμβρίου 2016, στάλθηκε ένα νέο ισχυρό μήνυμα σχετικά με την αυξανόμενη δυσαρέσκεια των λαϊκών μαζών απέναντι στις φιλελεύθερες ελίτ, στα κόμματα που τις εκπροσωπούν και στα ΜΜΕ που τις υποστηρίζουν.
Όμως, δυστυχώς, η οργή αυτή δεν προσανατολίζεται προς ένα συνεκτικό αντικαπιταλιστικό πολιτικό σχέδιο. Οι λαϊκισμοί της αριστεράς (Σάντερς, Κόρμπιν, Μελανσόν, Podemos) παραμένουν μειοψηφικοί, αν και έχουν σταθερή απήχηση. Φαίνεται πως οι λαϊκισμοί της δεξιάς μπορούν να εκμεταλλευθούν καλύτερα το πολιτικό κενό που δημιουργήθηκε με το θάνατο της σοσιαλδημοκρατίας (η κηδεία του ιταλικού Δημοκρατικού Κόμματος/PD ήταν το τελευταίο επεισόδιο της σειράς) και της «ριζοσπαστικής» αριστεράς (δες π.χ. το μίζερο 1,1% του Potere al Popolo).
Ένας φανταστικός κίνδυνος
Αλλά οι λαϊκισμοί της δεξιάς δεν τρομάζουν τους ευρω-ολιγάρχες: ακόμη κι αν το Κίνημα 5 Αστέρων, που εγκατέλειψε τους αρχικούς ριζοσπαστικούς του στόχους (δεν μιλά πια για έξοδο από την Ε.Ε. και το ευρώ, ούτε, πολύ περισσότερο, για έξοδο από το ΝΑΤΟ), και η Λέγκα, που εναντιώνεται στην Ε.Ε. μόνο για το μεταναστευτικό, κατάφερναν να σχηματίσουν κυβέρνηση, θα αναγκάζονταν σύντομα να απαρνηθούν στόχους όπως η τροποποίηση του νόμου για τις συντάξεις, η θεσμοθέτηση του ελάχιστου εισοδήματος για τους πολίτες, ή η αναθεώρηση των ευρωπαϊκών Συνθηκών. Αυτό δεν εμποδίζει τα παραδοσιακά κόμματα, τα ΜΜΕ και τους ευρω-γραφειοκράτες (καθώς και έναν Πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας που είναι πειθήνιο όργανό τους) να τους επιτίθενται κινδυνολογώντας: όσο περισσότερο επικαλούνται έναν φανταστικό κίνδυνο, τόσο καλύτερα μπορούν να πείσουν τον κόσμο ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές.
Είναι πολύ άσχημο να βλέπεις να συντονίζονται μαζί τους και ορισμένοι φορείς της ιταλικής ριζοσπαστικής αριστεράς. Πριν λίγες μέρες, στη Μαδρίτη, κατά την παρουσίαση της ισπανικής έκδοσης ενός βιβλίου μου, οι φίλοι Podemos εξέφρασαν τον ενθουσιασμό τους για ένα πιθανό ιταλικό «πείραμα» – θεωρώντας το σαν ευκαιρία για να πιέσουν μια πιθανή κυβέρνηση της Λέγκας και του Κινήματος των 5 Αστέρων να εφαρμόσει τις προγραμματικές θέσεις που εξυπηρετούν τα συμφέροντα των υποτελών τάξεων, και να προετοιμάσουν το έδαφος για μια ριζοσπαστικοποίηση της πολιτικής κρίσης. Αντίθετα, επιστρέφοντας στην Ιταλία, δυστυχώς άκουσα τις ανοησίες ορισμένων συντρόφων που, επισείοντας μια υποτιθέμενη «φασιστική απειλή», καλούν σε μετωπική συμμαχία για την υπεράσπιση της ευρωπαϊκής δημοκρατίας(!;).
* Ο Κάρλο Φορμέντι είναι Ιταλός συγγραφέας, αναλυτής και δημοσιογράφος, με μακρόχρονη συμμετοχή στο αριστερό κίνημα της Ιταλίας. Πέρυσι πήρε μέρος στο Resistance Festival. Έγραψε το παρόν κείμενο για το Δρόμο στις 15 Μαΐου. Οι τίτλοι είναι της Σύνταξης.
Μετάφραση: Άβα Μπουλούμπαση
