της Μαρίας Καδόγλου
Η δικαστική διαιτησία προβάλλεται από τον Υπουργό ΠΕΝ κ. Σταθάκη ως ο μόνος τρόπος να δοθεί «μόνιμη λύση» στη διαφορά μεταξύ Ελληνικού Δημοσίου και «Ελληνικός Χρυσός». Η διαδικασία προβλέπεται να λήξει στις αρχές Απριλίου 2018, έχοντας ήδη πάρει δίμηνη παράταση από την αρχικώς προβλεπόμενη τρίμηνη διάρκεια.
Η διαφορά την οποία καλείται να «λύσει» το διαιτητικό δικαστήριο είναι αυτή που προέκυψε με τις από 5/6/2016 και 2/11/2016 αποφάσεις της αρμόδιας τεχνικής υπηρεσίας του ΥΠΕΝ, με υπογραφή του τότε Υπουργού Π. Σκουρλέτη. Είναι δηλαδή η, οριστική από πλευράς του Υπουργείου, απόρριψη της μεταλλουργικής μεθόδου της ακαριαίας τήξης η οποία είχε αδειοδοτηθεί περιβαλλοντικά το 2011. Είναι τελικά η παραβίαση του άρθρου 3 παρ. 2 της Σύμβασης που θέτει ως βασική υποχρέωση της εταιρείας την καθετοποίηση της παραγωγής μέσω της μεταλλουργίας χρυσού και η συνακόλουθη ακύρωση κάθε προοπτικής εσόδων του Δημοσίου από την καταστροφή που συντελείται στη Χαλκιδική. Αυτό και μόνο αυτό είναι αντικείμενο της διαιτησίας και όχι οι άλλες μονομερείς από την εταιρεία τροποποιήσεις του Επενδυτικού Σχεδίου στις Σκουριές, τα ζητήματα νομιμότητας και επικινδυνότητας του ΧΥΤΕΑ Κοκκινόλακκα και το πλήθος των παραβάσεων των περιβαλλοντικών όρων.
Χείρα βοηθείας στην Eldorado Gold
Η διαφορά που αφορά τη μεταλλουργία έχοντας ακολουθήσει τη νόμιμη πορεία, έχει ήδη παραπεμφθεί από την εταιρεία στο μόνο αρμόδιο όργανο, το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ). Δεν υπήρχε κανένας λόγος να τεθεί το θέμα στην κρίση ενός άλλου σώματος –και μάλιστα ενός υποδεέστερου «ιδιωτικού» δικαστηρίου συμβιβασμών– εκτός εάν πρόθεση του κ. Σταθάκη ήταν να βγάλει την εταιρεία από το νομικό αδιέξοδο στο οποίο είχε περιέλθει, λόγω της δικής της κακής διαχείρισης. Η διαιτησία είναι μια ad hoc διαδικασία για να αποφευχθεί η νόμιμη οδός του ΣτΕ που προβλέπεται ότι θα έχει αρνητικό για την εταιρεία αποτέλεσμα, λόγω της αυστηρά τεχνικής φύσης του θέματος. Η απροθυμία του (πάντα φιλικού προς την εταιρεία) ΣτΕ να εκδικάσει τη συγκεκριμένη προσφυγή είναι παραπάνω από φανερή. Εδώ και ένα ολόκληρο χρόνο δεν έχει ορίσει ούτε την ημερομηνία συζήτησης, ενώ σε άλλες υποθέσεις της Ελληνικός Χρυσός έσπευδε να εκδώσει απόφαση μέσα σε ελάχιστους μήνες.
Η διαιτησία προβλέπεται να είναι μια κλειστή και αδιαφανής διαδικασία. Το δικόγραφο της διαιτησίας έδωσε στη δημοσιότητα όχι το Υπουργείο αλλά το «Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων» και από την ανάλυσή του ισχυροποιείται η άποψη ότι πρόκειται για ένα «στημένο παιχνίδι». Από το κείμενο έχουν ταχυδακτυλουργικά εξαφανιστεί οι δύο κρίσιμες για την υπόθεση αποφάσεις της Διοίκησης (αποφάσεις Σκουρλέτη) που περιέχουν την λεπτομερή τεχνική και νομική τεκμηρίωση των λόγων για τους οποίους η «καρδιά» της σύμβασης, η μεταλλουργία, δεν μπορεί να αδειοδοτηθεί και οι σχετικοί όροι της σύμβασης δεν τηρούνται. Ζητείται από το διαιτητικό δικαστήριο να αναγνωρίσει ότι υπάρχει «ipso facto» (αναπόφευκτη εκ των πραγμάτων) μονομερής τροποποίηση του Επενδυτικού Σχεδίου και παραβίαση της Σύμβασης εκ μέρους της εταιρείας, χωρίς όμως να δίνεται στο δικαστήριο η τεχνική βάση για να καταλήξει σε αυτήν την κρίση. Το ερώτημα είναι τόσο αδύναμο τεχνικά που φαίνεται να είναι φτιαγμένο για να καταρρεύσει. Και όχι μόνο να καταρρεύσει, αλλά και να οδηγήσει στην απαλλαγή της εταιρείας από τη σημαντικότερη υποχρέωσή της που, με δική της ευθύνη, δεν τήρησε.
Κερδισμένη η εταιρεία σε κάθε περίπτωση
Το Δημόσιο μπορεί να «κερδίσει» τη διαιτησία και να ακολουθήσει τροποποίηση της σύμβασης με αφαίρεση της υποχρέωσης κατασκευής μεταλλουργίας ή να τη «χάσει», να αποφανθεί δηλαδή το διαιτητικό δικαστήριο ότι όλα είναι καλά και δεν υπάρχει παραβίαση της σύμβασης. Με τη βοήθεια «κατάλληλα επιλεγμένων» (και με το κατάλληλο κίνητρο) τεχνικών πραγματογνωμόνων, οι διαιτητές θα μπορούσαν να οδηγηθούν στην κρίση ότι η ακαριαία τήξη είναι τεχνικά εφαρμόσιμη και ασφαλής όπως εγκρίθηκε περιβαλλοντικά – παρά το ότι κατά την αρμόδια τεχνική υπηρεσία του Δημοσίου δεν είναι. Και ότι μια μονάδα μεταλλουργίας στην οποία θα πτητικοποιούνται ετησίως 20.000 τόνοι του τοξικότατου στοιχείου αρσενικού (παγκόσμιο ρεκόρ έκθεσης της δημόσιας υγείας σε κίνδυνο) μπορεί να λειτουργήσει με ασφάλεια στη Χαλκιδική, ενώ παρόμοιας επικινδυνότητας μονάδα δεν λειτουργεί πουθενά στον κόσμο. Έτσι η μεταλλουργία απλά θα στοιχειώσει στα συρτάρια του ΥΠΕΝ, αφού μια μη εφαρμόσιμη τεχνολογία δεν μπορεί να γίνει με δικαστική απόφαση εφαρμόσιμη.
Και στις δύο περιπτώσεις η εταιρεία φαίνεται να πετυχαίνει το στόχο της: τη συνέχιση μιας κουτσουρεμένης «επένδυσης» χωρίς το βασικότερο κομμάτι της, από το οποίο αποκλειστικά εξαρτάται το δημόσιο όφελος: τη μεταλλουργία. Το Δημόσιο δεν θα πάρει ούτε ένα ευρώ και η Χαλκιδική θα καταλήξει με εκατοντάδες εκατομμύρια τόνους επικίνδυνων αποβλήτων και ένα ρημαγμένο περιβάλλον. Η Ελληνικός Χρυσός κατάφερε να κάνει το παιχνίδι «κορώνα κερδίζω, γράμματα χάνεις». Μοιάζει να είναι η πρώτη στα χρονικά περίπτωση διαιτησίας στην οποία εκείνος που την προκαλεί έχει και σχεδόν όλες τις πιθανότητες να χάσει. Και δεν θα φταίνε γι’ αυτό κυρίως οι διαιτητές αλλά οι συγγραφείς του κειμένου της, γιατί το παιχνίδι φαίνεται να έχει συμφωνηθεί ήδη από τα αποδυτήρια.
Οι άνθρωποι του Σταθάκη
Υπενθυμίζεται ότι το προσχέδιο της διαιτησίας έχει συντάξει το δικηγορικό γραφείο του κ. Δρυλλεράκη, γνωστού για τη σχέση του με τα Μεταλλεία Κασσάνδρας καθώς ήταν μέλος του ΔΣ της προηγούμενης εκμεταλλεύτριας εταιρείας και συνάδελφος των σημερινών ανώτατων στελεχών της Ελληνικός Χρυσός. Επιδιαιτητής στο τριμελές διαιτητικό δικαστήριο –και προφανώς αυτός που θα κρίνει το τελικό αποτέλεσμα– έχει οριστεί ο κ. Κωνσταντίνος Μενουδάκος, που ήταν πρόεδρος του ΣτΕ το 2013 όταν κρίθηκαν οι προσφυγές των κατοίκων κατά της ΚΥΑ έγκρισης περιβαλλοντικών όρων της Ελληνικός Χρυσός. Ο κ. Μενουδάκος είναι γνώστης της απάτης με την ακαριαία τήξη από τον Ιανουάριο 2013, διότι το ζήτημα του εκτέθηκε αναλυτικά από επιτροπή κατοίκων της Χαλκιδικής που τον επισκέφθηκε. Κατόπιν δικής του προτροπής, το αναλυτικό υπόμνημα με τα στοιχεία κατατέθηκε στην εισηγήτρια σύμβουλο της υπόθεσης, κα Σακελλαροπούλου. Εν τέλει το ΣτΕ αγνόησε την έλλειψη τεκμηρίωσης της μεταλλουργικής μεθόδου της οποίας έλαβε γνώση αν και εκπρόθεσμα και δεν ακύρωσε την ΚΥΑ που ήταν προϊόν εξαπάτησης του Δημοσίου από την εταιρεία. Έτσι βρισκόμαστε 5 χρόνια μετά να συζητάμε το ίδιο ακριβώς ζήτημα σε ένα διαιτητικό δικαστήριο, με αρνητικούς όρους για το Δημόσιο και με τα έργα της εταιρείας να έχουν προχωρήσει και σχεδόν ολοκληρωθεί. Στη διαιτησία λοιπόν που ήταν προσωπική επιλογή του κ. Σταθάκη, οι κατάλληλοι άνθρωποι μπήκαν στις κατάλληλες θέσεις.
Αυτογκόλ της Ελληνικός Χρυσός;
Μέχρι πριν από λίγες μέρες το σενάριο όπου το Δημόσιο χάνει τη διαιτησία, φαινόταν να είναι και το επικρατέστερο. Αυτό μέχρι την προβολή του ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ1 «Άγια Σκουριά» στις 29 Νοεμβρίου 2017. Εκεί ο διευθύνων σύμβουλος της Ελληνικός Χρυσός, Δημήτρης Δημητριάδης, αναγκάστηκε να παραδεχθεί ότι δεν υπάρχει στον κόσμο άλλο εργοστάσιο μεταλλουργίας σαν αυτό που υποτίθεται ότι θα φτιάξει η εταιρεία του στη Χαλκιδική και ότι η εφαρμογή της ακαριαίας τήξης σε πυρίτες δεν είναι στην πραγματικότητα τίποτα περισσότερο από μια «πατέντα». Με τις δηλώσεις του ο κ. Δημητριάδης σημείωσε ένα μεγαλοπρεπέστατο αυτογκόλ και η πιθανότητα η διαιτησία να βεβαιώσει την παραβίαση της σύμβασης φαίνεται πλέον αρκετά πιθανή.
Το τι θα συμβεί από εκεί και πέρα δεν είναι υπόθεση του διαιτητικού δικαστηρίου αλλά κυβερνητική απόφαση. Η θετικότερη για το δημόσιο συμφέρον και τον τόπο επιλογή είναι η δυνατότητα που δίνει το άρθρο 4 της σύμβασης: αναστροφή της μεταβίβασης, επαναφορά του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων των Μεταλλείων Κασσάνδρας στην ιδιοκτησία του Δημοσίου και απαίτηση αποζημιώσεων λόγω υπαιτιότητας της Ελληνικός Χρυσός. Στη συνέχεια επανεξέταση της συνολικής αναπτυξιακής προοπτικής της ανατολικής Χαλκιδικής από μηδενική βάση και με κριτήρια αειφορίας ώστε να κλείσει μια για πάντα αυτή η πληγή. Αλλά τίποτα αυτά δεν φαίνεται να είναι στον ορίζοντα επιλογών της παρούσας κυβέρνησης.
