Στα τέλη του Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκαν στην Αβάνα, πρωτεύουσα της Κούβας, δύο διεθνείς συναντήσεις που ντε φάκτο λειτούργησαν ως συγκοινωνούντα δοχεία. Η πρώτη οργανώθηκε από το Σχέδιο Χοσέ Μαρτί για την Παγκόσμια Αλληλεγγύη με την υποστήριξη διεθνών οργανισμών, της κουβανικής κυβέρνησης, κοινωνικών κινημάτων κ.ά. Ο τίτλος της συνάντησης ήταν «5η Διεθνής Συνδιάσκεψη για την Ισορροπία στον Κόσμο – Με Όλους και για το Καλό Όλων – Διάλογος Πολιτισμών» και συμμετείχαν 1.132 αντιπρόσωποι από 88 χώρες του κόσμου. Πρόκειται για την πέμπτη συνάντηση ενός διεθνούς πλουραλιστικού φόρουμ, που φέτος συνέπεσε με την επέτειο των 170 χρόνων από τη γέννηση του Χοσέ Μαρτί, ο οποίος στην Κούβα θεωρείται «Απόστολος της Ανεξαρτησίας».
Στόχος ήταν η «ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης απέναντι στα προβλήματα που πλήττουν την ανθρωπότητα σήμερα και θέτουν σε κίνδυνο την ίδια την ύπαρξη του είδους μας». Η ευρύτητα των θεμάτων που απασχόλησαν τη συνδιάσκεψη, η σύνθεσή της και το στιλ συζήτησης (χωρίς δηλαδή την επιβολή «ορίων» από τους Κουβανούς), αντανακλούν ένα χαρακτηριστικό λατινοαμερικάνικο μοτίβο, το οποίο αποσκοπεί στη συσπείρωση των κατά το δυνατό περισσότερων δυνάμεων με μια πλατύτητα που λείπει στην αριστερά του «παλιού κόσμου». Ενδιαφέρον είναι επίσης το γεγονός ότι η συνδιάσκεψη άνοιξε με χαιρετισμό του Πάπα Φραγκίσκου και έκλεισε με ομιλία του Κουβανού προέδρου Μιγκέλ Ντίαζ-Κανέλ.
Παραθέτουμε ενδεικτικά μερικές από τις συνολικά 31 θεματικές της συνδιάσκεψης: Εμπειρίες από την πανδημία / Το οικοσύστημα και η υπεράσπισή του / Ο ρόλος των κοινωνικών κινημάτων και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν / Η οικοδόμηση μιας συμμετοχικής και αποτελεσματικής δημοκρατίας / Ο επείγων αγώνας για την ειρήνη και τον πυρηνικό αφοπλισμό / Ανάλυση του νέου παγκόσμιου συσχετισμού δυνάμεων / Κίνδυνοι και ελπίδες των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας / Πολιτιστικές πολιτικές και εθνική ταυτότητα / Διαμόρφωση μιας πνευματικότητας και μιας κουλτούρας της αντίστασης / Η σημασία της καλλιέργειας της ιστορικής μνήμης όλων των λαών / Πείνα και επισιτιστική ασφάλεια / Το πρόβλημα της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών, κ.λπ.
Το κόκκινο νήμα που συνέδεε τις εργασίες της συνδιάσκεψης ήταν το όραμα του Χοσέ Μαρτί για έναν «κόσμο σε ισορροπία», όπου είναι δυνατόν να επιβεβαιωθεί το δικαίωμα των λαών της γης στην αυτοδιάθεση και την κυριαρχία των εθνών, αλλά όχι στην κυριαρχία ενός έθνους πάνω σε άλλα.
Η συνάντηση της Προοδευτικής Διεθνούς
Η δεύτερη συνάντηση, υπό τον τίτλο «Συνέδριο της Αβάνας για τη Νέα Διεθνή Οικονομική Τάξη», διοργανώθηκε από την Προοδευτική Διεθνή με τη συμμετοχή πάνω από 50 πανεπιστημιακών και πολιτικών από 26 χώρες του κόσμου. Μεταξύ άλλων πήραν μέρος ο Κουβανός υπουργός Εξωτερικών Μπρούνο Ροντρίγκεζ Παρίγια, η Μόνικα Μπρούκμαν (καθηγήτρια στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο του Ρίο ντε Τζανέιρο), η Μόνικα Άλι (καθηγήτρια στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Ν. Υόρκης), ο Τσενγκ Ενφού (πρόεδρος της Κινεζικής Ακαδημίας Μαρξισμού), ο Αντρές Αραούζ (πρώην επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας του Εκουαδόρ), o Φράνκο Μέταζα (διευθυντής Διεθνών Σχέσεων της Γερουσίας της Αργεντινής), ο Κάρλος Ρον (αναπλ. υπουργός Εξωτερικών της Βενεζουέλας), ο Γιάνης Βαρουφάκης (επικεφαλής του ΜέΡΑ25 και βουλευτής), ο Καταλανός βουλευτής Τζεράρντο Πιζαρέγιο, η Χιλιανή βουλευτίνα Έρικα Νιάνκο, η Κολομβιανή γερουσιάστρια Κλάρα Λόπεζ κ.ά.
Στη συνάντηση της Προοδευτικής Διεθνούς συμμετείχε επίσης ο καθηγητής Έκτορ Χερνάντεζ-Πάρντο, γενικός συντονιστής της άλλης διεθνούς συνάντησης που πραγματοποιούνταν ταυτόχρονα και στην οποία αναφερθήκαμε προηγουμένως (5η Διεθνής Συνδιάσκεψη για την Ισορροπία στον Κόσμο), επιβεβαιώνοντας τη συμπληρωματικότητα των δύο πρωτοβουλιών. Άλλωστε και οι δύο πρωτοβουλίες υποστηρίζουν τη δημιουργία ενός «πιο ισορροπημένου κόσμου» και αμφότερες προβάλλουν το αίτημα για μια Νέα Διεθνή Οικονομική Τάξη. Υπογραμμίζουν έτσι την αγωνία των διοργανωτών τους για τους κινδύνους που αυξάνονται εξαιτίας της αντιπαράθεσης των «Μεγάλων», η οποία πιέζει για ευθυγράμμιση είτε με το ένα είτε με το άλλο μπλοκ, και απειλεί την κυριαρχία και ανεξαρτησία μικρών και μεσαίων χωρών, ιδίως του παγκόσμιου Νότου – ή ακόμη και την επιβίωση της ίδιας της ανθρωπότητας.
Οι λιγοστές και λακωνικού τύπου ειδήσεις που εμφανίστηκαν σε ελληνικά ΜΜΕ σχετικά με τη δεύτερη αυτή συνάντηση (για την πρώτη βασίλευσε πλήρης άγνοια) οφείλονται προφανώς στη συμμετοχή του Γ. Βαρουφάκη. Η αλήθεια είναι ότι το «Συνέδριο της Αβάνας» και τα συμπεράσματά του αξίζουν μια ουσιαστικότερη αναφορά. Δημοσιεύουμε λοιπόν εδώ τη διακήρυξη με την οποία ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του, της οποίας τόσο οι θέσεις όσο και η φρασεολογία προκαλούν ενδιαφέρον. Εξίσου παρουσιάζει ενδιαφέρον, και σ’ αυτήν την περίπτωση, η υποστηρικτική στάση των Κουβανών και ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζουν τις πιο διαφορετικές δυνάμεις και απόψεις.
Η Διακήρυξη της Αβάνας για τη Νέα Διεθνή Οικονομική Τάξη
Υπενθυμίζοντας τον ρόλο της Κουβανικής Επανάστασης στον αγώνα για την ένωση των λαών του Νότου του κόσμου, καθώς και το πνεύμα της Τριηπειρωτικής Διάσκεψης της Αβάνας του 1966, που συγκάλεσε λαούς από την Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική για να χαράξουν ένα δρόμο προς τη συλλογική απελευθέρωση μπροστά σε σοβαρές παγκόσμιες κρίσεις και συνεχή αυτοκρατορική υποδούλωση,
Ακούγοντας τον απόηχο αυτής της ιστορίας σήμερα, καθώς οι κρίσεις πείνας, ασθενειών και πολέμων κατακλύζουν και πάλι τον κόσμο, επιδεινούμενες από την ταχεία αλλαγή του κλίματος και τις ξηρασίες, τις πλημμύρες και τους τυφώνες – καταστάσεις που όχι μόνο απειλούν να φουντώσουν τις συγκρούσεις μεταξύ των λαών, αλλά και να θέσουν σε κίνδυνο την επιβίωση της ανθρωπότητας στο σύνολό της,
Γιορτάζοντας την κληρονομιά του αντιαποικιακού αγώνα, και τις νίκες που κερδήθηκαν με το συνδυασμό ενός προγράμματος κυρίαρχης ανάπτυξης στο εσωτερικό, αλληλεγγύης για την εθνική απελευθέρωση στο εξωτερικό, και ενός ισχυρού μπλοκ του Νότου για την επιβολή παραχωρήσεων προς τα συμφέροντά του, με αποκορύφωμα την υιοθέτηση της Διακήρυξης του ΟΗΕ για την Εγκαθίδρυση μιας Νέας Διεθνούς Οικονομικής Τάξης (New International Economic Order, NIEO),
Αναγνωρίζοντας ότι το σχέδιο της αποαποικιοποίησης παραμένει ατελές, και διαταραγμένο από τις συντονισμένες επιθέσεις κατά της ενότητας του Νότου υπό τη μορφή πολέμων, πραξικοπημάτων, κυρώσεων, προγραμμάτων «διαρθρωτικής προσαρμογής», καθώς και από την ψευδή υπόσχεση ότι η κυρίαρχη ανάπτυξη μπορεί να κερδηθεί μέσω της ενσωμάτωσης σε ένα ιεραρχικό παγκόσμιο σύστημα,
Υπογραμμίζοντας ότι το αποτέλεσμα είναι η συνεχής απόκλιση μεταξύ Βορρά και Νότου, η οποία χαρακτηρίζεται από την ίδια δυναμική που καθόρισε τη διεθνή οικονομική τάξη πέντε δεκαετίες πριν: την εξόρυξη των φυσικών πόρων, την περίφραξη της «πνευματικής ιδιοκτησίας», τη λεηλασία μέσω της «διαρθρωτικής προσαρμογής» και τον αποκλεισμό από ένα πολυμερές σύστημα,
Αναγνωρίζοντας ότι, παρά τις οπισθοδρομήσεις αυτές, η φλόγα της αντίστασης του Νότου δεν έσβησε, κι ότι η επιδίωξη της κυρίαρχης ανάπτυξης έχει αποφέρει πρωτοφανή επιτεύγματα –από τον μαζικό αλφαβητισμό και την καθολική υγειονομική περίθαλψη μέχρι την καταπολέμηση της φτώχειας και την ιατρική καινοτομία– που επιτρέπουν σήμερα μια ανανεωμένη εκστρατεία συνεργασίας του Νότου,
Τονίζοντας ότι αυτή η δυναμική για την ενότητα του Νότου εκλαμβάνεται ως απειλή από τις βόρειες δυνάμεις, οι οποίες επιδιώκουν για άλλη μια φορά να διατηρήσουν τη θέση τους στην ιεραρχία του παγκόσμιου συστήματος μέσω μηχανισμών οικονομικού αποκλεισμού, πολιτικού καταναγκασμού και στρατιωτικής επιθετικότητας,
Αξιοποιώντας την ευκαιρία της σημερινής ιστορικής συγκυρίας, όπου η κρίση του υπάρχοντος παγκόσμιου συστήματος μπορεί είτε να εδραιώσει τις ανισότητες είτε να ενθαρρύνει το κάλεσμα για την ανάκτηση του πρωταγωνιστικού ρόλου του Νότου στην οικοδόμηση μιας νέας παγκόσμιας τάξης, βασισμένης στη δικαιοσύνη, την ισότητα και την ειρήνη,
το Συνέδριο της Αβάνας καλεί:
- Ανανεώστε το Κίνημα των Αδεσμεύτων: Το Συνέδριο καλεί να αντισταθούμε στο τραγούδι των σειρήνων του νέου Ψυχρού Πολέμου και να ανανεώσουμε το εγχείρημα της αδέσμευτης πολιτικής, το οποίο βασίζεται στις αρχές της κυριαρχίας, της ειρήνης και της συνεργασίας, όπως αυτές διατυπώθηκαν στη Διάσκεψη του Μπαντούνγκ το 1955, στη Διάσκεψη των Αδεσμεύτων το 1961, στην Τριηπειρωτική Διάσκεψη το 1966, και σε μεταγενέστερες αντίστοιχες διαδικασίες.
- Ανανεώστε τη NIEO: Προκειμένου να πλαισιώσει ένα ανανεωμένο Κίνημα των Αδεσμεύτων, το Συνέδριο καλεί να ανανεωθεί και το όραμα για μια Νέα Διεθνή Οικονομική Τάξη, κατάλληλη για τον 21ο αιώνα. Ένα τέτοιο όραμα πρέπει να αντλεί έμπνευση από την αρχική Διακήρυξη, αλλά και να λαμβάνει υπόψη βασικά ζητήματα –από την ψηφιακή τεχνολογία έως την περιβαλλοντική καταστροφή– που καθορίζουν τις σημερινές συνθήκες για την κυρίαρχη ανάπτυξη. Τέλος, το όραμα αυτό πρέπει να κατοχυρωθεί σε μια νέα Διακήρυξη του ΟΗΕ με την ευκαιρία της 50ής επετείου του.
- Διεκδικήστε τη δύναμη του Νότου: Το Συνέδριο αναγνωρίζει ότι η οικονομική απελευθέρωση δεν θα παραχωρηθεί, αλλά πρέπει να κατακτηθεί. Όπως το αρχικό αίτημα για μια Νέα Διεθνή Οικονομική Τάξη κερδήθηκε μέσω της άσκησης συλλογικής εξουσίας στη συντονισμένη παραγωγή πετρελαίου, έτσι και το όραμά μας σήμερα μπορεί να υλοποιηθεί μόνο μέσω της συλλογικής δράσης του Νότου και του σχηματισμού νέων και εναλλακτικών θεσμών για την ανταλλαγή κρίσιμων τεχνολογιών, την αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους, την προώθηση της χρηματοδότησης της ανάπτυξης, την από κοινού αντιμετώπιση μελλοντικών πανδημιών, καθώς και τον συντονισμό των θέσεων για τη διεθνή δράση για το κλίμα και την προστασία της εθνικής κυριαρχίας στην εξόρυξη των φυσικών πόρων.
- Συνοδεύστε την Κούβα στην G77: Το Συνέδριο αναγνωρίζει την κρίσιμη ευκαιρία που προσφέρει η προεδρία της Κούβας στην Ομάδα των 77, συν την Κίνα, να οδηγήσει τον Νότο στην έξοδο από την παρούσα κρίση και να διοχετεύσει τα διδάγματα της επανάστασής του σε συγκεκριμένες προτάσεις και φιλόδοξες πρωτοβουλίες για τον μετασχηματισμό του ευρύτερου διεθνούς συστήματος.
- Οικοδομήστε ένα πλανητικό μπλοκ: Το Συνέδριο καλεί όλους τους λαούς και τα έθνη του κόσμου να συμμετάσχουν σε αυτόν τον αγώνα για την οριστική επίτευξη της Νέας Διεθνούς Οικονομικής Τάξης. Ας οικοδομήσουμε ένα πλανητικό μπλοκ με επικεφαλής τον Νότο και ενισχυμένο από την αλληλεγγύη του Βορρά, οι λαοί του οποίου αναγνωρίζουν την υποχρέωσή τους να αντισταθούν στα εγκλήματα που διαπράττονται στο όνομά τους. Κι ας μεταφέρουμε το πνεύμα αυτού του Συνεδρίου της Αβάνας στις κοινότητες που αποκαλούμε σπίτι μας.
