Αυτά που συμβαίνουν γύρω μας είναι όντως εξαιρετικά, με την έννοια πως δεν μας κάνουν να πλήττουμε. Ούτε που μπορούσαμε να τα φανταστούμε ως πραγματικά λίγο καιρό πριν τα δούμε να γίνονται. Σχεδόν όμως συνηθίσαμε σε αυτό το «απροσδόκητο» αλλά πραγματικό. Και αυτή η συνήθεια κρύβει πολλά υπόγεια ρεύματα και διεργασίες. Από την άλλη, καθιερώνεται μια «πραγματικότητα παραστάσεων» που γίνεται σιγά-σιγά παροξυσμική, και εντυπώνει την αίσθηση ότι η μετάβαση στον κόσμο της μετα-Πανδημίας θα γίνει μέσω της υπόθαλψης μιας μαζικής υστερίας – με μόνο φάρμακο τον εγκλεισμό δια συνεχόμενων ή διακοπτόμενων και επαναλαμβανόμενων λοκντάουν. Τον τελευταίο χρόνο κοντά 6 μήνες είμαστε καθηλωμένοι στο σπίτι. Όχι όλοι, αλλά έχει περιοριστεί για όλους ο δημόσιος και προσωπικός χώρος και έχει αφαιρεθεί εντελώς η κοινωνικότητα.
Κι όμως, η πανδημία δεν είναι το «όλον». Είναι το φόντο και το σκηνικό στο οποίο συνεχίζεται η πολυ-κρίση σε παγκόσμιο επίπεδο, εντείνεται ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός, μεγεθύνεται η ανισότητα σε επίπεδα που δεν υπήρξαν ποτέ πριν στην ιστορία της ανθρωπότητας, και αλλάζει σε μεγάλο βαθμό η μεταβολική σχέση ανθρώπου/κοινωνίας και Φύσης. Την ίδια στιγμή, έχουμε επαναλαμβανόμενες επιχειρήσεις των γιγάντιων χειριστικών μηχανισμών, και ειδικά των ΜΜΕ, που δημιουργούν ένα νέφος ψεύδους και καθήλωσης, ένα νέφος διασποράς πληροφορίας, σύγχυσης και ακραίου αποπροσανατολισμού.
Το ερώτημα είναι, πώς βιώνονται όλα αυτά από τους απλούς πολίτες; Περπατώντας τον καθιερωμένο «προαυλισμό» μου (8:15μ.μ. με 9:00μ.μ.) την ημέρα Τετάρτη, άκουσα να λέγονται, μέσα από τις μάσκες άλλων περιπατητών, μεταξύ άλλων, δύο φράσεις τις οποίες και μεταφέρω: «Ή θα την βγάλουμε ή θα αυτοκτονήσουμε» ήταν η πρώτη, και «τους έχουμε ψηφίσει για να δώσουν το μισό Αιγαίο;» η δεύτερη. Τι όμως γίνεται σε ολόκληρη την κοινωνία, και πώς βιώνει όλα αυτά που καταιγιστικά πέφτουν στο κεφάλι της;
Καζάνι ή χύτρα ταχύτητας;
Διάβασα τη συνέντευξη του καθηγητή Κώστα Μελά, που δημοσιεύεται στο παρόν φύλλο του Δρόμου. Είναι εντυπωσιακό: το 2020 χάθηκε άλλο ένα 10% του ΑΕΠ. Από 184 δισεκατομμύρια ευρώ που ήταν το 2019 μειώθηκε σε 166 δισεκατομμύρια ευρώ πέρυσι. Αν προστεθεί το ότι στα μνημονικά χρόνια χάθηκε ένα 25% του ΑΕΠ, φθάνουμε στο σημείο η χώρα να έχει μια υποχώρηση κατά 35%. Το 25% που χάθηκε στα μνημονιακά χρόνια σφιχτόδεσε τη χώρα και όλο τον πλούτο της στα νύχια των τοκογλύφων δανειστών για πολλές δεκαετίες. Το επιπλέον 10% που χάθηκε πέρυσι θα δικαιολογηθεί ως πλήγμα από τον κορωνοϊό, και θα βρεθεί ως λύση ο νέος δανεισμός της χώρας με τις ρήτρες που ήδη έχουν θεσπίσει οι ίδιοι επαγγελματίες δανειστές.
Τα εθνικά ζητήματα μπορούν να μετατραπούν σε πυροκροτητή εξελίξεων που ξεφεύγουν από τα όρια των μεθοδεύσεων: αυτός είναι ο μεγαλύτερος φόβος του πολιτικού συστήματος και της άρχουσας τάξης στο εσωτερικό
Την ίδια στιγμή που η κυβέρνηση επεκτείνει τα εντελώς αναποτελεσματικά λοκντάουν, ο θυμός και κλεισούρα εκφράζονται με ανυπακοή, μαζική έξοδο, με εκδηλώσεις και διαμαρτυρίες, με μια περίεργη γενική συνεννόηση ότι θα λέμε λοκντάουν και μέτρα αλλά θα εφαρμόζεται κάτι ενδιάμεσο για να επιζήσουμε. Ένα γενικό «σιχτίρι» πέφτει στις ειδήσεις, στις διαφημίσεις, στα υποκριτικά λογύδρια. Έχουμε μια κοινωνία που της απαγορεύεται ακόμα και η εκτόνωση. Κάποτε ο φόβος και ο κίνδυνος συνηθίζεται, έρχεται η αψηφισιά και, παρά την προσαρμογή, αρχίζει μια κινητικότητα. Και άρα διεργασίες που γίνονται –αλλά δεν φαίνονται– οι οποίες δείχνουν ότι τα σημεία βρασμού δεν αργούν. Δεν είναι μια χύτρα ταχύτητας, είναι όμως ένα καζάνι που θερμαίνεται διαρκώς, χωρίς καπάκι. Οι κινητοποιήσεις των φοιτητών είναι ένας δείκτης, επειδή η μαζικότητά τους και ο απόηχός τους μέσα στις οικογένειες σε πανελλαδική κλίμακα δημιουργούν κλίμα. Και κανένας δεν μπορεί να είναι ευχαριστημένος με την «αστυνομία στα πανεπιστήμια». Κανένας; Όχι ακριβώς. Ένας σκληρός, ίσως και διευρυνόμενος πυρήνας της Δεξιάς (ακροδεξιάς και νεοδεξιάς, εκσυγχρονιστών, τεχνοκρατών) να νομίζει ότι βάζει τάξη, ή η κυβέρνηση να θεωρεί πως αφού δεν έχει τίποτα άλλο να δώσει, ας προσφέρει «νόμο και τάξη».
87 «βαρκούλες» στο Αιγαίο
Η «πραγματικότητα παραστάσεων» επιβάλει μια σιγή για ό,τι συμβαίνει στις θάλασσες. Εκεί δεν υπάρχει λοκντάουν, όπως για άλλους δεν υπήρχαν θαλάσσια σύνορα. Έτσι 87 πολεμικά πλοία της Τουρκίας θα βγουν για άσκηση και εμπέδωση της Γαλάζιας Πατρίδας, ενώ ήδη το «Τσεσμέ» (πολεμικό πλοίο) κάνει έρευνες μέσα για μέσα στο ελληνικό Αιγαίο. Τα 87 πλοία σε μία άσκηση είναι μια μεγάλη επίδειξη δύναμης, που δείχνει ότι η Τουρκία ανατρέπει όλο τον συσχετισμό στη θάλασσα και υποστηρίζει διά πυρός τα επεκτατικά της σχέδια (όπως λέει συχνά η Άγκυρα «επί του πεδίου»). Για να καταλαβαινόμαστε, ο γιορτασμός των 200 χρόνων από το 1821 θα γίνει σε ένα πλαίσιο συρρικνωμένων στην πράξη Ελλάδας και Ελληνισμού, με την Κύπρο περικυκλωμένη, με το Καστελλόριζο «κλειδωμένο προς κατάρριψη», και με τη μετατροπή μεγάλου μέρους της επικράτειας σε γκρίζα ζώνη αμφίβολης κυριαρχίας. Το Αιγαίο γίνεται δεξαμενή προσφύγων, με πολυεθνική αστυνόμευση και τουρκική συγκυριαρχία. Ο χάρτης που έβγαλε το Stanford, ο οποίος έδειχνε την Ελλάδα ως περιοχή της τουρκικής επιρροής σε λίγα χρόνια, απεικόνιζε με καθαρότητα τον στόχο. Για άλλη μια φορά οι Προστάτιδες Δυνάμεις κλίνουν προς την Τουρκία και δεν πολυνοιάζονται για τη συρρίκνωση της Ελλάδας. Άλλωστε το 1830 άλλα είχαν συμφωνηθεί στα πρωτόκολλα του Λονδίνου…
Υπάρχει δηλαδή μια μεθόδευση: η αποδοχή των εκχωρήσεων και της αναγνώρισης της πρωτοκαθεδρίας της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή –άρα και η σχετική δορυφοροποίηση της Ελλάδας– που οι Προστάτιδες Δυνάμεις (και δανειστές μας…) πιέζουν να τελειώνει γρήγορα. Ας συνδυαστεί τώρα αυτή η μεθόδευση με τις διεργασίες του καζανιού, τότε τα εθνικά ζητήματα μπορούν να μετατραπούν σε πυροκροτητή εξελίξεων που ξεφεύγουν από τα όρια των μεθοδεύσεων. Αυτός είναι ο μεγαλύτερος φόβος του πολιτικού συστήματος και της άρχουσας τάξης στο εσωτερικό. Και τι νομίζουν; Ότι ο Ερντογάν θα δείξει κατανόηση, διότι φέτος είναι τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 και θα αφήσει να «γιορταστεί» το γεγονός; Ή θα το δει μέσα από τη στρατηγική του για τα δικά του 100χρονα, να παραδώσει το 2023 μια Τουρκία πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που καθιέρωσαν οι συμφωνίες του 1923;
Μανέστρα με κορυφές και πεδινά
Η σαπίλα που βγαίνει στην επιφάνεια με την άκρατη υποκρισία και το ψέμα, που έχουν γίνει βίτσιο του επίσημου κόσμου, γίνεται κιόλας προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί ως μέθοδος εκκαθάρισης λογαριασμών και πρόκλησης σύγχυσης.
Ναι, είναι αλήθεια: Δεν υπάρχει ορμή. Υπάρχει σήψη, έλλειψη ιδεών, έλλειψη αποφασιστικότητας. Πού; Σε όλη την κοινωνία; Όχι ακριβώς. Κυρίως στις κορυφές. Με την εξής προσθήκη: Στη χώρα μας οι «κορυφές» δεν απέχουν πολύ από τα «πεδινά». Το καζάνι της μανέστρας δεν έχει ποτέ ένα μόνο υλικό. Ο ραγιαδισμός κι ο ριζοσπαστισμός σαν να επικοινωνούν. Αυτή η ιδιομορφία κατατρώγει τα σωθικά του τόπου και πρέπει να καταπολεμηθεί.
200 χρόνια ιστορίας το επιβεβαιώνουν: οι στιγμές που τινάχθηκε το καζάνι ήταν οι καλύτερες της ιστορίας του τόπου. Ό,τι και να λένε, αυτές ώθησαν τη χώρα προς τα μπρος. Ούτε οι Προστάτες ούτε οι εγχώριοι ταγοί!
