Νέοι Εκδότες – νέοι συγγραφείς
Νέα Τάξη – νέα καθήκοντα
Του Λουκά Αξελού.

Είναι εξαιρετικά δύσκολο να καταγράψει κανείς σε ένα σύντομο σημείωμα ζητήματα, προβλήματα και διλήμματα από τον χώρο του βιβλίου και της κίνησης των ιδεών, χωρίς να τα αδικήσει. Για όσους ασχολούνται συστηματικά με τον χώρο αυτό είναι, πλέον, σαφές ότι οι αλλαγές που συντελέστηκαν τα τελευταία χρόνια υλοτόμησαν –κυριολεκτικά- το «παραδοσιακό δάσος», με τις νέες λεωφόρους των σύγχρονων τεχνολογιών που δημιούργησαν τα ογκώδη νέα συγκροτήματα αλλά και τις σύγχρονες «εκδοτικές παράγκες».
Ασφαλώς τα ζητήματα που αναδεικνύει η νέα εκδοτική-πολιτιστική πραγματικότητα δεν είναι ανεξάρτητα από τη συνολική πορεία των πραγμάτων στην ευρύτερη κοινωνικοπολιτική σφαίρα. Η κυριαρχία της λογικής των αγορών, η υποβάθμιση του ουσιαστικού γνωσιολογικού και αισθητικού υποβάθρου, η πλήρης αποσύμπλεξη της ηθικής από την πολιτική και η ανάδειξη ενός πολυπολιτισμικού τσελεμεντέ, ως αποκλειστικής συνταγής της «νέας σύγχρονης σκέψης», δεν αφήνει ανεπηρέαστο τον ευρύτερο χώρο του βιβλίου και της κυκλοφορίας των ιδεών.
Οι άνθρωποι που, σήμερα, κυριαρχούν και χειρίζονται τις τύχες του βιβλίου έχουν από καιρό ήδη παραβιάσει τη συνδυαστική αρχή της ανάγκης ισορροπίας ανάμεσα στην πολιτισμική δημιουργία και την εμπορική αποτελεσματικότητα και λειτουργούν ως καλοί ή κακοί μαθητές της σχολής του Σικάγου.
Κοινός, πλέον, τόπος είναι ότι η επιβολή των σύγχρονων τεχνολογιών, η επικράτηση των οπτικοακουστικών ΜΜΕ, αλλά και ο τρόπος «γραφής» των κειμένων, αποτελούν μια πραγματικότητα που εν μέρει ανατρέπει τους παραδοσιακούς τρόπους πρόσληψης της γνώσης.
Η «τηλεορασοποίηση» επηρέασε δραστικά όχι μόνον τον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο, αλλά και το βιβλίο. Αργά αλλά σταθερά, οι εφημερίδες και τα περιοδικά γνώμης εκτοπίζονται και είναι εμφανής η μειωμένη αντίσταση στην «λογική» της εικόνας και των αριθμών. Τώρα πια θεωρείται φυσικό να κατασκευάζουμε και βιβλία. Και νομίζω ότι δεν υπερβάλλω όταν επισημαίνω ότι τα τελευταία χρόνια δεκάδες βιβλία «φτιάχτηκαν» στην προσπάθεια του ανταγωνισμού και της νεοπλουτίστικης άποψης κάποιων συγγραφέων και εκδοτών που έχουν μπερδέψει την κυκλοφορία ιδεών με την κυκλοφορία των επιταγών και στοχεύουν, μέσω της συσσώρευσης χάρτινων «φερέτρων», να μονοπωλήσουν το βιβλίο στην Ελλάδα.
Μα, θα αντιτάξει κανείς: Όλα τα κακά συμβαίνουν σε αυτόν τον τόπο; Προφανώς όχι. Φαινόμενα αντίστοιχα προηγήθηκαν και στη Βόρεια Ευρώπη και Αμερική που πολλοί έχουν ως αποκλειστικό πρότυπο. Η επικράτηση, όμως, των μεγάλων εκδοτικών συγκροτημάτων δεν είχε ως αποτέλεσμα το «τέλος της ιστορίας», ούτε όπως κάποιοι αφελώς φαντάζονται, εξαφάνισε την υπόλοιπη εκδοτική πανίδα και χλωρίδα, τμήματα της οποίας πέρασαν στην «Αντίσταση»,ανοίγοντας ένα παρατεταμένο ιδεολογικοπολιτικό αντάρτικο, σχηματίζοντας θύλακες συνειδητών αναγνωστών, που εν τοις πράγμασι «συμμετέχουν στον αγώνα», ενισχύοντας τις εκδοτικές εκείνες εστίες που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν το βιβλίο ως κατεξοχήν διαρκές πολιτισμικό αγαθό.
Ίσως εδώ, πρέπει να κάνω κάτι σαφές.
Η κριτική μου στη «συγκέντρωση και συγκεντροποίηση», δεν αποτελεί συνηγορία υπέρ του ελάσσονος και κατ’ επέκτασιν «καταγγελία» του μείζονος. Δεν υποστήριξα ποτέ εξιδανικευμένες απόψεις επιστροφής στην «αρχική συγγραφική-εκδοτική αθωότητα», πολλώ μάλλον στάθηκα πάντα κριτικός στην απαράδεκτη τσαπατσουλιά και προχειρότητα πολλών «αθώων μικροβιοτεχνών».
Το πρόβλημα, λοιπόν, έγκειται στο να κατανοήσουμε σήμερα τα όρια δράσης του σύγχρονου εκδοτικού «χόμο καταφέρτζικους». Ιδιαίτερα, μάλιστα, όταν αυτό αφορά στον ίδιο τον πολιτισμό μας. Πιο απλά: Με βάση τα «στατιστικά» δεδομένα θα υποκλιθούμε στην λογική των αριθμών ή με το συνεπαγόμενο κόστος θα αντιτάξουμε την λογική του ποιος-ποιον, την λογική της ποιότητας, αφού πάντα η ποιότητα ήταν, είναι και θα είναι το τελικό κριτήριο για την αξία ενός έργου;
Είναι, διερωτώμαι, ένδειξη πολιτισμικής αναβάθμισης ο «εξορθολογισμός» του βιβλίου διά της εξαφανίσεως των μικρών εκδοτικών οίκων και της μετατροπής ακόμα και άξιων συγγραφέων σε μαζικούς παραγωγούς τυποποιημένων έργων; Τι άραγε επιδιώκουμε εν τέλει; Την φαστφουντοποίηση και του βιβλίου, ενός «πνευματικού εδέσματος» με κατεξοχήν απαιτήσεις γευσιγνωσίας;
Μήπως ήρθε η ώρα να αλλάξουμε τρόπο πνευματικής διατροφής;
Όλοι όσοι επιζητούν την επικράτηση μιας διαφορετικής λογικής στο τι τρώμε, οφείλουν να γνωρίζουν ότι ο συλλογισμός τους είναι ανεπαρκής, αν δεν θέσουν αφετηριακά το ζήτημα και στο τι διαβάζουμε.
Η ανακύκλωση σκουπιδιών είναι, ως απεδείχθη, χρήσιμη στην οικονομικοκοινωνική σφαίρα, παράγοντας νέα προϊόντα. Η ανακύκλωση σκουπιδιών όμως στις ιδέες παράγει μόνον σκουπίδια.

 

Σχόλια

Σου άρεσε αυτό το άρθρο; Ενίσχυσε οικονομικά την προσπάθειά μας!