Εκλογικός εφιάλτης για τους Συντηρητικούς, εκμεταλλεύεται και την ανυπαρξία της Αριστεράς στη Βρετανία
United Kingdom Independence Party. Οι περισσότεροι Έλληνες έμαθαν το κόμμα τον Ιανουάριο, όταν ο αρχηγός του, Νάιτζελ Φάρατζ, επιτέθηκε στον Αντώνη Σαμαρά, στο Ευρωκοινοβούλιο. Υπάρχουν, όμως, περισσότεροι λόγοι να ασχοληθούμε μαζί του. Είναι π.χ. το κόμμα που στελέχη του έχουν δηλώσει: «Κανένας λογικός εργοδότης δεν θα προσλάμβανε μια γυναίκα σε ηλικία τεκνοποίησης», «Οι γυναίκες θα έπρεπε να ασχολούνται περισσότερο με την καθαριότητα του τοίχου πίσω από το ψυγείο», «Θα έπρεπε να είναι υποχρεωτική η άμβλωση όταν διαγνωστεί σύνδρομο Ντάουν» ή «Οι πλημμύρες του χειμώνα ήταν επακόλουθο της νομιμοποίησης του γάμου ομόφυλων».
Παρά τη φαιδρότητά τους, παρά το ότι το 27% των ψηφοφόρων θεωρεί ρατσιστικό το UKIP, που δεν έχει κερδίσει ποτέ έδρα στο Κοινοβούλιο, πολλές δημοσκοπήσεις το φέρνουν πρώτο στις Ευρωεκλογές. Οι διακηρύξεις του κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της μετανάστευσης βρίσκουν απήχηση σε μια χώρα που θεωρεί ότι είναι πολλά αυτά που τη χωρίζουν από την υπόλοιπη Ευρώπη.
Το UKIP συγκροτήθηκε το 1993, ως αντίδραση στη Συνθήκη του Μάαστριχτ (που δημιούργησε την Ευρωζώνη) με σκοπό την αποχώρηση από την Ε.Ε. Ως δεξιό, ευρωσκεπτικιστικό κόμμα, το UKIP αυτοπροσδιορίζεται ως «δημοκρατικό και ελευθεριακό» και παρουσιάζεται ως η εναλλακτική πατριωτική επιλογή στη συντηρητική κυβέρνηση Κάμερον. Για τους Συντηρητικούς, απ’ όπου αντλεί τους περισσότερους ψηφοφόρους του, το UKIP είναι εκλογικός εφιάλτης. Απειλεί τους Συντηρητικούς εκλογικά ενώ τους οδηγεί σε πιο δεξιά στροφή, ειδικά στα καθοριστικά για το UKIP ζητήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του μεταναστευτικού. Mετά τις δημοτικές εκλογές του 2013, όπου το UKIP απέσπασε 25%, η πολιτική ατζέντα για το μεταναστευτικό σκληραίνει διαρκώς.
Παρ’ ότι η Βρετανία έχει παράδοση ως χωνευτήρι εθνικοτήτων και η συμβολή των μεταναστών στην οικονομία είναι λίγο-πολύ αναγνωρισμένη, το κοινωνικό πλαίσιο αυτής της συζήτησης έχει αλλάξει. Η μαζική εισροή από Ανατολική Ευρώπη έχει ανατρέψει την προηγούμενη διαχωριστική γραμμή μεταξύ λευκής πλειοψηφίας και μαύρης μειονότητας, ενώ -παράδοξο αλλά όχι δυσερμήνευτο- οι μειονότητες δεύτερης και τρίτης γενιάς διεκδικούν με σθένος τα δικά τους κεκτημένα, αντιμετωπίζοντας τους νεόφερτους ως απειλή και «ξένο σώμα».
Το μεταναστευτικό αποκτά κεντρική θέση γιατί, ακριβώς, εκφράζει αγωνίες που υπερβαίνουν τη συζήτηση για την έλλειψη δουλειάς, την ανεργία, την επιβάρυνση των φορολογούμενων: Οι καθημερινές αλλαγές που επέρχονται σε μια όλο και λιγότερο συμπαγή κοινωνία υπονομεύουν την αίσθηση ότι ανήκουμε σ’ αυτήν. Αυτές οι αγωνίες, που προσλαμβάνουν διαστάσεις βιοτικές, ψυχολογικές, ακόμα και υπαρξιακές, συνήθως απορρίπτονται συλλήβδην από την (κεντρο)Αριστερά – με αποτέλεσμα το UKIP να εμφανίζεται ως απάντηση στο αδιάφορο και εκτός πραγματικότητας πολιτικό κατεστημένο.
Ποιος άλλος θα ασχοληθεί με τις αγωνίες τις «σιωπηλής πλειοψηφίας» που νιώθει φιμωμένη από το λόγο της «πολιτικής ορθότητας»; Κάπως έτσι ο Φάρατζ εμφανίζεται αντι-συστημικός αγωνιστής εναντίον της «φιλελεύθερης» τυραννίας. Αλλά ας μην τα ρίχνουμε όλα στον Φάρατζ. Η Κεντροαριστερά (το Εργατικό Κόμμα, δηλαδή) λάμπει διά της απουσίας της. Πιστεύει πως έτσι θα κρατήσει τους ψηφοφόρους που, όμως, έχει ήδη χάσει. Όχι μόνο αρνείται να κατανοήσει τις αγωνίες τους για το μεταναστευτικό, αλλά στέκεται επίσης μουδιασμένη μπροστά στο ζήτημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Όσο ο Μίλιμπαντ αρνείται να εναντιωθεί στη λιτότητα και τη νεοφιλελεύθερη πολιτική, τόσο οι καταγγελίες κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των «ανοιχτών συνόρων» (που μόνο ανοιχτά δεν είναι, βέβαια) θα τροφοδοτούν την ακροδεξιά ρητορεία και οπτική. Έτσι εξηγείται και η δήλωση του Ντέμιαν Χόκνεϊ, πρώην αντιπροέδρου του UKIP, που εντοπίζει την έλλειψη πρότασης της Αριστεράς αλλά και εποφθαλμιά τους ψηφοφόρους της: «To UKIP είναι πιο κοντά στην Αριστερά από ό,τι πολλοί πιστεύουν. Τα μέλη του UKIP είναι τα πιο δεκτικά σε πολιτικές που πολλοί θεωρούν αριστερές».
Με άλλα λόγια, όταν δεν υπάρχει εναλλακτική πρόταση, ο λαϊκισμός της (άκρας) Δεξιάς δεν έχει κανέναν ενδοιασμό να προωθήσει επιχειρήματα που εμφανίζονται ως αριστερές θέσεις και έτσι επεκτείνεται σε όλο το πολιτικό φάσμα.
* Η Μαρίνα Πρεντουλή διδάσκει Πολιτική και Πολιτικές Επικοινωνίας στο τμήμα Πολιτικών, Κοινωνικών και Διεθνών Σχέσεων του University of East Anglia, UK
