Οι δανειστές αποδραματοποιούν την αξιολόγηση και σκηνοθετούν μια ακόμη «πρωτότυπη» για την Ευρωζώνη λύση επιστροφής της Ελλάδας στις αγορές
του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Το τι σημαίνει η εφαρμογή των Μνημονίων και των επαχθών τους δεσμεύσεων, ακόμη κι αν το τυπικό τέλος τους επέλθει στις 21 Αυγούστου 2018, όπως περίπου διθυραμβικά προεξοφλεί η Κομισιόν δια του εκπροσώπου της, αποκαλύπτεται από ποικίλες ανυποψίαστες πηγές. Για παράδειγμα, η ιδιωτικοποίηση των 14 περιφερειακών αεροδρομίων αποδεικνύεται χρυσοτόκος όρνιθα για τη γερμανική Fraport, που σύμφωνα με τα αποτελέσματα 9μήνου που ανακοίνωσε, από την «επένδυσή» της στην Ελλάδα εξασφάλισε τα 2/3 της αύξησης των εσόδων της και το 80% της αύξησης της κερδοφορίας της. Αν σε μόλις μισό χρόνο έβγαλε κέρδη από τα 14 αεροδρόμια 180 εκατ. ευρώ, αυτό σημαίνει ότι σε 4 χρόνια το πολύ θα έχει αποσβέσει το τίμημα του 1,2 δισ. ευρώ.
Οι… προληπτικές κραυγές ΣΕΒ
Κι αυτή δεν είναι η μοναδική ένδειξη. Ο ΣΕΒ, τον τελευταίο μήνα, περίπου μέρα παρά μέρα κραυγάζει με μια ανακοίνωση ή «ανάλυση» το πόσο καταστροφική θα ήταν η αναστροφή των εργασιακών «μεταρρυθμίσεων». Στο τελευταίο εβδομαδιαίο δελτίο του επικαλείται τα ζοφερά στοιχεία του ΟΟΣΑ, σύμφωνα με τα οποία η Ελλάδα είναι η χώρα με την υψηλότερη ανεργία, η εργατοώρα έχει πέσει στα 10 δολάρια έναντι μέσου όρου 16,5, η απασχόληση έχει πέσει στο 50% του πληθυσμού σε εργάσιμη ηλικία, το 65% είναι καταπονημένοι και το 11,6% δουλεύει πάνω από 60 ώρες την εβδομάδα, ενώ οι γυναίκες αμείβονται μόνο με το 51% της αμοιβής των ανδρών. Αλλά, λέει ο ΣΕΒ, «σε καμία, όμως, περίπτωση, η σχετικά κακή εικόνα στην αγορά εργασίας δεν σχετίζεται με το νέο αυτό θεσμικό πλαίσιο», ίσα-ίσα αυτό « αν μη τι άλλο, βοήθησε στην εξομάλυνση των αδιεξόδων της ανεργίας». Με λαθροχειρίες αυτού του είδους ο ΣΕΒ κραυγάζει με την προσδοκία να εισακουστεί από την κυβέρνηση, αλλά κυρίως από το κουαρτέτο και ιδιαίτερα το ΔΝΤ που έχει ανάλογες ανησυχίες. Άλλωστε, στα δυο προηγούμενα μνημόνια, από κοινού με τον ΣΕΒ φιλοτέχνησαν την πλήρη απορρύθμιση της εργασίας, το σπουδαιότερο επίτευγμα της μνημονιακής προσαρμογής.
Πόσο αποτελεσματική θα είναι η εμφατική πίεση που ασκεί ο ΣΕΒ για διαιώνιση της εργασιακής απορρύθμισης δεν θα φανεί τόσο τώρα, στο πλαίσιο αυτής της αξιολόγησης, όσο στην επόμενη που πιθανά θα είναι και η τελευταία. Τώρα, το πολιτικά δύσκολο εργασιακό ζήτημα είναι η νομοθετική ρύθμιση για τον συνδικαλιστικό νόμο και τη δυσχέρανση της κήρυξης απεργίας από τα πρωτοβάθμια σωματεία. Για την τρίτη αξιολόγηση οι δανειστές έχουν αφήσει στην κυβέρνηση «ασκήσεις» εκπλήρωσης των περίπου 85 προαπαιτουμένων που πρέπει να βρουν σχεδόν έτοιμα μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου, οπότε επιστρέφει το κουαρτέτο.
Η πολιτική πρόθεση των δανειστών παραμένει η αποδραματοποίηση αυτής της αξιολόγησης και, πιθανότατα, η ολοκλήρωσή της μέχρι το τέλος του έτους. Λογική επιλογή, με δεδομένο ότι στο ίδιο διάστημα πρέπει να εξελιχθεί μια πολιτικά φορτισμένη ζύμωση για την θεσμική ολοκλήρωση της Ευρωζώνης, με τον Μακρόν να ανεβάζει τον πήχη της εμβάθυνσης και τη γερμανική ηγεσία –αν και με υπηρεσιακή κυβέρνηση– να συσπειρώνεται στην «εθνική» γραμμή της αλά κάρτ ενοποίησης, με τη μετατροπή του ESM σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο. Η Κομισιόν, με κάθε ευκαιρία, προεξοφλεί ότι, υπό τον όρο της υλοποίησης των «μεταρρυθμίσεων», το τρίτο Μνημόνιο λήγει τον Αύγουστο του 2016.
Το swap των ομολόγων
Ο ESM από την πλευρά του ευνοεί τεχνικές παρεμβάσεις ανακούφισης του χρέους που θα ικανοποιούν εν μέρει τις απαιτήσεις του ΔΝΤ για τα μέτρα ελάφρυνσης. Εξ ου και το ράλι των ομολόγων και η αποκλιμάκωση των επιτοκίων τους σε επίπεδα του 2009, έπειτα από μήνες στασιμότητας, στο όνομα του πολυαναμενόμενου swap (ανταλλαγής) 20 ομολόγων του PSI ύψους 30 δισ. ευρώ. Ο ΟΔΔΗΧ, σύμφωνα με όλες τις μέχρι στιγμής ενδείξεις, έχει τις «ευλογίες» του ESM εντός του μήνα να προχωρήσει στη συγχώνευση των 20 μικρών εκδόσεων ομολόγων σε 4-5 .ώστε να εξομαλυνθούν οι αποδόσεις τους. Οι αγορές ευνοούν επίσης την κίνηση, ενώ και οι τράπεζες πιέζουν για την επίσπευσή τους γιατί περιμένουν να αντλήσουν από την συγχώνευση αυτή πρόσθετη ρευστότητα τουλάχιστον 1 δισ. μόνο από τους μικροομολογιούχους κατόχους τους – εγκλωβισμένους του PSI. Ενώ και για τους μεγαλύτερους κατόχους, φυσικά και για τις ίδιες τις τράπεζες, η ανταλλαγή των μικρών εκδόσεων με μεγαλύτερες και πιο εμπορεύσιμες αποτελεί και μια επένδυση στο ενδεχόμενο ένταξης των ομολόγων στο QE κάποια στιγμή εντός του 2018.
Η κίνηση του swap είναι τμήμα της ευρύτερης τεχνικής αναδιάρθρωσης του χρέους που εδώ και ένα χρόνο προωθεί αθορύβως ο ESM, στο πλαίσιο των λεγόμενων βραχυπρόθεσμων μέτρων ελάφρυνσης, προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί η παρέμβαση με τα μεσοπρόθεσμα μέτρα, που περιμένει το ΔΝΤ. Εφόσον η πολιτική επιλογή των δανειστών είναι να ολοκληρωθεί αναίμακτα το τρίτο Μνημόνιο και χωρίς νέο δανεισμό, προληπτική πιστωτική γραμμή και νέο πρόγραμμα με τον ESM, πρέπει να εξασφαλιστεί η επιστροφή της Ελλάδας στις αγορές. Διόλου τυχαία «ανώνυμος κοινοτικός αξιωματούχος» διέρρευσε στα ΜΜΕ την πρόθεση των δανειστών, δηλαδή του ESM, ότι η έξοδος της Ελλάδας στις αγορές θα εξασφαλιστεί με μια «υβριδική συμφωνία πακέτο» που θα αποτελεί πρωτότυπο οικονομικό και νομικό δεδομένο για την Ευρωζώνη. Κατά τον ανώνυμο αξιωματούχο, η λύση θα δρομολογηθεί ταυτόχρονα με την τέταρτη αξιολόγηση, την άνοιξη. Θα προβλέπει ενεργοποίηση της ρήτρας αναδιάρθρωσης χρέους που μένει ανεφάρμοστη από το 2012 και απλώς επαναλαμβάνεται στις μετέπειτα συμφωνίες του Eurogroup, μέχρι και τον Μάιο του 2016, και θα προβλέπει επιστροφή στις αγορές με εγγύηση ένα αποθεματικό ασφαλείας από το τρίτο δάνειο των 86 δισ., από το οποίο έχουν αντληθεί μόλις 40 δισ. ευρώ.
Το «μεταρρυθμιστικό» αντάλλαγμα
Πώς ακριβώς θα εφαρμοστεί η «ρήτρα αναδιάρθρωσης» του χρέους και τι είδους ελάφρυνση θα προκύπτει απ’ αυτήν; Θα ικανοποιεί το ΔΝΤ μια παρέμβαση που θα εξαντλείται σε επιμηκύνσεις, ή θα είναι η αφορμή του βελούδινου διαζυγίου του από την Ευρωζώνη; Πόσο θα είναι το αποθεματικό ασφαλείας που θα δοθεί από τους δανειστές ως εγγύηση στις αγορές προκειμένου να χρηματοδοτήσουν ξανά την Ελλάδα; Και τι αντάλλαγμα θα ζητήσουν οι Ευρωπαίοι δανειστές γι’ αυτή τη «γενναιοδωρία» τους, αφού δεν προτίθενται να επιλέξουν κάποια από τις εναλλακτικές που προβλέπει η Συνθήκη του ESM; Ο λαλίστατος «ανώνυμος αξιωματούχος» περιορίστηκε απλώς να διευκρινίσει ότι θα ισχύουν οι δεσμεύσεις για υλοποίηση των «μεταρρυθμίσεων» που ήδη προβλέπονται στο Μνημόνιο. Αυτό μπορεί να μη σημαίνει απαραίτητα νέα μέτρα, αλλά κάποιας μορφής δέσμευση της κυβέρνησης να απέχει από απόπειρες αναστροφής «μεταρρυθμίσεων» που έχουν εφαρμοστεί, όπως τα εργασιακά ή ιδιωτικοποιήσεις. Όπως έχει συμβεί από το 2010 και μετά, η Ελλάδα προορίζεται πάλι για αντικείμενο πειραματισμού και για την «υβριδική μεταμνημονιακή επιτήρηση».
