του Γιάννη Ζήβα*
Πρόκειται για τον βασικό πνεύμονα του Λεκανοπεδίου της Αθήνας αλλά και γενικά της Αττικής, δεδομένου ότι είναι βουνό αρκετά εκτεταμένο και ορίζει προς βορρά την Αττική με την Βοιωτία. Δυστυχώς η τρομερή πυρκαγιά του 2007 κατέστρεψε τεράστια έκταση ελατοδάσους και πευκοδάσους στα νότια και δυτικά του βουνού. Παρ’ όλα αυτά μετά την πυρκαγιά η αναδάσωση γίνεται με σωστό σχεδιασμό και ήδη έχει πρασινίσει μεγάλο μέρος του καμένου βουνού.
Η Πάρνηθα από την αρχαιότητα αποτελούσε σημαντικό χώρο στρατηγικής σημασίας. Δείγμα αυτού του γεγονότος αποτελεί η οχύρωση με φρούρια-παρατηρητήρια στην Δεκέλεια, την Φυλή και το Λοιμικό.
Είναι πλούσια σε χλωρίδα και πανίδα. Κυριαρχεί η κεφαλλονίτικη ελάτη, ενώ ενδημεί το μοναδικό στην χώρα μας κόκκινο ελάφι!
Η ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΟ ΒΟΥΝΟ γίνεται κυρίως μέσω Μενιδίου, από όπου η μεγάλη οδός Πάρνηθος οδηγεί στο Μετόχι απ’ όπου αναχωρεί το τελεφερίκ. Παράλληλα όμως με συνεχείς στροφές ανεβαίνει ο ασφαλτόδρομος που μετά από μισή περίπου ώρα οδηγεί στην Αγία Τριάδα , όπου συναντούμε τον μικρό ομώνυμο, χαριτωμένο ναΐσκο. Από εδώ αρχίζει η κυκλική διαδρομή της Πάρνηθας που μέσα από εκπληκτικό δάσος ελάτης προσεγγίζουμε με νοτιοανατολική παράκαμψη κατ’ αρχήν το καταφύγιο Φλαμπούρι και κατόπιν βορειότερα το καταφύγιο Μπάφι. Σε μικρή απόσταση από την Αγία Τριάδα υπάρχει διασταύρωση που οδηγεί στον πυρήνα του βουνού. Δεύτερη διασταύρωση από την βορειοανατολική Πάρνηθα οδηγεί στο διάσελο μεταξύ της κορυφής Όρνιο (1.350 μ.), και της μεγάλης κορυφής της Πάρνηθας, την Καραβόλα (1.413 μ.) Η πρόσβαση στην μεγάλη κορυφή απαγορεύεται λόγω στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Επανακάμπτοντας στον περιφερειακό δρόμο προχωρούμε βαθμιαία προς την βόρεια πλευρά του βουνού, απ’ όπου η θέα προς την Βοιωτία και προς την Εύβοια με προεξάρχουσα την Δίρφυ είναι έξοχη. Συνεχίζουμε την πορεία μας προς δυσμάς και φθάνουμε πλησίον μιας από τις γραφικότερες πηγές του βουνού, την Πλατάνα. Από αυτήν την πηγή υπάρχει σύντομο αλλά ανηφορικό μονοπάτι που μας οδηγεί αρχικά στην πηγή Σκίπιζα με το καθαρότερο κατά πολλούς νερό του βουνού αυτού και εν συνεχεία στο καταφύγιο του ΕΔΑΣΑ (Εθελοντές Δασοπυροπροστασίας Αττικής) στα 1.320 μέτρα. Συνεχίζοντας προς νότο την διαδρομή του περιφερειακού δρόμου της Πάρνηθας, φθάνουμε και πάλι στην Αγία Τριάδα.
Από την περιοχή των Θρακομακεδόνων με βορειοδυτική κατεύθυνση μπαίνουμε στο φαράγγι της Χούνης που μας οδηγεί στο καταφύγιο «Φλαμπούρι». Από το καταφύγιο αυτό δεν απέχει πολύ η εξαιρετικής ομορφιάς πηγή Κορομηλιά!
Ρίχνοντας ένα βλέμμα πίσω μας στην καμένη πλευρά του πληγωμένου βουνού συναισθανόμαστε την ανάγκη περιφρούρησης τουλάχιστον αυτού που απέμεινε από τον πνεύμονά μας και πνεύμονα της πόλης μας
Αξίζει να σημειώσουμε την υπέροχη τοποθεσία του μικρού οροπεδίου της Μόλας στα 1.050 μέτρα, το οποίο εκτείνεται ακριβώς στην βορειοανατολική πλευρά του βουνού. Εκεί θα συναντήσουμε τον όμορφο ναϊσκο του Αγίου Πέτρου, ενώ απέναντι ακριβώς τρέχει γάργαρο νερό από μία πηγούλα. Εδώ το μέρος προσφέρεται για παιχνίδι λόγω της ομαλότητας του εδάφους, αλλά και για πικ-νικ. Από την Μόλα ξεκινά ωραίο, καλής βατότητας, μονοπάτι με βόρεια κατεύθυνση που μας οδηγεί στον αρχαίο πέτρινο πύργο του Λοιμικού, που σε γενικές γραμμές σώζεται σε καλή κατάσταση. Από τον Πύργο Λοιμικού σε μονοπάτι με βόρεια κατεύθυνση μπορούμε να φθάσουμε σε ένα καταπληκτικού κάλλους ξέφωτο με λιβάδια και δάση, το λεγόμενο Βούντημα. Από το Βούντημα με ανατολική κατεύθυνση σε χωματόδρομο μετά από σαράντα περίπου λεπτά φθάνουμε στον Αυλώνα, αφού λίγα πριν περάσουμε δίπλα από δύο ορθοπλαγιές της βόρειας Πάρνηθας το Μεγάλο και Μικρό Αρμένι.
Η βορειοανατολική Πάρνηθα περιβάλλεται από μεγάλα δάση πεύκου, ελάτης και πλατάνων, η δε προσέγγισή της γίνεται μέσω Τατοΐου και Κατσιμιδίου, γραφικότατων τοποθεσιών του ανατολικού μέρους του βουνού. Από το Κατσιμίδι μπορούμε γρήγορα σχετικά να φθάσουμε στον Άγιο Μερκούριο, όπου εκτός από το σχετικά νέο εκκλησάκι στον δρόμο, υπάρχει στην παρακείμενη κατάφυτη ρεματιά το παλαιό γραφικό εκκλησάκι του Αγίου Μερκουρίου. Πριν τον Άγιο Μερκούριο θα συναντήσουμε την Ιπποκράτειο Πολιτεία (συνοικισμός γιατρών), από όπου εύκολα μπορούμε να φθάσουμε σε μία απίθανου κάλλους μικρή λίμνη, στο Μπελέτσι.
ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΧΑΡΗ ΤΗΣ ΠΑΡΝΗΘΑΣ κρύβεται στο νότιο τμήμα της, όπου μετά την Φυλή (Χασιά) ξεκινά μονοπάτι που φθάνει στην γραφικότατη πηγή Ταμίλθι, στα 850 μέτρα. Απέναντι από το Ταμίλθι δεσπόζει η ορθοπλαγιά του Άρματος. Στην βάση αυτής της ορθοπλαγιάς εκτείνεται το φαράγγι της Γκούρας. Συνεχίζοντας την πορεία μας από το Ταμίλθι φθάνουμε μετά από τρία τέταρτα της ώρας στο βορειότερο σημείο του φαραγγιού και στο ψηλότερο σημείο της διαδρομής του μονοπατιού, όπου θα συναντήσουμε το σπήλαιο του Πανός, ή Λυχνοσπηλιά. Το σπήλαιο έχει δύο ευρύχωρες αίθουσες και στην αρχαιότητα ήταν αφιερωμένο στον τραγοπόδαρο θεό των δασών και των βοσκών Πάνα. Η επιστροφή στην Φυλή, είναι η βασική διέξοδός μας, απ’ όπου σε μικρή απόσταση μπορούμε να επισκεφθούμε την Μονή Κλειστών, γυναικείο μοναστήρι με υπέροχη θέα στις απέναντι πλαγιές του βουνού, ενώ από τον δρόμο που συνδέει την κωμόπολη αυτή με το οροπέδιο των Δερβενοχωρίων, θα αντικρύσουμε τα απομεινάρια του φρουρίου της Φυλής. Το φρούριο έμεινε γνωστό στην Ιστορία, διότι εκεί συγκέντρωσε τις δυνάμεις των δημοκρατικών ο Θρασύβουλος κατά το έτος 403 π.Χ. για να εξορμήσει κατά της εξουσίας των Τριάκοντα Τυράννων που είχαν επιβάλει την εξουσία τους στην Αθήνα μετά την ήττα της κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο.
Όμως και η πρόσφατη ιστορία μας έχει αφήσει το αποτύπωμά της στο γειτονικό μας βουνό, μια και εδώ στρατοπέδευσαν δυνάμεις του ΕΛΑΣ Αττικοβοιωτίας κατά την κρίσιμη περίοδο 1943-44. Αλλά και οι εκτελέσεις από τα χιτλερικά στρατεύματα ντόπιων αντιστασιακών, καθώς και από τα Λεγραινά (χωριό κοντά στο Σούνιο) σηματοδοτούνται από δύο απέριττα μνημεία, το ένα στο φαράγγι της Χασιάς, και το άλλο λίγο μετά την Αγία Τριάδα στον κύριο όγκο της Πάρνηθας. Δεν πρέπει να λησμονούμε και την ηρωική αντίσταση των κατοίκων του χωριού Πύλη των Δερβενοχωρίων, –για τα οποία γίνεται λόγος πιο κάτω– όταν την 26η Οκτώβρη 1943, ένα ολόκληρο τάγμα χιτλερικών κατατροπώθηκε από τις τοπικές δυνάμεις του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον ηρωικό Μαλιάτση. Όμως τα αντίποινα που επιβλήθηκαν από τους χιτλερικούς ήταν σκληρότατα, με εξόντωση δεκάδων χωρικών.
Ο δρόμος, που μετά από 23 χιλιόμετρα από την Φυλή μας οδηγεί στο οροπέδιο των Δερβενοχωρίων στα 670 μέτρα, ήταν γραφικότατος μέχρι την καταστροφική πυρκαγιά του 2007. Τα Δερβενοχώρια («δερβένι» που σημαίνει το στενό πέρασμα) εκτείνονται στο ωραιότατο οροπέδιο και είναι φημισμένα για το εξαιρετικό τους κρασί, το γιαούρτι αλλά και για την πολύ νόστιμη πατάτα τους. Είναι πέντε τα χωριά αυτά: Σκούρτα, Πύλη, Πάνακτο, Πράσινο, και Στεφάνη (Κρώρα).
Ρίχνοντας ένα βλέμμα πίσω μας στην καμένη πλευρά του πληγωμένου βουνού συναισθανόμαστε την ανάγκη περιφρούρησης τουλάχιστον αυτού που απέμεινε από τον πνεύμονά μας και πνεύμονα της πόλης μας!
* Ο Γιάννης Ζήβας είναι μεταφραστής
