Η Αριστερά, ενώ ήταν η παράταξη που εννοούσε τη φτώχεια ως τον προπομπό μιας ανατρεπτικής και συγχωρητικής λογιοσύνης, η Αριστερά που διαστέλλονταν ως η πολιτική υπέρβασης της φτώχειας ακριβώς μέσα από την νοηματική εμπέδωση αυτής της φτώχειας, η πλούσια και εύπλαστη Αριστερά καθηλώθηκε, όταν το σύστημα, ειδικά από τη δεκαετία του ’70, παρήγανε και εξατομίκευσε τον υλικό πλούτο αλλά κυρίως όταν κατίσχυσαν οι συμβολοποιήσεις του. Ο πλούτος ήταν δραστικότερος ως συμβολικό σύστημα απ’ ό,τι ως υλικό σύστημα. Η Αριστερά δεν μπόρεσε να απαντήσει στην μαζικοποίηση των λαϊκών φαντασιώσεων, κεντρικό εργαλείο των οποίων ήταν η ποπ κουλτούρα. Εξαθλίωση του κόσμου είναι η απογύμνωσή του από τις συμβολικές κατασκευές και όχι (ακόμα) τόσο η οικονομική του εξάρθρωση. Δηλαδή, αυτή τη στιγμή δραστικότερη είναι η ματαίωση από την ίδια την εκπτώχευση. Αυτό το φαινόμενο διπλασιάζει το πρόβλημα για την Αριστερά, αφού ακόμα μια φορά το επίδικο γίνονται και οι συμβολικές ισοδυναμίες κι όχι μόνο ή αυτή καθ αυτή, η εξαθλίωση
Ποιοι λόγοι εξηγούν την εντυπωσιακή εκτίναξη της ακροδεξιάς στην Ελλάδα; Αρκεί το επιχείρημα ότι οι ακραίες πολιτικές δυνάμεις ενισχύονται μετά από βαθιές οικονομικές κρίσεις;
Η ακροδεξιά απονομιμοποιήθηκε μεταδικτατορικά, όχι εξαιτίας κάποιου συλλογικού αντιχουντικού αισθήματος -που φυσικά δεν υπήρχε- όσο γιατί ήταν πολύ παρωχημένη βιοπρόταση και δεν αντιστοιχούσε στα νέα μικροαστικά στερεότυπα και τους ναρκισσισμούς. Απέναντι στην έγχρωμη εκκοσμίκευση του Δαλιανίδη δεν ήταν δυνατόν να σταθεί ο ανασχετικός αυταρχικός γυμνασιάρχης (σαν κι αυτόν που ενσάρκωσε ο Διαμαντόπουλος στο έργο Νόμος 4000). Η ακροδεξιά σήμερα έχει ήδη αναδιαμορφωθεί και ανακαινιστεί από τη μακροσκελή δράση ενός ιδιότυπου life style και από τη θεολογική σχέση με τον θρασύ και ακαλαίσθητο πλούτο που επέφερε ο πασοκικός εσμός.Το ΠΑΣΟΚ ποσοτικοποίησε και αποενοχοποίησε και τον πλουτισμό και τα κουτοπόνηρα μέσα κατάληψής του. Οι κουτσαβάκηδες του βίαιου, επαρχιώτικου εκσυγχρονισμού, με φανατισμούς και μια κουλτούρα βίαιης ενθυλάκωσης κάθε λογής αναφομοίωτων προτύπων, δεν διαμόρφωσαν μόνο δομές αντιληπτικού ολοκληρωτισμού, αλλά συγκρότησαν τη διπλή σχιζοφρενική θεώρηση του αναντίρρητου και του αναποφάσιστου. «Είμαι το πολιτικό, θεσμικό, αισθητικό και δικαιϊκό άπαν και συγχρόνως το τίποτα και το πουθενά. Μπορώ να εγκαλώ την πραγματικότητα γιατί αποκλίνει από αυτό που εγώ, ως υποκείμενο, εννοώ, αλλά συγχρόνως μπορώ να μετακινούμαι όταν με συμφέρει, παντού και όποτε χρειαστεί». Αυτή η δογματική θεωρησιακή ολίσθηση που έφερε την μίμηση και τη υγρή προσαρμοστικότητα στην θέση της νεωτερικότητας αλλά και τον κούφιο μεταρρυθμισμό και την ακραία στενοκεφαλιά, στην θέση της συνέπειας και της πίστης, ο δογματισμός αυτός εισήγαγε ένα απόλυτο παροντισμό, μια διέλευση σημείου και όχι πεδίου. Δηλαδή τη στάσιμη ροή. Επρόκειτο για μια πολιτική αφαίρεση που υπερέβη παραδοσιακές κατηγορίες του πολιτικού συστήματος. Μπόρεσε, έτσι, να ανακαινίσει την συστημική απεύθυνση, μπόρεσε να θερμάνει τη συστημική πολιτική παραγωγικότητα. Η μόδα π.χ. στη ελληνική δογματική παραφθορά της υπήρξε η πιο ολοκληρωτική μορφή φενακισμένης συνείδησης. Θα μπορούσα να το ονομάσω παπανδρεϊσμό και σημιτισμό ταυτοχρόνως. Μοιραία αυτή η ειδική, νέου τύπου, εγωπάθεια, μετεξελίχθηκε στο πιο προβλέψιμο και ποσοτικό πρωτόκολλο. «Είσαι αυτό που έχεις ή αυτό που σε μαρτυρεί». Η ακροδεξιά είναι το απότοκο μιας τέτοιας ιεραρχικής μέριμνας. Διευρύνεται από την δαιδαλώδη αυταρέσκεια και την κάλπικη ηδονοθηρία που συγκροτήθηκε πάνω στα ποικίλα προγενέστερα μοντέλα εγκράτειας και τα οποία δικαίωναν, επί πολλές δεκαετίες, την φτώχεια και την κακοποίηση. Η νέα ακροδεξιά συναντά δομές και αξιακές κατηγορίες που είναι ήδη εγκατεστημένες και μαζικοποιημένες στα λαϊκά ακροατήρια. Η ακροδεξιά συστήθηκε από την πιο εκμαυλιστική ελευθεροφροσύνη. Η οποία ολοκληρώνεται στην κρίση και τις τεράστιες υλικές αναχαιτίσεις που η τελευταία έφερε. Ως γνωστόν, η κρίση ολοκληρώνει αυτό που η μη κρίση -δυνάμει-, δημιουργεί.
Πολλοί διανοούμενοι δεν μπορούν ή δεν θέλουν να διακρίνουν ότι ο εχθρός της δημοκρατίας δεν βρίσκεται στα αριστερά του πολιτικού φάσματος. Πού, κατά τη γνώμη σας, οφείλεται αυτή τους η στάση, σε ιδεολογικό στραβισμό ή στη σίτισή τους απ’ το σύστημα;
Ένα μέρος αυτών των διανοουμένων, πράγματι έχει την πεποίθηση ότι ιστορικά στην Αριστερά είναι κυτταρικά εγκατεστημένες δομές ολοκληρωτισμού, νευρώνες ανελευθερίας και μορφές θρησκοληπτικής βεβαιοκρατίας. Δεν είναι εντελώς λάθος ο ισχυρισμός τους. Συχνά στην Αριστερά λόγω της ιδεολογικής και αντιληπτικής ένδειας ή παλιότερα λόγω των διώξεων και της ιστορικής βίας που της ασκήθηκε, καταστρατηγείται η αναλυτική σκέψη και η αναθεωρητική έγερση. Όμως, πολλοί από τους διανοούμενους που αναφέρεις είναι προστατευμένοι και συστημικοί, συνήθως σιτιζόμενοι. Θα έλεγα ότι, κυρίως επί Σημίτη (και των άλλοθι που εξασφάλιζε η φυσική του ευπρέπεια), έγινε η μαζικοποίηση της εξαγοράς. Οι διανοούμενοι χωρίς να εκτίθενται πλέον από το λαϊκιστικό πρωτοΠΑΣΟΚ, μπορούσαν να βγάζουν το ψωμί τους από τις κρατικές δομές. Η Αριστερά ήταν η ενοχλητική τύψη (αν και ένα μέρος της προσχώρησε στην χαρούμενη τέρψη).
Η ενοχή όμως και η ανεπάρκεια της Αριστεράς, δεν απαλείφεται από την αμαρτία των κατηγόρων της.
*O Δημήτρης Α. Σεβαστάκης είναι ζωγράφος, επίκουρος καθηγητής ΕΜΠ
