του Δημήτρη Παπαχρήστου*
Ο Μανώλης δεν είναι ένα πρόσωπο που πέθανε, επειδή σήμερα τελείωσε. Είναι ένα πρόσωπο που η μνήμη θα το έχει ζωντανό κάθε μέρα. Είναι τιμή για την πατρίδα μας που υπήρξε. Αλλά πρέπει δίπλα να βάζουμε και τον επίσης μεγάλο, γιατί τους γνώρισα και τους δύο, τον Αποστόλη τον Σάντα. Ανεβήκαμε και μαζί στην Ακρόπολη σε μια επέτειο της απελευθέρωσης της Αθήνας, στις 12 Οκτωβρίου 2002, και ήμουν μάρτυρας σ’ αυτά που έλεγαν και άκουγα… Ήταν οι πρώτοι παρτιζάνοι. Εγώ τους βάζω δίπλα στους Αρμόδιους και τους Αριστογείτονες, διότι δεν ανέχονταν καμιά μορφή τυραννίας…
Από τον καιρό που είχαμε την επιτροπή για τον Γιάννη Σερίφη ήταν παρών. Είχε έρθει και στην επιτροπή και στη δίκη μαζί με τη Μελίνα τη Μερκούρη και άλλους συντρόφους, φίλους εκείνης της εποχής. Αυτό συνέβη το 1978. Από τότε μέχρι τώρα δεν έπαψε να είναι ακτιβιστής. Πέρα από τις πολιτικές και τις ιδεολογίες, ήταν ένας άνθρωπος της ενεργητικότητας. Γι’ αυτό είπαμε «Ενεργούς Πολίτες» την ομάδα που κάναμε. Αυτός ο άνθρωπος έπασχε από μιαν αρρώστια. Έπασχε από την αρρώστια της νιότης, και μου ’λεγε πολλές φορές «θα σας θάψω, ο παππούς μου πέθανε 102 χρονώ»…
Μαζί με τον Βαγγέλη τον Μαχαίρα, τον Γερμανό τον Στέλιο, όλοι αυτοί έχουν πεθάνει τώρα, έχουν φύγει, ήταν παλικάρια, και δεν μπορούσαν να ησυχάσουνε αν δεν λυνόταν αυτό το θέμα της Γερμανίας [για τις πολεμικές αποζημιώσεις]. Όχι για να πάρουν αποζημιώσεις και λεφτά ή να μας φέρουν πίσω τα αγάλματα που μας κλέψανε, αλλά για το αγκάθι: «Αν δεν ξεριζωθεί και δεν βγει το αγκάθι», έλεγε ο Μανώλης, «τότε ακόμα και το τριαντάφυλλο θα μυρίζει βρώμικα. Δεν θα μπορέσει να στείλει το τριαντάφυλλο το άρωμά του στην αθανασία». Τέτοιες κουβέντες έλεγε, ήταν και ποιητής…
Παραλίγο να γινόταν και γενικός γραμματέας του ΚΚΕ. Τον φωνάξανε στη Μόσχα και πήγε. Και όταν του είπαν να αναλάβει το ΚΚΕ, τους λέει «να αναλάβω, αλλά θα με εκλέξει το ΚΚΕ, δεν θα με διορίσετε εσείς»… Έτυχε από παιδί να είναι σε μια δίνη της πατρίδας μας, σε μια κατοχή που γέννησε ήρωες. Και αυτός και ο Σάντας, όταν άκουγαν ότι τους αποκαλούσαν ήρωες, έλεγαν: «Α-πα-πα, χιλιάδες ήρωες γέννησε η κατοχή. Σκοτωθήκανε. Εμείς ζούμε ακόμα και ήμαστε και τυχεροί, γλιτώσαμε απ’ το βόλι»… Λοιπόν, ο Μανώλης ήταν η ζωή και το πείσμα, ένας άνθρωπος ελεύθερος, ένας δικός άνθρωπος που δεν ήταν πρόγονος, είναι ο νυν και αεί.
* Αποσπάσματα από την παρέμβασή του στη διαδικτυακή συζήτηση του Δρόμου
