του Γιάννη Σχίζα
Το 1989 εκδίδεται από το Υπουργείο Πολιτισμού το «Αττικό τοπίο και περιβάλλον», μια έκδοση πραγματικά επιβλητική σε διαστάσεις, που εμπεριέχει επιστημονικές και καλλιτεχνικές προσεγγίσεις στο μεγάλο θέμα του αστικού περιβάλλοντος. Οι προσεγγίσεις είναι διαχρονικές και συγχρονικές, υλοποιούν δε μεγάλη εκδήλωση που γίνεται στο εκθεσιακό κέντρο του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς. Σ’ αυτή την έκδοση περιλαμβάνεται ένα άρθρο του Νίκου Κάτσικα («Συνοπτική Γενική Γεωλογική Θεώρηση της Αττικής») όπου ο συγγραφέας αναφέρεται στον λόφο του Προφήτη Ηλία: Ο λόφος είναι ο υψηλότερος της Νότιας Λαυρεωτικής (356 μέτρα) και η κορυφή του αποτελείται από πετρώματα που σχηματίσθηκαν στο βυθό της θάλασσας πριν από 10 εκατομμύρια χρόνια. Αυτή η ιστορία, εκπληκτική ακόμη και για έναν πλανήτη με 4,5 δισεκατομμύρια έτη ζωής, άφησε τα επιφανειακά ίχνη της πάνω στον λόφο με τις ελαφρά κεκλιμένες επιφάνειές του.
Η ΠΑΡΑΔΟΞΗ «υποθαλάσσια» ζωή του Προφήτη Ηλία που αναδύθηκε μετά από τεκτονικές ανακατατάξεις, παραπέμπει στο έργο του Lionel Casson «Το ταξίδι στον αρχαίο κόσμο» και μέσω αυτού στον «δικό μας» Ηρόδοτο – ιστορικό της αρχαιότητας. Εκεί ο Casson, επί τη βάσει των σύγχρονων επιστημονικών δεδομένων, δικαιώνει μια εικασία του Ηρόδοτου που υποστήριζε ότι η Αίγυπτος ήταν αρχικά θαλάσσιος κόλπος: «Το κοφτερό του μάτι πρόσεξε κοχύλια κολλημένα στα βουνά, με άλλα λόγια θαλάσσια απολιθώματα», λέει ο Casson για τον Ηρόδοτο, επιβεβαιώνοντας την αξία της εμπειρικής παρατήρησης του τελευταίου…
Πόσο εμείς υποστηρίζουμε τη σημασία τέτοιων τόπων; Πόσο εκτιμούμε την αξία τέτοιων παρατηρήσεων; Σε ένα άρθρο που δημοσίευσα στην Αυγή και στη συνέχεια στην Οικοτοπία του Ιανουαρίου 2002, κατέγραφα ένα περιστατικό όπου κάποιος Γάλλος πολίτης που πέθαινε από καρκίνο, ζήτησε ως τελευταία του επιθυμία τη διασπορά της στάχτης του από αυτόν το λόφο – ως ένδειξη αγάπης για τον χώρο που δέσποζε στην Λαυρεωτική και από τον οποίο φαίνονταν τα πάντα: Ο Υμηττός, το Σούνιο, η Μακρόνησος, η νήσος του Πατρόκλου, το όρος Πάνειον, το όρος Μερέντα, η νησίδα του Αγίου Γεωργίου, όλα γενικώς… Το παιδί άφησε το όνομα του πατέρα στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία που επόπτευε το χώρο, σε μια αναμνηστική πλακέτα.
Ο λόφος του Προφήτη Ηλία είναι ο υψηλότερος της Νότιας Λαυρεωτικής (356 μέτρα) και η κορυφή του αποτελείται από πετρώματα που σχηματίσθηκαν στο βυθό της θάλασσας πριν από 10 εκατομμύρια χρόνια. Αυτή η ιστορία, εκπληκτική ακόμη και για έναν πλανήτη με 4,5 δισεκατομμύρια έτη ζωής, άφησε τα επιφανειακά ίχνη της πάνω στον λόφο με τις ελαφρά κεκλιμένες επιφάνειές του
Η συγκεκριμένη τοποθεσία θα μπορούσε να γίνει κάλλιστα ένα «ανοιχτό μουσείο» και μάλιστα με ελάχιστα λεφτά, συνδεόμενη κατ’ αυτό τον τρόπο με τα άλλα φυσικά προσόντα της περιοχής: Το Λαύριο, τον Εθνικό Δρυμό Σουνίου, το ορυκτολογικό Μουσείο, το Αρχαίο Θέατρο του Θορικού, τον ναό του Ποσειδώνος, τη Μακρόνησο, τα Λεγραινά, τις μισοκατεστραμμένες κατοικίες των μεταλλωρύχων: Για τις οποίες θα μπορούσε να πει ο Μαρκ Τουέιν κάτι ανάλογο με την Ακρόπολη που επισκέφθηκε τον 19ο αιώνα , μια νύχτα με φεγγάρι, αφού προηγουμένως χρειάστηκε να «δώσει ένα φιλοδώρημα» σε κάποιους φύλακές της λόγω κλεισίματος του χώρου για την τέλεση εργασιών: «είναι τα ευγενέστερα ερείπια που είδα ποτέ…».
Ο ΧΩΡΟΣ του Προφήτη Ηλία έχει παρακολουθήσει τις περιπέτειες όλης της Λαυρεωτικής: Έχει καεί ολικά, έμεινε κατάμαυρος από τη δράση της φωτιάς, έχει ξαναγεννηθεί και πρασινίσει. Το καλοκαίρι, όταν ο καύσωνας συνδυάζεται με την άπνοια βυθίζοντας τους ανθρώπους σε απόγνωση, ένα ελαφρό αεράκι διατρέχει πάντοτε την κορυφή του απαλύνοντας την κάψα. Τελικά ο χώρος επίμονα μας διδάσκει ότι διαθέτουμε πολλές χώρες στη συσκευασία μιάς.
Αυτή την περίοδο δοκιμάζεται το όρος Πάνειο της περιοχής, που βρίσκεται πάνω από το χωριό Καλύβια και αποτελεί την αφετηρία της Ανατολικής Αττικής, από την άποψη ότι έχει επιλεγεί από την κυβέρνηση για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών. Η Επιτροπή Αγώνα που έχει συσταθεί ενοποιεί τη βούληση όλων των κατοίκων και των παραθεριστών, που αγωνίζονται για την ακύρωση του σχεδίου. Λένε οι κάτοικοι και παραθεριστές τουλάχιστον αυτό: Το Πάνειο όρος προστατεύεται με το ΦΕΚ 121/2003 ως ζώνη Α προστασίας ορεινών όγκων, προτείνοντας ουσιαστικά μια αναχωροθέτηση που θα εξαιρέσει τα καταστροφικά έργα μεγάλης κλίμακας.
