επιμέλεια: Χριστόδουλος Δολαψάκης
Ή θα κολλήσετε ή θα πεινάσετε
Με το άνοιγμα του τουρισμού τα κρούσματα SARS-CoV2 αυξάνονται σε αριθμό όπως είναι αναμενόμενο την ίδια στιγμή που ο ιός συνεχίζει να προκαλεί τοπικές επιδημίες στη Β. Ελλάδα. Είναι ανησυχητικές οι ειδήσεις για κρούσματα με επιδημιολογικά χαρακτηριστικά δυνητικά επικίνδυνα για εκτεταμένη τοπική μετάδοση: κρούσμα σε γηροκομείο στην Καβάλα, κρούσματα σε γκρουπ Σέρβων τουριστών στην Αιδηψό. Η κυβέρνηση ασκεί αλλοπρόσαλλη πολιτική υγείας σύμφωνα με τις διαταγές των μεγάλων τουριστικών operators. Αποτέλεσμα οι ειδήσεις περί τουριστών θετικών στον κορωνοϊό που αναζητούνται από την αστυνομία και ανακαλύπτονται σε παραλίες, ανυπαρξία ιχνηλάτησης (αφού είναι αδύνατον να υπάρξει), κλείσιμο συνόρων με τη Σερβία αλλά ορθάνοιχτες πτήσεις από Ευρώπη. Το θέμα είναι ότι αυτή η επικίνδυνη για τη δημόσια υγεία πολιτική έχει μάλλον τη σιωπηρή συναίνεση του κόσμου επειδή η ουσιαστική κατάρρευση του τουρισμού λόγω του κορωνοϊού προκαλεί ένα ακόμα «μνημόνιο».
Αυτή η συναίνεση με τη σειρά της προκαλεί τη χαλάρωση έως εξαφάνιση των ατομικών μέτρων προστασίας. Τυχόν νέα έξαρση των κρουσμάτων και των νοσηλευομένων θα «βαρύνει» την επιστημονική κοινότητα (που «δεν μιλάει») και όχι την κυβέρνηση (που «τι να κάνει, πρέπει να ανοίξει ο τουρισμός»). Έτσι, ακόμα και αν «επιστημονικά» γίνουν απαραίτητα τοπικά lock down είναι αμφίβολο αν θεσπιστούν.
Ο κ. Ηλίας Μόσιαλος, ο οποίος τον Μάρτιο ορίστηκε «εκπρόσωπος της κυβέρνησης σε διεθνείς οργανισμούς για κορωνοϊό» χωρίς περαιτέρω διευκρινίσεις, σε μια ανάρτησή του στις 22 Ιουνίου «ντύνει» επιστημονικά αυτήν την κυβερνητική πολιτική: «Η επάνοδος στην κανονικότητα δεν μπορεί να γίνει χωρίς να υπάρχει κανένα απολύτως ρίσκο. Το ρίσκο θα είναι μικρό αν όσοι ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες προστατεύονται. Το ρίσκο θα είναι μεγάλο αν υπάρχει κατάρρευση της οικονομικής δραστηριότητας. Θα αυξηθεί ο αριθμός των ανέργων και τα προβλήματα υγείας που σχετίζονται με τη μακροχρόνια ανεργία». Τουρίστες ελάτε, παππούδες και γιαγιάδες καθίστε σπίτι και οι υπόλοιποι είτε θα κολλήσετε είτε θα πεινάσετε.
Η ιστορία του remdesivir
Τον Απρίλιο προκλήθηκε μεγάλος θόρυβος στα ΜΜΕ για ένα καινούριο φάρμακο κατά του COVID19, του remdesivir. Δύο μήνες μετά, το remdesivir γίνεται πρωταγωνιστής στο νέο επεισόδιο του ανταγωνισμού ΗΠΑ-Ε.Ε.-Κίνας: Όταν η εταιρεία που παράγει το φάρμακο, η Gilead, έδωσε στη δημοσιότητα τέλη Απριλίου τα αποτελέσματα της μελέτης που χρηματοδότησε η ίδια, φροντίζοντας αυτά να διαφημιστούν από τα ΜΜΕ παγκοσμίως, μία μελέτη από την Κίνα έδειξε ότι η χορήγηση remdesivir σε ασθενείς με σοβαρή νόσο δεν μείωσε τη θνητότητα.
Το κριτήριο «επιτυχίας» (πρωτογενές καταληκτικό σημείο στην ορολογία των μελετών) του remdesivir στη μελέτη της Gilead δεν ήταν η μείωση της θνητότητας –που δεν είχε διαφορά– αλλά η μείωση του χρόνου για την «ανάρρωση» (όπου ανάρρωση ορίστηκε η βελτίωση σε μία κλίμακα 6 βαθμίδων αναλόγως τις ανάγκες σε οξυγόνο). Μάλιστα ακόμα και αυτό το κριτήριο προέκυψε όψιμα καθώς η Gilead αποφάσισε εν μέσω της μελέτης να αλλάξει το αρχικό κριτήριο «επιτυχίας» που ήταν το ποσοστό των ασθενών που έλαβαν εξιτήριο ή δεν είχαν πλέον πυρετό και αναπνευστική ανεπάρκεια.
Ο αμερικάνικος ΕΟΦ (FDA) έδωσε επείγουσα έγκριση για τη χρήση remdesivir την 1η Μαΐου, πριν ακόμα δημοσιευθούν τα πλήρη αποτελέσματα της μελέτης. Η Gilead αρχικά δώρισε στην κυβέρνηση των ΗΠΑ 940.000 δόσεις του φαρμάκου (που αντιστοιχούν σε 85.000-157.000 ασθενείς) και πριν λίγες ημέρες η κυβέρνηση Τραμπ, διαφημίζοντας το δόγμα «America first», αγόρασε από την εταιρεία όλη την παραγωγή remdesivir για τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο (περίπου 500.000 δόσεις). Σύμφωνα με την USA Today η Gilead δεν έχει δώσει άδεια παραγωγής remdesivir στην Κίνα, ενώ ο ευρωπαϊκός ΕΟΦ (ΕΜΑ) έσπευσε στις 25 Ιουνίου να εγκρίνει και αυτός την επείγουσα χρήση remdesivir αρχίζοντας διαπραγματεύσεις με την εταιρεία.
Η ιστορία του remdesivir επιβεβαιώνει τον κομβικό ρόλο των φαρμακοβιομηχανιών στην παραγωγή και τη διάθεση φαρμάκων σήμερα ή εμβολίων αύριο. Σε συνθήκες παγκόσμιας πανδημίας SARS-CoV2, που καθιέρωσε επίσημα τη λογική «ο καθένας μόνος του» ως μέτρο ανάσχεσης του ιού, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο σε εκρηκτικό βαθμό τους ήδη υπάρχοντες οικονομικούς και πολιτικούς ανταγωνισμούς, η σχέση κυβερνήσεων και φαρμακοβιομηχανιών ή γενικά εταιρειών με αιχμή προϊόντα ή υπηρεσίες περιζήτητες στην «εποχή COVID» θα είναι στενή και «κλειδί» οικονομικής και πολιτικής επιτυχίας.
Η επιστημονική κοινότητα εκουσίως και ακουσίως συμμετέχει ενεργά σε αυτόν τον ανταγωνισμό. Ο πιο «προφανής» τρόπος είναι η στενή διασύνδεση έως και υπαλληλική σχέση επιστημόνων και εταιρειών, που έγινε εκκωφαντικά εμφανής στην ιστορία του «φιάσκου της υδροξυχλωροκίνης» (βλ. Ημερολόγια Πανδημίας 13ης Ιουνίου, φύλλο 502). Επιπλέον ο SARS-CoV2 αποτέλεσε την ευκαιρία για «καριέρα» σε αρκετές περιπτώσεις, είτε επιστημονική είτε στα ΜΜΕ. Μέσω της «επιστημονικής άποψης» δικαιολογήθηκαν έως και πολιτικές ευγονικής στη Β.Ευρώπη.
Μία δεύτερη πλευρά όμως αποκτά βαρύνουσα σημασία εν μέσω μίας πανδημίας η οποία έχει στοιχίσει μέχρι στιγμής πάνω από 500.000 θανάτους. Η ξαφνική απόκτηση δημοσίου λόγου με κύρος και βαρύτητα κατά το 1ο κύμα του ιού σε συνδυασμό με την επείγουσα ανάγκη για αποτελεσματική θεραπεία οδηγεί σε βιαστικές δηλώσεις, εύκολες ελπίδες και εύκολους αφορισμούς με αποτέλεσμα αντιφάσεις και τελικά αναξιοπιστία. Η συνεχής επίκληση στο εμβόλιο ως μόνη λύση, ο συνεχιζόμενος ιδιότυπος πόλεμος έναντι της υδροξυχλωροκίνης σε δημόσιο επίπεδο την ίδια στιγμή που η πλειοψηφία των νοσηλευόμενων ασθενών τη λαμβάνουν, ο συνδυασμός των «πανηγυρισμών» για τη μελέτη του remdesivir (που δε μειώνει τη θνητότητα αλλά τον «χρόνο ανάρρωσης») με την είδηση για την αγορά των αποθεμάτων του από τον Τραμπ (που φτάνουν για 100.000 ασθενείς όταν οι ΗΠΑ έχουν 25.000 κρούσματα ημερησίως) με αποτέλεσμα να «μην έχει η Ευρώπη το φάρμακο» (οπότε έσπευσε να εγκρίνει επειγόντως τη χρήση του) αυξάνουν ένα ρεύμα αναξιοπιστίας εκ μέρους του κόσμου που μεγεθύνεται μετά την άρση των μέτρων και προκαλεί μία «επιφυλακτικότητα» σε κάθε είδους επιστημονική συμβουλή που θα αποβεί επικίνδυνη στο εγγύς μέλλον.
