Του Mike Whitney. Νεοφιλελευθερισμός αλά ιαπωνικά
Τα Abenomics (από το όνομα του πρωθυπουργού Άμπε) είναι μία απάτη με επικοινωνιακό περιτύλιγμα. Δεν μπορούν να εγγυηθούν δυναμική και βιώσιμη οικονομική ανάκαμψη. Πραγματικός στόχος είναι να εμφυσηθεί έστω και προσωρινά πνοή στο ΑΕΠ με μια γενναιόδωρη δημοσιονομική ένεση 100 δισ. δολαρίων, ώστε η Τράπεζα της Ιαπωνίας να μεταφέρει περισσότερους πόρους στους επενδυτικούς της «φίλους» μέσω του προγράμματος αγοράς ομολόγων που φέρει το όνομα ποσοτική χαλάρωση (QE). Η μόνη διαφορά με την περίπτωση των ΗΠΑ εντοπίζεται στην έκταση της επιχείρησης και σε μια σειρά αντεργατικές «μεταρρυθμίσεις ζωτικής σημασίας». Τα Abenomics προσέλκυσαν παγκόσμιο ενδιαφέρον για την τολμηρή, τύπου «σοκ και δέος» προσέγγισή τους στη νομισματική πολιτική. Φιλελεύθεροι οικονομολόγοι στις ΗΠΑ –με προεξάρχοντες τους Στίγκλιτς και Κρούγκμαν– έχουν ξετρελαθεί με το πρόγραμμα. Πιστεύουν ίσως ότι το «πάρτι» αγοράς ομολόγων από την Τράπεζα της Ιαπωνίας θα έχει καλύτερη τύχη εδώ απ’ ό,τι στην Αμερική, όπου η ασθμαίνουσα οικονομία παραμένει σε… μηχανική υποστήριξη πέντε χρόνια μετά την κατάρρευση των αγορών.
Από πού αντλούν την αισιοδοξία τους; Μάλλον από την επιθετική προσέγγιση της Κεντρικής Τράπεζας, που δεσμεύτηκε να διπλασιάσει την προσφορά χρήματος μέσα σε μία διετία, ώστε να ανακόψει μία 15ετή πορεία αποπληθωρισμού. Ενδεχομένως εκτιμούν ότι με την αύξηση των τιμών θα υπάρξει τόνωση των δαπανών και των επιχειρηματικών επενδύσεων, εξέλιξη που θα οδηγήσει σε αύξηση της δραστηριότητας και των προσλήψεων, υψηλότερη ζήτηση και δυναμικότερη ανάπτυξη. Αλλά πώς θα διοχετευθεί όλο αυτό το νέο χρήμα στην οικονομία; Όπως έχει διαπιστώσει και ο διοικητής της αμερικανικής Κεντρικής Τράπεζας, Μπεν Μπερνάνκι, η ρευστότητα που κατευθύνεται σε αγορές ομολόγων μένει εγκλωβισμένη στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, προκαλώντας φούσκες στις αγορές μετοχών, ενώ η πραγματική οικονομία μένει ουσιαστικά ανεπηρέαστη. Αυτός είναι ο λόγος που η ανεργία στις ΗΠΑ επιμένει πάνω από το 7%, ενώ ο ρυθμός του ΑΕΠ κινείται περί το 2%, παρότι ο ισολογισμός της Κεντρικής Τράπεζας έχει εκτοξευθεί κατά 3 τρισ. Αυτά οφείλονται στη μεγάλη δυσκολία να μετακυλήσουν οι θετικές επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία.
Αυτό δεν σημαίνει ότι ο αντίκτυπος των Abenomics ήταν μηδαμινός. Κατάφεραν να περιορίσουν την αξία του γεν και να εκτοξεύσουν τις μετοχές στα ύψη. Αύξησαν σημαντικά τις εξαγωγές. Αν μάλιστα οι τιμές των εισαγόμενων προϊόντων δεν σημείωναν την ίδια ώρα αύξηση, ίσως η πολιτική αυτή να είχε κάνει τη διαφορά.
Ενδεικτικό είναι πρόσφατο άρθρο στο Testosterone Pit (ιστοσελίδα κριτική της ευρωπαϊκής και αμερικανικής οικονομικής πολιτικής):
«Οι εξαγωγές έκαναν άλμα 14,7% τον Αύγουστο σε ετήσια βάση. Όμως, η υπόλοιπη εικόνα είναι ζοφερή. Οι εξαγωγές αποτιμήθηκαν σε γεν και το γεν έχασε το 20% της αξίας του μέσα στο έτος. Άρα, στις περισσότερες κατηγορίες προϊόντων, ο όγκος των εξαγωγών στην πράξη συρρικνώθηκε. Όμως οι εισαγωγές έκαναν άλμα 16% και το εμπορικό έλλειμμα διογκώθηκε κατά 25%. Ήταν το χειρότερο έλλειμμα του μηνός Αυγούστου όλων των εποχών, κατά 27% υψηλότερο από τον Αύγουστο 2012. Το εμπορικό ισοζύγιο της Ιαπωνίας κατρακυλά σταθερά. Ο Αύγουστος ήταν ο χειρότερος Αύγουστος στην ιστορία, ο Ιούλιος ο χειρότερος Ιούλιος κ.ο.κ… Δεν υπάρχει, δε, ορατή μεταστροφή της εικόνας αυτής στον ορίζοντα». Καταφέραμε να πυροβολήσουμε το πόδι μας!
Άρα, ποια ήταν τα οφέλη από την αποδυνάμωση του γεν; Ένα μεγάλο τίποτα! Η κατάσταση του μέσου εργαζόμενου είναι χειρότερη από ποτέ. Γιατί; Διότι όλα έχουν ακριβύνει. Διότι η βενζίνη έχει εκτοξευθεί από τα 4 στα 6 δολάρια το γαλόνι, ενώ οι μισθοί δεν έχουν αυξηθεί τα πέντε τελευταία χρόνια. Ο μόνος τρόπος για να έχει ο πληθωρισμός θετικό αντίκτυπο είναι οι μισθοί να ακολουθούν την ανοδική πορεία των τιμών και να οδηγούν σε υψηλότερες δαπάνες. Να πώς το εξηγεί ο Satyajit Das στην οικονομική ιστοσελίδα Minyanville:
«Η Ιαπωνία χρειάζεται πληθωρισμό που θα αντανακλά την αύξηση των μισθών, την υψηλότερη κατανάλωση και τη βελτιωμένη αγοραστική δύναμη. Όμως, τον Ιανουάριο του 2013 οι μισθοί συμπιέστηκαν στα κατώτερα επίπεδα από το 1992… Η συμβατική ανάλυση που υποθέτει ότι οι τρέχουσες πρωτοβουλίες θα τονώσουν την κατανάλωση, ίσως αποδειχθεί λάθος. Το αυξημένο κόστος ενδέχεται να μειώσει την αγοραστική δύναμη, εκτός κι αν εξισορροπηθεί από μία αύξηση των μισθών».
Πυροτέχνημα
Βλέπετε, λοιπόν; Τα Abenomics είναι όπως η πολιτική της Ποσοτικής Χαλάρωσης. Όλα τα χρήματα πάνε στους πλούσιους που κινούν τα νήματα στα χρηματιστήρια και οι εργαζόμενοι δεν παίρνουν απολύτως τίποτα. Πρόκειται μόνο για πυροτέχνημα…
Μήπως όμως το ΑΕΠ, έστω κι έτσι, βελτιώνεται; Βέβαια, βελτιώνεται. Μάλιστα το ΑΕΠ του δευτέρου τριμήνου αναθεωρήθηκε ανοδικά στο εντυπωσιακό 3,8%. Αυτό όμως οφείλεται στο ότι ο πονηρός κ. Άμπε έδωσε… προίκα στο πρόγραμμά του 100 δισ. δολάρια δημοσιονομικών μέτρων στήριξης. Επειδή το πακέτο της δημοσιονομικής ένεσης θα γίνει άπαξ και θα έχει ολοκληρωθεί μέσα στο 2014, πρέπει να αναμένεται επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας τους μήνες που θα ακολουθήσουν… Ο Άμπε δεν δίνει δεκάρα για την πραγματική οικονομία, γι’ αυτό και ετοιμάζεται να εφαρμόσει αύξηση στον φόρο επί των πωλήσεων, που θα πλήξει ακόμα περισσότερο την κατανάλωση.
Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα του Τύπου, η κυβέρνηση αναμένεται να ανακοινώσει τις επόμενες ημέρες πρόγραμμα οικονομικών μέτρων στήριξης ύψους 5 τρισ. γεν (50 δισ. δολάρια), το οποίο ενδέχεται να περιλαμβάνει μειώσεις στη φορολογία των επιχειρήσεων, προκειμένου να αντισταθμιστούν οι όποιες αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία από την αύξηση του φόρου επί των πωλήσεων.
Δεν είναι απίστευτο το θράσος τους; Παγώνουν τους μισθούς, υποχρεώνουν τους εργαζόμενους να πληρώσουν το μάρμαρο για το χρέος (μέσω της φορολογίας στην κατανάλωση) και μετά –για επιστέγασμα– χαρίζουν στους εαυτούς τους μία γενναιόδωρη επιταγή με τη μορφή εταιρικών προνομίων και δημιουργίας νέου χρήματος…
Και κάτι τελευταίο: Tα Abenomics, θεωρητικά, θα τόνωναν την ιαπωνική οικονομία μέσα από την ενίσχυση των κεφαλαιουχικών επενδύσεων. Στο πεδίο αυτό, τουλάχιστον, η στρατηγική θριάμβευσε… Το λυπηρό, όμως, είναι ότι κανείς δεν επενδύει πλέον στην Ιαπωνία! Σύμφωνα με το Reuters, «οι κεφαλαιουχικές δαπάνες στην Ιαπωνία συρρικνώθηκαν κατά 4% στο πρώτο εξάμηνο του έτους, οι επενδύσεις στη μεταποίηση συνεχίζουν να μειώνονται και οι επιχειρήσεις προτιμούν να επενδύουν στο εξωτερικό». Επιπλέον «οι ιαπωνικές επιχειρήσεις αποθησαύρισαν πέρυσι περί τα 144 δισ. δολάρια σε μετρητά, ανεβάζοντας το σύνολο της ρευστότητάς τους σε 2,24 τρισ. δολάρια».
Ο Άμπε, στην πράξη, εφαρμόζει ένα πρόγραμμα που προσφέρει κίνητρα στις επιχειρήσεις στο εξωτερικό, σε εκείνους που έχουν τα χρήματά τους σε εταιρίες offshore, στις μεγάλες τράπεζες και άλλους «δράκους» από το χώρο των επιχειρήσεων, που δεν θα πάψουν να αναζητούν φθηνό εργατικό δυναμικό, φθηνούς πόρους και υψηλότερα κέρδη εκτός Ιαπωνίας.
* Εκτενή αποσπάσματα από άρθρο του στο Counterpunch
Μετάφραση: Ελεάννα Ροζάκη
