Της Αλίκης Βεγίρη
Μόνο χαρακίρι που δεν έκανε ο βαθιά απογοητευμένος Υπ. Οικονομικών της Πορτογαλίας τη στιγμή που ανακοίνωνε την παραίτησή του την περασμένη Δευτέρα, παραίτηση η οποία συνοδευόταν από αντίστοιχης θλίψης επιστολή στην οποία κατέγραφε το μέγεθος της αυτοματαίωσής του για την αποτυχία του να συγκρατήσει την ύφεση σε χαμηλότερα επίπεδα και να ωθήσει τις εισπράξεις φόρων σε υψηλότερα.
Κρίμα, θα λέγαμε στην περίπτωση που τα αισθήματά του ήταν ειλικρινή, ολόκληρος ΥΠΟΙΚ, έμπειρος τεχνοκράτης και με μακρά θητεία στις Βρυξέλλες, να μην είχε πάρει είδηση ως τα τώρα ότι το παιχνίδι της τρόικας ήταν σικέ και σημαδεμένο, με την έννοια ότι αυτά που ζητούσαν ούτε οι ίδιοι πίστευαν ότι θα ήταν ποτέ εφικτά και πραγματοποιήσιμα.
Σαν τον ευσυνείδητο μαθητή που λίγες μέρες πριν τις εξετάσεις, υπό το βάρος της αβεβαιότητας, της ματαιότητας και του άγχους μπιστάει κάτω τα βιβλία και τα παρατάει, έτσι και ο Vitor Gaspar, μπροστά στην επικείμενη εξέταση από την τριμελή επιτροπή της τρόικας, προγραμματισμένη για τις 15 Ιουλίου, καταρρέει και αποχωρεί.
Κι ενόσω, την επομένη, η ορκωμοσία της αντικαταστάτριάς του, Maria Luis Albuquerque, παίζει πρώτο πλάνο στις τηλεοράσεις, κάποιοι λίγοι παρατηρούν ότι στο background ένας δεύτερος υπουργός, ο Paulo Portas, αυτός των Εξωτερικών και πρόεδρος του κόμματος-τσόντα (CDS-PP), του κυβερνητικού συνασπισμού διασχίζει ανύποπτος την οθόνη, παίζοντας νευρικά στα χέρια του το χαρτί της δικής του παραίτησης. Παραίτηση για λόγους ασυμφωνίας με την πολιτική λιτότητας, η οποία όμως δεν γίνεται αποδεκτή, διότι αν γινόταν θα κατέρρεε αυτόματα και η κυβέρνηση και το νευρικό σύστημα της Μέρκελ. Άσε που κι άλλοι δυο υπουργοί του ιδίου κόμματος (Αγροτικής Ανάπτυξης και Κοινωνικών Ασφαλίσεων) είχαν ήδη σηκωμένα τα πανιά, έτοιμοι με το πρώτο νεύμα να σαλπάρουν και αυτοί.
Κι όμως ο Schäuble δεν θα μπορούσε να βρει ευπειθέστερο μαθητή από τον Gaspar. Ήταν ο ίδιος, που πέρσι τον Φεβρουάριο, σε κάποιο Eurogroup στις Βρυξέλλες πιάστηκε από κάμερα πορτογαλικού καναλιού, σε στάση απόλυτης ταπείνωσης, να προσπαθεί να αποσπάσει τη χάρη του δασκάλου και αφέντη του, με τα εξής λόγια: «Τα κάνουμε όλα πολύ σωστά. Μου αρέσει πολύ το πρόγραμμα λιτότητας».
Η παρούσα κυβερνητική κρίση είναι η πλέον σοβαρή που αντιμετωπίζει η Πορτογαλία από τον Μάιο του 2011, όταν πρωτομπήκε στο «Πρόγραμμα» ως αντάλλαγμα για το δάνειο των 78 δισ. ευρώ. Αν τα πράγματα δεν εξελιχθούν σύμφωνα με τις βουλές της τρόικας, με την κυβερνητική αστάθεια να εντείνεται (πράγμα που, ανεξάρτητα από την κατάληξη του τωρινού επεισοδίου, είναι και το πιθανότερο να συμβεί), και με τα δημοσιονομικά να εκτροχιάζονται ακόμα περισσότερο, τότε η Πορτογαλία θα πρέπει να ετοιμάζεται για να δεχτεί τις ευεργεσίες ενός δεύτερου δανείου, συνοδευόμενο φυσικά από ένα δεύτερο Μνημόνιο, ενός PSI, ή τη δύναμη πυρός του ακόμα αδοκίμαστου OMT, αν της κάνει βέβαια τη χάρη ο Ντράγκι. Πάντως, καλό είναι να θυμόμαστε ότι στα δυο χρόνια πάνω έγινε και το δικό μας PSI, γεγονός που μας κάνει να υποπτευόμαστε ότι η διετία μπορεί να αποτελεί και το όριο θραύσης των κυβερνήσεων που διαχειρίζονται Μνημόνια και των λαών που τα υφίστανται.
Είναι γνωστό ότι η τρόικα καμάρωνε για την Πορτογαλία, τον καλύτερό της μαθητή, που κατά την προσφιλή έκφραση της Μέρκελ κατάφερνε να κάνει με επιμέλεια τα μαθήματά του. Μόλις τον Μάιο, είχε βγει μάλιστα και στις αγορές, δρέποντας γύρω στα 3 δισ. Βέβαια, αυτά λέγονταν περισσότερο από ανάγκη να φανούν στον έξω κόσμο που άρχιζε πλέον να τους αμφισβητεί, καλούς δάσκαλους και καθοδηγητές, μιας και τ’ αποτελέσματα που είχε να επιδείξει ο μαθητής, μόνο καλά δεν ήταν. Συνοπτικά, το χρέος για το 2014 είχε υπολογιστεί ότι θα ανέβαινε στο 124% του ΑΕΠ, ενώ το δημόσιο έλλειμμα από το 7,4% το 2011, μετά από μια υποχώρηση στο 4,4% το 2012, το πρώτο τρίμηνο του 2013 βρέθηκε να σηκώνει πάλι κεφάλι στο 7,1%. Εν τω μεταξύ η εσωτερική ζήτηση κατέρρεε, οι περικοπές αυγάτιζαν (€4,8 δισ. για την επόμενη τριετία) και οι δημόσιες επενδύσεις βρίσκονταν στο ναδίρ. Όσο για τις εξαγωγές, αυτές όντως αυξήθηκαν, όχι όμως τόσο ώστε να αντισταθμίσουν την απώλεια του ΑΕΠ λόγω της ύφεσης, η οποία θα συνεχιστεί και φέτος, στο -2,3%, κατά τους οιωνούς.
Έτσι, παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονταν ώστε η έκβαση του «Προγράμματος» στην Πορτογαλία να αποσυσχετισθεί από αυτή στην Ελλάδα, μετά και τα πρόσφατα γεγονότα δεν υπάρχουν πολλές αμφιβολίες για το ποια θα είναι και η δική της τύχη. Και πάνω που είχε κάνει τα πρώτα της βήματα στις αγορές τον Μάιο, μαζεύοντας (με βοήθεια είναι η αλήθεια και με τσουχτερό επιτόκιο) €3 δισ., και πάνω που ο Ολάντ και οι υπόλοιποι ιεροκήρυκες των Βρυξελλών, Μπαρόζο και Ρεν, σήμαιναν δεξιά κι αριστερά τη λήξη της κρίσης στην Ευρωζώνη.
Ο κόσμος όμως στην Πορτογαλία νιώθει εξουθενωμένος απ’ τη λιτότητα, νιώθει να χάνει την πίστη του ότι κάποτε κάτι καλό θα βγει απ’ αυτή, και επιπλέον έχει αρχίσει να συζητάει ανοιχτά την πιθανότητα εξόδου από την Ευρωζώνη.
Απ’ ό,τι φαίνεται, η συγκυβέρνηση αυτή τη φορά μάλλον θα διασωθεί, αλλά με το χρονικό της ορίζοντα σημαντικά κουτσουρεμένο. Αν «ο πιο καλός ο μαθητής» δεν μπορεί να κάνει τα μαθήματά του, τι να πουν και οι υπόλοιποι που τους έλαχαν και πολύ πιο δύσκολες ασκήσεις; Μέχρι πότε όμως η Ευρωζώνη θα μπορεί να περνάει τους σκοπέλους χωρίς κάποια στιγμή να μπατάρει;
