Οικονομικές σχέσεις και μηχανισμοί κατά τη διάρκεια της δικτατορίας
Τα αρχεία του αντιδικτατορικού αγώνα
Το δεύτερο μέρος του αφιερώματος των Δρόμων της Ιστορίας στην περίοδο της Δικτατορίας παρουσιάζει τα σημαντικότερα –καθώς και ορισμένα λιγότερο γνωστά– αρχεία του αντιδικτατορικού αγώνα. Πρόκειται για τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), τα αρχεία της Εταιρείας Μελέτης της Ιστορίας της Αριστερής Νεολαίας (ΕΜΙΑΝ), της Εταιρείας Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων (ΕΔΙΑ), του Συνδέσμου Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967-1974 (ΣΦΕΑ), καθώς και τα συναφή αρχεία του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (ΕΛΙΑ) και του Ιστορικού Αρχείου Α/συνεχεια. Τα αρχεία αυτά συνιστούν πολύτιμη πηγή για την ιστορική έρευνα της περιόδου και διαθέτουν πλούσιο και πολύμορφο υλικό για τη δράση των αντιστασιακών οργανώσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, τον αντιδικτατορικό τύπο, αλλά και τεκμήρια για τις διώξεις, τις δίκες και καταδίκες, τους βασανισμούς και τις δολοφονίες που εφάρμοσε το φασιστικό καθεστώς προκειμένου να καταπνίξει την αντίσταση του ελληνικού λαού.
Το αφιέρωμα πλαισιώνεται και ολοκληρώνεται με δύο χρήσιμα «εργαλεία»: ένα χρονολόγιο της περιόδου 1967-1974 και μία συνοπτική παρουσίαση των σημαντικότερων αντιδικτατορικών οργανώσεων. Η επιμέλεια του αφιερώματος είναι της Μαρίας Μαυροειδή.
Ο αντιδικτατορικός αγώνας και οι οργανώσεις του
Χρονολόγιο 1967-1974 – Δικτατορία και αντίσταση
Ο αντιδικτατορικός αγώνας και οι αρχειακές συλλογές των ΑΣΚΙ της Ιωάννας Παπαθανασίου
Τα αντιδικτατορικά έντυπα στα ΑΣΚΙ, του Βαγγέλη Καραμανωλάκη
Το Αρχείο Αντιδικτατορικού Αγώνα της Εταιρείας Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων 1940-1974
Ο αντιδικτατορικός αγώνας στα αρχεία του ΕΛΙΑ
Σύνδεσμος Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967-1974, ιστορικό Αρχείο Αντιδικτατορικού Αγώνα
Τα αρχεία της Εταιρείας Μελέτης της Ιστορίας της Αριστερής Νεολαίας (ΕΜΙΑΝ) για τη δικτατορία και τον αντιδικτατορικό αγώνα
«Νεολαία και Δικτατορία 1967-1974»,ένα σημαντικό αφιέρωμα του πρώτου τεύχους των Αναδρομών της ΕΜΙΑΝ
Το «Σάλπισμα» της Οργάνωσης Μαρξιστών-Λενινιστών Ελλάδας
Πρόσφυγες και γηγενείς, μια δύσκολη συμβίωση
Όψεις της πολιτικής συμπεριφοράς των προσφύγων στην μεσοπολεμική Αθήνα. Του Μενέλαου Χαραλαμπίδη.
21η Απριλίου 1967: Η κατάληξη μιας χρόνιας πολιτικής κρίσης και η έναρξη μιας...
Από την Κρητική Επανάσταση στην Παρισινή Κομμούνα
Ο Γουσταύος Φλουράνς στο σύντομο διάστημα της ζωής του (1838-1871) κατά το οποίο δεν διωκόταν για την επαναστατική του δράση, υπήρξε λέκτορας στο Κολέγιο της Γαλλίας –ήταν φυσιολόγος, με κλίση προς την ανθρωπολογία–, μαχόμενος δημοσιογράφος στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες, στην Κωνσταντινούπολη, στην Αθήνα και στη Νεάπολη και συγγραφέας.
Ο αντιδικτατορικός αγώνας στα αρχεία του ΕΛΙΑ
Το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, πιο γνωστό ως Ε.Λ.Ι.Α., αποτελεί τμήμα του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης, Μ.Ι.Ε.Τ., από τον Οκτώβριο του 2009. Ως βασικό στόχο έχει τη διάσωση, συλλογή, ταξινόμηση, μελέτη και έκδοση αρχειακού και έντυπου υλικού του 19ου και 20ού αιώνα το οποίο αφορά κυρίως στην ιστορική εξέλιξη και πνευματική ανάπτυξη της Ελλάδας.
Οι ιστορικοί για την κρίση
Η σημερινή μας διαδρομή είναι αφιερωμένη στο θέμα «Οι ιστορικοί για την κρίση» Μέσα από το αφιέρωμα επιχειρούμε να προσεγγίσουμε την κρίση μέσα από τα μάτια της ιστορίας και των μεθόδων της ιστορικής επιστήμης.
Στόχος μας είναι να αναδείξουμε τον ιστορικό λόγο, τις ιστορικές διαστάσεις και προοπτικές της κρίσης, δεδομένου μάλιστα ότι μέχρι σήμερα η δημόσια συζήτηση για το ζήτημα στην Ελλάδα έχει ουσιαστικά μονοπωληθεί από τους οικονομολόγους.
Η δυνατότητα της ιστορίας να αναφέρεται στη μακρά περίοδο παρέχει τη δυνατότητα να εξεταστούν στην ιστορική τους διάσταση τα φαινόμενα, οι εκδηλώσεις, οι αιτίες και οι συνέπειες της κρίσης.
Σε καμία περίπτωση δεν μας διαφεύγει ότι η σημερινή κρίση έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και νέες εκφράσεις που πρέπει να μελετηθούν στη συγχρονία τους. Ωστόσο, και σε αυτή την περίπτωση η ιστορική ανάλυση θεωρούμε ότι μπορεί να συμβάλει πολλαπλά στην ερμηνεία και κατανόηση της παρούσας κρίσης, αλλά και στην ανίχνευση δρόμων για το ξεπέρασμά της.
Για το λόγο αυτό, ανοίγοντας το διάλογο, απευθυνθήκαμε σε δύο ιστορικούς, οι οποίοι έχουν συμμετάσχει στις συζητήσεις που έχουν μέχρι σήμερα διεξαχθεί στην ιστορική κοινότητα –και όχι μόνο– για την κρίση, τη Χριστίνα Αγριαντώνη, καθηγήτρια ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και τον Αντώνη Λιάκο, καθηγητή ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Τα ζητήματα που θέσαμε αφορούσαν: τα ιστορικά πλαίσια, τις ιστορικές διαστάσεις και τα νέα δεδομένα της κρίσης, τα δημόσια-ηγεμονικά αφηγήματα για τις αιτίες των κρίσεων στην Ελλάδα, τη συμβολή των ιστορικών και της ιστορίας στη συζήτηση για την κρίση, αλλά και την αποτίμηση των μέχρι σήμερα διεργασιών μεταξύ των ιστορικών αναφορικά με αυτήν.
Επιδίωξή μας μας είναι να συνεχιστεί αυτός ο διάλογος με νέες συμβολές σε επόμενα τεύχη των Δρόμων.
Επιμέλεια αφιερώματος
Μαρία Μαυροειδή
"Η οικονομία δεν είναι ένα αυτόνομο πεδίο, υπεράνω πολιτικής και ιδεολογίας", συνέντευξη της Χριστίνας Αγριαντώνη στη Μαρία Μαυροειδή
"Τα αφηγήματα της κρίσης είναι βασικά πολιτικά κλειδιά", Του Αντώνη Λιάκου
Η προφορική ιστορία στην Ελλάδα: Ελπιδοφόρα μηνύματα, της Βασιλικής Λαζου
"Και μετά δεν έμεινε κανένας...", αρχεία και αρχειονόμοι σε κίνδυνο αφανισμού
Στους δρόμους της ιστορίας... συνέδρια - εκδηλώσεις - ειδήσεις
Βιβλιοπαρουσίαση: Μιχάλης Π. Λυμπεράτος, "Από το ΕΑΜ στην ΕΔΑ. Η ραγδαία ανασυγκρότηση της ελληνικής Αριστεράς και οι μετεμφυλιακές πολιτικές αναγκαιότητες", του Αντώνη Αντωνίου
Όψεις της προσφυγικής εγκατάστασης στην πρωτεύουσα
Η Ελλάδα, σύνορο της σιδηρόφρακτης Ευρώπης προς τις περιοχές του κόσμου που επλήγησαν και πλήττονται ακόμη από αυτήν την επίθεση, βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο ως προς την υποδοχή του μεταναστευτικού κύματος. Έχοντας δεχτεί το ρόλο του κυματοθραύστη αυτού του ρεύματος, για να μη φτάσει στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, μετατρέπεται σε μια τεράστια ανθρώπινη φυλακή. Οι κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις δυστυχώς δεν δείχνουν να ενδιαφέρονται για λύσεις αλλά για εκμετάλλευση του μεταναστευτικού ζητήματος, χρησιμοποιώντας το μπαμπούλα του «λαθρομετανάστη» για να εκθρέψουν το μίσος και να εκτρέψουν την προσοχή του κόσμου από τις αιτίες της διογκούμενης δυστυχίας του.
Ως απάντηση στις πολιτικές στοχοποίησης των μεταναστών και υπόθαλψης του ρατσισμού, σε πολλές περιπτώσεις έχει αναδειχθεί και η μακρά περιπέτεια των Ελλήνων ως μεταναστών στα πέρατα της γης, τότε που εκείνοι ήταν οι λαθραίοι και θύματα του ρατσισμού της αμερικανικής και δυτικοευρωπαϊκής κοινωνίας. Στη χώρα μας όμως υπάρχει και μια ακόμη διάσταση. Έχουμε και το φαινόμενο της προσφυγιάς με την καταστροφή του ελληνικού στοιχείου της πρώην Οθωμανικής άλης Ιδέας.
Με ένα πολύ μικρό κομμάτι αυτής της ιστορίας θελήσαμε να ασχοληθούμε σε αυτό το αφιέρωμα, προσπαθώντας να φωτίσουμε όψεις της εγκατάστασης των προσφύγων του ’22 στην πρωτεύουσα Αθήνα. Μια όψη αυτής της εγκατάστασης ήταν και οι αντιθέσεις των ντόπιων με τους νεοφερμένους πρόσφυγες, δείχνοντας πως οι διαιρετικές πολιτικές, που έχουν υλικό, οικονομικό, υπόβαθρο και που συνάμα είναι πολιτικά χρήσιμες για τους κρατούντες, μπορούν να αναπτυχθούν και μεταξύ «ομογενών» πληθυσμών.
Οι Δρόμοι της Ιστορίας, επιθυμώντας να γίνουν βήμα για τους νέους ιστορικούς, παρουσιάζουν στο παρόν αφιέρωμα τρία άρθρα τα οποία βασίζονται σε ανακοινώσεις από την Συνάντηση Κοινωνικής Ιστορίας με θέμα Νέες προσεγγίσεις στην ελληνική κοινωνία του μεσοπολέμου (1922-1940) που έλαβε χώρα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στις 14-16 Ιανουαρίου. Στη συνάντηση αυτή, την αποτίμηση της οποίας από τον ιστορικό και μέλος της οργανωτικής επιτροπής Ραϋμόνδο Αλβανό παρουσιάζουμε στο τέλος του αφιερώματος, δόθηκε ιδιαίτερο βάρος στο προσφυγικό ζήτημα και την ανάδειξη των προσφύγων ως νέο υποκείμενο της ελληνικής κοινωνίας του μεσοπολέμου.
Για την εικονογράφηση του αφιερώματος χρησιμοποιήθηκαν φωτογραφίες από το άλμπου του Σπύρου Τζόκα Καισαριανή, η φυσιογνωμία μιας πόλης (Αθήνα 1998) και από την Ιστορία της Ελλάδος του 20ου αιώνα (τόμος Β1 , Αθήνα 2002).