δρόμοι της ιστορίας

Ο νέος κόσμος που θα προέκυπτε από το «τέλος της ιστορίας», από το τέλος των κοινωνικών και εθνικών αγώνων δηλαδή που γέμισαν την ιστορία του επάρατου 20ού αιώνα, μας έχει δείξει για τα καλά το αποτρόπαιο πρόσωπό του. Το νεοαποικιακό κύμα που σάρωσε για άλλη  μια φορά τον Τρίτο Κόσμο με πολέμους, κατοχή χωρών και πρωτοφανή επίθεση στους στοιχειώδεις όρους ζωής ολόκληρων κοινωνιών, δημιούργησε, ως άμεσο αποτέλεσμά του, ένα τεράστιο κύμα μετανάστευσης, οικονομικής και πολιτικής προσφυγιάς.
Η Ελλάδα, σύνορο της σιδηρόφρακτης Ευρώπης προς τις περιοχές του κόσμου που επλήγησαν και πλήττονται ακόμη από αυτήν την επίθεση, βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο ως προς την υποδοχή του μεταναστευτικού κύματος. Έχοντας δεχτεί το ρόλο του κυματοθραύστη αυτού του ρεύματος, για να μη φτάσει στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, μετατρέπεται σε μια τεράστια ανθρώπινη φυλακή. Οι κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις δυστυχώς δεν δείχνουν να ενδιαφέρονται για λύσεις αλλά για εκμετάλλευση του μεταναστευτικού ζητήματος, χρησιμοποιώντας το μπαμπούλα του «λαθρομετανάστη» για να εκθρέψουν το μίσος και να εκτρέψουν την προσοχή του κόσμου από τις αιτίες της διογκούμενης δυστυχίας του.
Ως απάντηση στις πολιτικές στοχοποίησης των μεταναστών και υπόθαλψης του ρατσισμού, σε πολλές περιπτώσεις έχει αναδειχθεί και η μακρά περιπέτεια των Ελλήνων ως μεταναστών στα πέρατα της γης, τότε που εκείνοι ήταν οι λαθραίοι και θύματα του ρατσισμού της αμερικανικής και δυτικοευρωπαϊκής κοινωνίας. Στη χώρα μας όμως υπάρχει και μια ακόμη διάσταση. Έχουμε και το φαινόμενο της προσφυγιάς με την καταστροφή του ελληνικού στοιχείου της πρώην Οθωμανικής  άλης Ιδέας.
Με ένα πολύ μικρό κομμάτι αυτής της ιστορίας θελήσαμε να ασχοληθούμε σε αυτό το αφιέρωμα, προσπαθώντας να φωτίσουμε όψεις της εγκατάστασης των προσφύγων του ’22 στην πρωτεύουσα Αθήνα. Μια όψη αυτής της εγκατάστασης ήταν και οι αντιθέσεις των ντόπιων με τους νεοφερμένους πρόσφυγες, δείχνοντας πως οι διαιρετικές πολιτικές, που έχουν υλικό, οικονομικό, υπόβαθρο και που συνάμα είναι πολιτικά χρήσιμες για τους κρατούντες, μπορούν να αναπτυχθούν και μεταξύ «ομογενών» πληθυσμών.
Οι Δρόμοι της Ιστορίας, επιθυμώντας να γίνουν βήμα για τους νέους ιστορικούς, παρουσιάζουν στο παρόν αφιέρωμα τρία άρθρα τα οποία βασίζονται σε ανακοινώσεις από την Συνάντηση Κοινωνικής Ιστορίας με θέμα Νέες προσεγγίσεις στην ελληνική κοινωνία του μεσοπολέμου (1922-1940) που έλαβε χώρα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στις 14-16 Ιανουαρίου. Στη συνάντηση αυτή, την αποτίμηση της οποίας από τον ιστορικό και μέλος της οργανωτικής επιτροπής Ραϋμόνδο Αλβανό παρουσιάζουμε στο τέλος του αφιερώματος, δόθηκε ιδιαίτερο βάρος στο προσφυγικό ζήτημα και την ανάδειξη των προσφύγων ως νέο υποκείμενο της ελληνικής κοινωνίας του μεσοπολέμου.
Για την εικονογράφηση του αφιερώματος χρησιμοποιήθηκαν φωτογραφίες από το άλμπου του Σπύρου Τζόκα Καισαριανή, η φυσιογνωμία μιας πόλης (Αθήνα 1998) και από την  Ιστορία της Ελλάδος του 20ου αιώνα (τόμος Β1 , Αθήνα 2002).

Του Φοίβου Οικονομίδη. Οι βαθιές πολιτικές αλλαγές στο χώρο της Βαλκανικής στη διάρκεια και κυρίως μετά το τέλος του B΄ Παγκοσμίου Πολέμου υπήρξαν αποτέλεσμα της νίκης των Συμμάχων εναντίον των δυνάμεων του Άξονα, ειδικότερα, της προέλασης του Κόκκινου Στρατού στα Βαλκάνια, όμως επίσης και των εθνικοαπελευθερωτικών αντιστασιακών κινημάτων που αναπτύχθηκαν στη διάρκεια της κατοχής στη νοτιανατολική Ευρώπη.

Βασική και καταστατική προϋπόθεση όταν τίθεται υπό συζήτηση η οικονομική πολιτική της χούντας είναι να διευκρινιστεί ότι, παρά τις επί τω χειρίστω τροποποιήσεις που επέφερε, ήταν απόλυτα εναρμονισμένη με τις οικονομικές στρατηγικές που δρομολογήθηκαν όλη τη μεταπολεμική περίοδο. Στην ουσία επρόκειτο για την εφαρμογή ενός σχεδιασμού που εγκαινιάστηκε με το σχέδιο Μάρσαλ και μορφοποιήθηκε από τις οικονομικές προτεραιότητες μιας ελληνικής αστικής τάξης, όπως αυτή προέκυψε δυνάμει των συνθηκών που επικράτησαν στην Κατοχή και τον Εμφύλιο και η οποία δρομολόγησε έναν συγκεκριμένο τύπο ανάπτυξης, ιδίως από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 και μετά. Αυτές προσδιορίστηκαν από την πρόσδεση της ελληνικής οικονομίας στις σχέσεις εξάρτησης που οικοδόμησε ο διεθνής καπιταλισμός στις μεταπολεμικές δεκαετίες.

Στους δρόμους της ιστορίας...